Książę Bolesław III Krzywousty, chcąc uniknąć konfliktu między swoimi synami, w 1138 r. podzielił między nich władzę i terytorium kraju. Na pierwszego następcę (princepsa) wyznaczył najstarszego z synów – Władysława II, nazwanego później Wygnańcem. Jego władza nie trwała jednak długo. Władysław szybko popadł w konflikt z młodszymi braćmi, a swoim bezwzględnym postępowaniem doprowadził do tego, że w 1146 r. musiał się ratować ucieczką z kraju. Mimo wsparcia króla Niemiec Konrada III nigdy nie odzyskał władzy.

Kolejne dekady przyniosły ograniczenie zasady senioratu, czyli sprawowania władzy w centralnej, wielkoksiążęcej dzielnicy przez najstarszego z rodu Piastów. Na zjeździe w Łęczycy w 1180 r., wbrew wcześniejszym intencjom Krzywoustego, wprowadzona została dziedziczność tronu.

W XIII w. Europa rozkwitła: rozwijały się miasta i handel, powstawały uniwersytety. Zmiany te dotarły też do podzielonej na wiele księstw Polski, gdzie miały miejsce intensywna kolonizacja i związany z nią wzrost produkcji rolnej. Próby zjednoczenia kraju zwieńczył trwałym sukcesem dopiero Władysław Łokietek; symbolicznym momentem końca rozbicia dzielnicowego była jego koronacja w katedrze na Wawelu w 1320 roku.