Wiek XIX i początek XX stulecia przyniosły nasilenie ruchów rewolucyjnych, a także wzrost uświadomienia niższych warstw społecznych. Przedstawiciele proletariatu coraz częściej kontestowali dotychczasowy ład świata, nie zgadzali się na rażące dysproporcje między bogatymi i biednymi – rosła w nich potrzeba walki o swoje prawa. Społeczne rozruchy stawały się inspiracją dla pisarzy, między innymi dla Zygmunta Krasińskiego, Stefana Żeromskiego czy Witkacego. Każdy z nich jednak inaczej komentował zachodzące przemiany.