Przeczytaj
Nagranie dostępne pod adresem https://zpe.gov.pl/a/DvNKj3uDV
Nagranie dźwiękowe lekcji pod tytułem Filozofia polska w dobie nowożytnej.
Filozofia polska w dobie nowożytnej

Chronologia filozofii polskiej nie pokrywa się dokładnie z chronologią filozofii zachodniej. Już samo ustalenie początków polskiej myśli filozoficznej nie jest rzeczą łatwą. Trudność ta bierze się z dwóch faktów. Po pierwsze z niejasności terminu „filozofia polska”. Czy chodzi o filozofię uprawianą przez osoby narodowości polskiej? Czy może raczej o polski charakter tej filozofii? Po drugie, pierwsi myśliciele, których za polskich uznać możemy, często lokują się na pograniczu filozofii i innych dyscyplin, w szczególności zaś teologii i myśli politycznej. Ich dzieła nie są więc dziełami typowo filozoficznymi. Bez wątpienia momentem przełomowym dla rozwoju filozofii w Polsce było założenie w 1364 r. Uniwersytetu Krakowskiego. Uczelnia ta przeżywała swój rozkwit w XV i na początku XVI w., stając się ważnym w Polsce ośrodkiem myśli humanistycznejhumanistycznej.
Polska filozofia średniowieczna
W średniowieczu, począwszy mniej więcej od XIII w., filozofia polska nie odstawała znacząco od filozofii zachodniej. Uprawiano więc w Polsce scholastykęscholastykę, interesowano się logiką, szczególne miejsce wśród dyskutowanych zagadnień zajmowała filozofia państwa. Najważniejszymi polskimi filozofami tego okresu byli:

Marcin Polak
wybitny historyk

Witelon Ślązak
czołowy w XIII w. neoplatonik, uważany niekiedy za pierwszego polskiego filozofa.

Stanisław ze Skarbimierza
pierwszy rektor odnowionej Akademii Krakowskiej (tj. Uniwersytetu Jagiellońskiego), razem z Pawłem Włodkowicem uważany za twórcę polskiej szkoły prawa międzynarodowego.
Mimo wspomnianych trudności z chronologią można uznać, że narodziny polskiej filozofii przypadają na okres scholastyki XIV i XV w. Począwszy od drugiej połowy wieku XV, następuje stopniowy odwrót od scholastyki, a na myśl polską zaczyna oddziaływać arystotelizmarystotelizm, neostoicyzmneostoicyzm i renesansowy humanizm. Różne przejawy wpływów odrodzeniowych przeplecione z późnymi formami scholastyki koegzystują w kulturze polskiej przeszło dwa stulecia aż do końca wieku XVII. Przełom wieku XVII i XVIII to okres reakcji katolickiej, która doprowadziła do poważnego kryzysu kultury umysłowej w Polsce i rozluźnienia więzi z kulturą zachodnią. Stan ten trwa mniej więcej do drugiej połowy wieku XVIII – momentu intensywnego napływu idei oświeceniowych.
Najważniejsi przedstawiciele filozofii oświecenia w Polsce
Oprócz Hugona Kołłątaja głównymi przedstawicielami filozofii oświeceniowej w Polsce byli:

Stanisław Konarski
wybitny pisarz, pedagog, reformator.

Król Stanisław Leszczyński
korespondował z Rousseau, jako książę Lotaryngii wprowadził tam wiele postępowych reform.

Stanisław Staszic
działacz oświeceniowy, publicysta, geolog i geograf; znacznie przyczynił się do rozwoju przemysłu na ziemiach polskich.

Jan Śniadecki
wybitny astronom, matematyk i geograf; zwalczał metafizykę i romantyzm we wszelkich postaciach.
Można powiedzieć, że od tego czasu zaczyna się w filozofii i kulturze polskiej okres nowożytny. Zdecydowana większość tej epoki stoi pod znakiem dążeń wolnościowych, co wywiera na kulturze polskiej szczególne piętno i nadaje niektórym jej przejawom niepowtarzalny charakter. Odzyskanie przez Polskę niepodległości w 1918 r. w sposób naturalny zamyka ten okres, otwierając przed polską, wolną już myślą zupełnie nowe horyzonty i wyzwania.
Polscy filozofowie epoki romantyzmu
Oprócz Mochnackiego, Trentowskiego i polskich poetów podejmujących rozważania filozoficzne najważniejszymi przedstawicielami filozofii romantycznej w Polsce byli:

Józef Hoene-Wroński
uważany za twórcę mesjanizmu polskiego.

Karol Libelt
filozof mesjanistyczny, twórca systemu filozoficznego opartego na kategorii uczucia.

Andrzej Towiański
prorok mesjanizmu, przywódca religijny, przez jakiś czas miał spore grono gorliwych wyznawców w Polsce i we Francji.

August Cieszkowski
mesjanista, teoretyk filozofii czynu, uważany za prekursora marksizmu.
Słownik
doktryna Arystotelesa lub myśli Arystotelesa w czasach starożytnych, średniowiecznych i nowożytnych
(łac. humanus — ludzki), prąd umysłowy i kulturalny okresu Odrodzenia, przeciwstawiający teocentrycznej kulturze średniowiecznej zainteresowanie człowiekiem i życiem ziemskim
(hebr. m'šaḥ — mesjasz, pomazaniec), w Polsce w pierwszej połowie XIX w.: pogląd przypisujący zależnemu od trzech zaborców narodowi polskiemu rolę Mesjasza narodów, który poprzez swoje cierpienia zbawi całą ludzkość
(gr. néos — nowy, gr. stoá — portyk, kolumnada),powstały w renesansie nurt filozoficzny będący połączeniem stoicyzmu i chrześcijaństwa
(łac. schola - szkoła), kierunek w średniowiecznej filozofii chrześcijańskiej, dążący do rozumowego uzasadniania wiary i dogmatów religijnych bez konieczności odwoływania się do doświadczenia; kierunek ten był związany z nurtem uniwersyteckim