Narodziny ideologii komunistycznej związane są z rozwojem rewolucji przemysłowej i kapitalizmu wolnokonkurencyjnego. Okres ten to także dominacja liberalizmu w państwach europejskich, brak zainteresowania państwa losem najuboższej ludności, intensywne bogacenie się burżuazji. Narodziny teorii socjalizmu utopijnego wiązały się z dostrzeżeniem przez kilku przedstawicieli warstw uprzywilejowanych zaostrzających się nierówności społecznych oraz z powstawaniem ruchów oddolnych, które próbowały wskazywać na prawa robotników, czyli nowej, rodzącej się grupy społecznej. Na wszystkie te przemiany nakładały się również ruchy związane z Młodą Europą i dążeniami do liberalizacji systemu politycznego.

Trudno uznać za przypadek, że Manifest komunistyczny, który stał się podstawą idei komunistycznych i teorii socjalizmu naukowego, został wydany przez Karola Marksa i Fryderyka Engelsa w 1848 roku, czyli roku Wiosny Ludów. Była to rewolucja, która objęła większość europejskich państw i przyniosła nowe idee społeczne i polityczne. Ideologia zaproponowana przez niemieckich filozofów oparta była na trzech filarach: ideach socjalizmu utopijnego, ekonomii politycznej kapitalizmu i filozofii materialistycznej. Diagnozowała sytuację w połowie XIX wieku i próbowała odpowiedzieć na aktualne wówczas potrzeby. W praktyce państwa wprowadzające ideologię komunistyczną zmodyfikowały ją, dostosowując do poziomu świadomości społeczeństw. Utopijne rozwiązania zaproponowane w połowie XIX wieku i przetworzone przez późniejszych ideologów doprowadziły do zbrodni, a w dzisiejszym świecie zostały całkowicie zmarginalizowane.