Czy to nie ciekawe ?

„Ile trzeba mieć wody, by uznać, że ma się wodę?” To dziwne na pozór pytanie jest jednym ze sposobów postawienia sporu o fundamentalny aspekt struktury materii, o jeden z pierwszych problemów sformułowanych przez naukę.

Czy materia ma strukturę ciągłą czy ziarnistą? Czy porcję wody można dzielić w nieskończoność i zawsze otrzymywać wodę? A może po którymś kolejnym podziale otrzymamy materię, ale właściwościach innych niż materia sprzed tego podziału?

Przez około trzy tysiąclecia przeważał pogląd, że materia ma strukturę ciągłą. Że składa się z żywiołów, fluidów, lub innych, temu podobnych bytów. Wspólną ich cechą była podzielność „w nieskończoność”. Pojawiały się, owszem, poglądy przeciwne – najbardziej znany jest atomizm Demokryta z Abdery, który jednak nie zyskał wielu zwolenników.

RWHv5BO7MUFBY

Rys. a. Rycina przedstawia rzeźbione popiersie Demokryta. Popiersie obejmuje głowę i górną część torsu filozofa z zarzuconym fragmentem tuniki. Rzeźba opiera się na okrągłej podstawie. Demokryt pokazany jest jako starszy, brodaty mężczyzna, prawie łysy, tylko z tyłu głowy i nad czołem ma kosmyki włosów. Ekspresyjna mimika wyraża gniew lub silne zaangażowanie na przykład w dyskusję. Pod popiersiem umieszczono łaciński podpis Democritus.

Alternatywne podejście zaproponowano dopiero w XIX wieku: materia składa się z niepodzielnych, „elementarnych” obiektów. Okazało się, że to podejście wymaga przewartościowania problemu determinizmu, jakim cechowały się poglądy mechanistyczne. Do opisu materii wprowadzono elementy statystyczne – najlepiej Ci znany przykład to teoria kinetyczno‑molekularna. Jednak po pierwszych sukcesach zapanował niejaki zastój i pod koniec wieku atomizm, mimo niewątpliwych sukcesów, zaczął stopniowo tracić zwolenników.

Wtedy właśnie, w pierwszej dekadzie XX wieku, na scenę nauki wkroczyli Albert Einstein i Marian Smoluchowski. Chcesz wiedzieć, co uczynili? Jak udało im się przekonać - tym razem ostatecznie - świat fizyki i chemii do atomizmu? Zapraszamy do lektury.