Czy to nie ciekawe?

Nie ma chyba dziś człowieka, który nie zauważyłby, że Słońce porusza się po niebie, pojawiając się po jednej stronie horyzontu i znikając po jego drugiej stronie. Bardziej uważny obserwator stwierdzi, że Księżyc wykonuje podobny ruch, choć nieco inaczej. Astronom‑amator doszuka się analogicznych prawidłowości w ruchu gwiazd, a wytrawny astronom także w ruchu planet. Użycie coraz dokładniejszych przyrządów pokazuje coraz dobitniej, że wszystkie te ruchy są znacznie bardziej skomplikowane, niż „od pierwszego wejrzenia” (Rys. a.).

RjZneua7ermey

Rys. a. Rysunek przedstawia okrąg symbolizujący tor Słońca. W środku okręgu znajduje się punkt podpisany jako Ziemia. Tory planet, Wenus i Marsa, to skomplikowane krzywe okrążające Ziemię łukami o zmiennych promieniach. Krzywe tworzą liczne pętle. Pętla powstaje, gdy planeta porusza się w kierunku Ziemi i w pewnej odległości od niej zawraca i oddala się na swój tor okrążający Ziemię.

Jak to wszystko opisać? Jak połączyć cechy wspólne ruchów różnych ciał na niebie z niepowtarzalną specyfiką każdego z ich torów? Jak dotrzeć do tego jednego, ogólnego przepisu „na ruch wszystkiego na niebie”? A jak dotrzeć do tej jednej, ogólnej zasady, która tym wszystkim rządzi? Czy w ogóle jest taka zasada? Pytania te nurtowały ludzi od wielu tysiącleci.

Klaudiusz Ptolemeusz, któremu przypisuje się to powiedzenie, zebrał, uporządkował i opracował dorobek wielu pokoleń myślicieli. Ale:

- Czy pchnął przez to naukę do przodu?

- Czy jego opis sposobu, w jaki poruszają się ciała na niebie, był dokładny? Czy był prawdziwy?

- Czy jego „przepis na ruch ciał niebieskich” zniechęcił astronomów do poszukiwania rozwiązań alternatywnych? Do szukania odpowiedzi na pytanie o przyczyny takiego ruchu?

- Czy Klaudiusz Ptolemeusz, poprzez swój niekwestionowany autorytet, zahamował rozwój astronomii i fizyki na kilkanaście wieków?

To tylko niektóre pytania, które przychodzą do głowy, gdy przywołujemy tę niezmiernie ciekawą postać.