W 1556 r., po abdykacji Karola V, Filip II został królem Hiszpanii i władcą jej zamorskich posiadłości. Pod jego rządami Hiszpania stała się ostoją katolicyzmu i jednym z głównych ośrodków kontrreformacji. Tymczasem Anglia na skutek decyzji Henryka VIII zerwała z Rzymem, a kolejna jej władczyni – Elżbieta I, panująca przez niemal całą drugą połowę XVII w. – umocniła pozycję Kościoła anglikańskiego i rozpoczęła budowę angielskiej potęgi morskiej. W obu tych państwach w XVI w. nastąpiło osłabienie instytucji stanowych i umocnienie władzy monarszej, w obu też prowadzono protekcjonistyczną politykę, co było jedną z przyczyn zaognienia stosunków angielsko‑hiszpańskich.