Na początku XVII w. zarówno Polska, jak i Szwecja dążyły do kontrolowania handlu na Bałtyku. Polacy przegrali tę rywalizację, co utrudniło eksport polskiego zboża. na stosunkach polsko‑szwedzkich ciążył też nierozwiązany spór dynastyczny. Od czasu, gdy w 1599 r. Zygmunt III Waza został w Szwecji zdetronizowany po buncie poddanych, polscy Wazowie nieustannie zgłaszali pretensje do szwedzkiego tronu. Szwedzi natomiast obserwowali rywalizację Polski i Rosji, uznając, że zwycięzca tego sporu będzie ich przeciwnikiem w walce o kontrolę nad południowym wybrzeżem Bałtyku.

Ważną rolę w układzie sił w tym rejonie odgrywały również zmagania polsko‑kozackie w połowie XVII w., które obnażyły militarną słabość Rzeczpospolitej, wynikającą przede wszystkim z braku zawodowej armii. W 1654 r. ziemie Rzeczpospolitej zaatakowały sprzymierzone z Kozakami wojska rosyjskie. Nowy król Szwecji Karol X Gustaw uznał, że w tej sytuacji małym kosztem będzie w stanie opanować Pomorze Gdańskie i zabezpieczyć szwedzkie interesy przed przyszłym konfliktem z Rosją. W lipcu 1655 r. szwedzka armia wkroczyła na ziemie Korony od strony Pomorza Zachodniego, a na Litwę z Inflant. Tak rozpoczęła się II wojna północna, która w polskiej tradycji zyskała miano potopu szwedzkiego. Przez historyków uznawana jest za najstraszliwszy konflikt zbrojny w całej historii Polski. Szwedzi w kilka tygodni opanowali cały kraj, zmuszając króla Jana Kazimierza do ucieczki. Wydawało się, że niezależność Rzeczpospolitej jest niemożliwa do uratowania.