Wróć do informacji o e-podręczniku Wydrukuj Pobierz materiał do PDF Pobierz materiał do EPUB Pobierz materiał do MOBI Zaloguj się, aby dodać do ulubionych Zaloguj się, aby skopiować i edytować materiał Zaloguj się, aby udostępnić materiał Zaloguj się, aby dodać całą stronę do teczki
R17tCMIW2UbVP
Na ilustracji przedstawiona jest foka. Ma ona podłużny kształt ciała i szarą barwę. Foka leży na skałach nad brzegiem morza.

Barwniki oddechowe zwierząt i ich funkcje

Foka Weddella (Leptonychotes weddellii). W płucach tego ssaka zatrzymywane jest tylko 5% wdychanego tlenu (u ludzi – 36%), a pozostała część wiąże się z barwnikami oddechowymi: 70% krąży we krwi (u ludzi – 51%), a 25% magazynowane jest w mięśniach (u ludzi – 13%).
Źródło: Jerzy Strzelecki, Wikimedia Commons, licencja: CC BY-SA 3.0.

Tlen słabo rozpuszcza się w wodzie, dlatego u większości zwierząt transport gazów oddechowych, głównie tlenu, odbywa się za pośrednictwem białek, które mają zdolność do ich odwracalnego wiązania. Zawarte w białkach transportujących tlen jony, m.in. żelaza i miedzi, nadają im określoną barwę – z tego powodu określa się je mianem barwników oddechowych. Barwniki oddechowe bezkręgowców (hemoglobina, hemocyjanina, chlorokruoryna, erytrokruoryna) występują w postaci rozpuszczonej w hemolimfie. Głównymi barwnikami oddechowymi zwierząt kręgowych są z kolei hemoglobina zawarta w krwinkach czerwonych (erytrocytach) oraz obecna w mięśniach poprzecznie prążkowanych mioglobina.  Mioglobina stanowi magazyn gazów oddechowych, umożliwiając zwierzętom m.in. funkcjonowanie w warunkach niedoboru tlenowego. Dzięki temu np. ssaki morskie mogą długo pozostawać w zanurzeniu: u fok Weddella (Leptonychotes weddellii), nurkujących na głębokość 200 do 500 metrów, zgromadzony w organizmie tlen pozwala wydłużyć czas przebywania pod wodą nawet do 20 minut.

Twoje cele
  • Wymienisz rodzaje barwników oddechowych u zwierząt kręgowych i bezkręgowych.

  • Wskażesz funkcje barwników oddechowych u zwierząt.

  • Opiszesz mechanizm powstawania karboksyhemoglobiny.