Choć wczesne średniowiecze nazywano niegdyś „wiekami ciemnymi”, niesprawiedliwie byłoby sądzić, iż nie nastąpił wówczas rozwój filozofii czy sztuki. Warto zresztą pamiętać, że „wieki ciemne” to po angielsku Dark Ages, czyli – jak wyjaśniał badacz tego zjawiska, William Paton Ker – okres trudności spowodowanych nie tyle upadkiem intelektualnym czy miernotą artystyczną ludzi wówczas żyjących, co ogólnym chaosem, jaki nastąpił w Europie wraz z klęską Cesarstwa Rzymskiego oraz powolnym wypracowywaniem nowych struktur cywilizacyjnych, które obejmowałyby całość zachodniego świata.

Filozofia średniowiecza usiłowała stworzyć całościową wizję świata, człowieka i przyrody. Często powtarzano na przykład, że rzeczywistość to księga, w której można czytać tajemnicę dzieła stworzenia. Kluczem do rozumienia ostatecznego celu oraz istnienia wszystkiego były jednak dogmaty wiary chrześcijańskiej. Znalazło to wyraz w szeroko pojętej sztuce: literaturze, malarstwie czy muzyce. W zależności od nurtu ówczesnej filozofii różnorodnie interpretowano także sceny z Pisma Świętego, bądź też rolę człowieka w świecie.