Świat kultury szlacheckiej zmieniał się na przestrzeni wieków. Życie ziemiańskie zaczęło stanowić istotną wartość w dobie renesansu i wtedy też należy doszukiwać się początku toposu szlacheckiego dworku. Przyczynił się do tego mit o pochodzeniu Polaków od plemienia Sarmatów – dzielnych i szlachetnych wojowników, który legł u podstaw kultury szlacheckiej w Polsce.

Adam Mickiewicz w Panu Tadeuszu kultywował jeszcze popularyzowany od XVI wieku styl życia, ale na początku XX wieku Stefan Żeromski poddał go w Przedwiośniu weryfikacji. Topos dworku przechodził ewolucję: od apoteozy życia na włościachwłośćwłościach po jego negację. Począwszy od okresu dwudziestolecia międzywojennego, w Polsce następował zmierzch starego świata i rozbrat z układem społecznym, który funkcjonował przez wieki. Szlachcic ziemianin nie stanowił już wzoru literackiego i kulturowego. Mimo anachronicznościanachronicznyanachroniczności dworku szlacheckiego jako ostoi polskości do dziś pozostaje on archetypem w świadomości narodowej. Wciąż można doszukać się w rodzimej kulturze nawiązań do tradycji miejsca, gdzie jest szansa na życie szczęśliwe z dala od niepokojów i zagrożeń świata.