RW8Ob7MvBQhtY
Obraz przedstawia pięciu mężczyzn na piaszczystym terenie. Czterej z nich jadą konno, są ubrani w mundury, mają broń. Piąty mężczyzna stoi na ziemi, ma założony długi płaszcz.

Filozofia polska w dobie nowożytnej

Maksymilian Gierymski, Patrol powstańczy, 1873
Źródło: Wikimedia Commons, domena publiczna.
1
Feliks Jaroński Jakiej filozofii Polacy potrzebują?

Co do mnie, usiłowaniem moim będzie wypracować w ojczystym języku taki kurs metafizyki i historii filozoficznej, aby ten dla moich rodaków był pożytecznym póty, póki inny, doskonalszy nie będzie wygotowany. Bo powtarzam, że to jest praca nader trudna, a przecie taka, iż trzeba przecie koniecznie zacząć ją doskonalić; że naród nasz nie byłby nigdy powszechnie oświeconym, źródła błędów nie byłyby u nas nigdy zupełnie osuszone, wynalazki i dzieła naszych rodaków byłyby zawsze w cenie niższe od obcych, gdyby mowa nasza nie była mową nauczycielów i pisarzów, a zatem, że ja tę pracę w ojczystym, choć z wyrazami filozoficznymi mało oswojonym, lecz wkrótce oswoić się mogącym języku, przedsiębrać powinienem.

K105_1 Źródło: Feliks Jaroński, Jakiej filozofii Polacy potrzebują?, Warszawa 1970.

Jak na tle Europy kształtowała się filozofia polska? Momentem przełomowym było założenie w 1364 Uniwersytetu Krakowskiego (dzisiejszego Uniwersytetu Jagiellońskiego), jednej z najstarszych europejskich uczelni w tej części Europy. W XV i XVI wieku uniwersytet przeżywał swój rozkwit, studiowali tam Rusini, Litwini, Węgrzy, Niemcy, Czesi, Szwajcarzy, Anglicy, Niderlandczycy, Francuzi, Włosi, Hiszpanie, a nawet Tatarzy. Na liście studentów znalazł się także Mikołaj Kopernik. Uniwersytet słynął z nauk matematycznych, prawa i astronomii. Filozofia początkowo istniała w postaci scholastyki, potem zainteresowania wzbudziła także logika, zaczęto również rozprawiać o filozofii państwa. Pod wpływem nurtów oświeceniowych i niemieckiego idealizmu, kształtującego myśl romantyczną, pojawili się oryginalni polscy filozofowie, jak Józef Hoene‑Wroński, twórca polskiego mesjanizmu.

Twoje cele
  • Poznasz zarys historii filozofii polskiej.

  • Przeanalizujesz wpływ idealizmu niemieckiego na polski mesjanizm.

  • Ocenisz, w jakim stopniu polska filozofia nowożytna korespondowała z myślą europejską.