Rozum, wolność, postęp – realizacja tych ideałów oświecenia zakładała istnienie nowej, w porównaniu ze średniowieczem, interpretacji sensu aktywności człowieka w świecie. Stało się to widoczne zwłaszcza wówczas, gdy wiek XVII, a w jeszcze większym stopniu XVIII przyniosły rozwój nauk przyrodoznawczych i w ślad za tym przekonanie, że postęp mierzony ilością dostępnej wiedzy przyniesie rozwiązanie problemów trapiących człowieka tak w relacji z przyrodą, jak i w relacjach międzyludzkich.

Przekonanie to było właściwe grupie filozofów i praktyków społecznego życia uprawiających w przedrewolucyjnej Francji filozofię optymistyczną i pełną wiary w skuteczność naukowej wiedzy. Czy dzisiaj zachowujemy ów optymizm, czy też raczej powinniśmy potraktować ich jako naiwnych?