Filozofia polska w dobie nowożytnej

R9WzF8rTPyH281

Obraz przedstawia trzy postaci na tronach w królewskich strojach. Przed nimi kłaniają się i stoją inne postaci. Jedna z nich zapisuje coś w otwartej księdze, druga trzyma model budynki, a trzecia rozkłada ręce.

Chronologia filozofii polskiej nie pokrywa się dokładnie z chronologią filozofii zachodniej. Już samo ustalenie początków polskiej myśli filozoficznej nie jest rzeczą łatwą. Trudność ta bierze się z dwóch faktów. Po pierwsze z niejasności terminu „filozofia polska”. Czy chodzi o filozofię uprawianą przez osoby narodowości polskiej? Czy może raczej o polski charakter tej filozofii? Po drugie, pierwsi myśliciele, których za polskich uznać możemy, często lokują się na pograniczu filozofii i innych dyscyplin, w szczególności zaś teologii i myśli politycznej. Ich dzieła nie są więc dziełami typowo filozoficznymi. Bez wątpienia momentem przełomowym dla rozwoju filozofii w Polsce było założenie w 1364 r. Uniwersytetu Krakowskiego. Uczelnia ta przeżywała swój rozkwit w XV i na początku XVI w., stając się ważnym w Polsce ośrodkiem myśli humanistycznejhumanizmhumanistycznej.

Mimo wspomnianych trudności z chronologią można uznać, że narodziny polskiej filozofii przypadają na okres scholastyki XIV i XV w. Począwszy od drugiej połowy wieku XV, następuje stopniowy odwrót od scholastyki, a na myśl polską zaczyna oddziaływać arystotelizmarystotelizmarystotelizm, neostoicyzmneostoicyzmneostoicyzm i renesansowy humanizm. Różne przejawy wpływów odrodzeniowych przeplecione z późnymi formami scholastyki koegzystują w kulturze polskiej przeszło dwa stulecia aż do końca wieku XVII. Przełom wieku XVII i XVIII to okres reakcji katolickiej, która doprowadziła do poważnego kryzysu kultury umysłowej w Polsce i rozluźnienia więzi z kulturą zachodnią. Stan ten trwa mniej więcej do drugiej połowy wieku XVIII – momentu intensywnego napływu idei oświeceniowych.

Można powiedzieć, że od tego czasu zaczyna się w filozofii i kulturze polskiej okres nowożytny. Zdecydowana większość tej epoki stoi pod znakiem dążeń wolnościowych, co wywiera na kulturze polskiej szczególne piętno i nadaje niektórym jej przejawom niepowtarzalny charakter. Odzyskanie przez Polskę niepodległości w 1918 r. w sposób naturalny zamyka ten okres, otwierając przed polską, wolną już myślą zupełnie nowe horyzonty i wyzwania.

Słownik