W 1945 r. Europę przecięła żelazna kurtyna. Kraje położone na wschód od niej – m.in. Polskę, Czechosłowację, Węgry, Bułgarię i Rumunię – podporządkował sobie Związek Sowiecki, a władzę w nich objęli komuniści. Represjonowali oni społeczeństwa za dążenie do wolności. Gdy same władze komunistyczne próbowały reformować system, ZSRS interweniował zbrojnie - tak było w 1956 r. na Węgrzech, a w 1968 r. w Czechosłowacji.

W połowie lat 80. nadal obowiązywała ustalona przez ZSRS zasada, że może on siłą bronić swoich wpływów w krajach bloku wschodniego. Jednak Związek Sowiecki sam pogrążał się kryzysie gospodarczym i społecznym, nie był już aż tak wielką potęgą, by twardą ręką kontrolować państwa bloku komunistycznego. Gdy Michaił Gorbaczow zainicjował politykę pierestrojki (przebudowy), a w poszczególnych krajach do głosu zaczęły dochodzić organizacje opozycyjne, komunistyczny system zaczął drżeć w posadach.