Powstanie dwóch wielkich powieści realistycznych - Ojca Goriot Honoriusza Balzaka (1835) i Lalki Bolesława Prusa (1887–1889) - dzieli niemal pół wieku. Szczegółowe opisy rzeczywistości, zwłaszcza miejsc czy otoczenia, z którymi związani są bohaterowie, to cechy charakterystyczne dla obu wielkich dzieł. Ojciec francuskiej powieści realistycznej przedstawił w swojej książce detaliczne opisy Paryża, a Prus dał nam niemal dokumentalne ujęcie wybranych dzielnic Warszawy końca lat 70. XIX wieku. Nawiasem mówiąc, Stanisław Wokulski, bohater Lalki, był także bacznym obserwatorem realiów paryskich swego czasu! Oba dzieła świadczą o tym, że miasto w powieści realistycznej funkcjonowało nie tylko jako przestrzeń topograficzna, ale w istotny sposób towarzyszyło rozwijającej się akcji. Obrazy wielkich aglomeracji zaczęły spychać na margines ziemiańskie dwory, w których do tej pory chętnie umieszczano powieściowych bohaterów. Nowy typ postaci wymagał zupełnie nowej rzeczywistości.