Karol Marks współtworzoną przez siebie ideologię nazwał socjalizmem naukowym. Na jego pogrzebie Fryderyk Engels rzekł: Jak Darwin odkrył prawo rozwoju świata organicznego, tak Marks odkrył prawa rozwoju historii ludzkiej. Marks jako pierwszy tak zdecydowanie ujął się za pracownikami najemnymi, których liczba gwałtownie rosła w wyniku rewolucji przemysłowej. Nie widział jednak żadnej skutecznej drogi negocjacji z kapitalistami, aby poprawić sytuację robotników. Jedyną receptą miała być przemoc, która… ostatecznie miała doprowadzić do pokoju i dobrobytu. Współczesna socjaldemokracja bez zastrzeżeń akceptuje regułę demokratycznej zmiany władzy, trudno więc widzieć w niej bezpośrednią następczynię marksizmu.

Równie egzotyczne z dzisiejszego punktu widzenia recepty na uzdrowienie stosunków społecznych mieli nacjonaliści. Dobrobyt własnego narodu uzależniali bowiem od stawiania jego potrzeb i rozwoju ponad potrzebami innych.

Najlepiej próbę czasu i historii przetrwały poglądy chrześcijańskiej demokracji, choć też musiały ewoluować i emancypować się od dyktatu doktryn religijnych. Nie ma wątpliwości, że chadecy to dziś ważna siła na europejskiej scenie politycznej. To między nimi i socjaldemokratami z jednej strony a liberałami i zielonymi z drugiej rozgrywa się główny dyskurs polityczny, podczas gdy nacjonaliści i komuniści odgrywają w krajach Zachodu mniejszą rolę polityczną.