RwLSAsnh6IFPk
Fotografia przedstawiająca posąg Oktawiana Augusta wykonany z białego marmuru. Cesarz siedzi na podwyższeniu. W uniesionej lewej dłoni trzyma zwój. Na jego głowie spoczywa wieniec laurowy.

Od pryncypatu do dominatu – podsumowanie

Posąg Oktawiana Augusta z wieńcem laurowym.
Źródło: fot. Marie-Lan Nguyen, posąg, Narodowe Muzeum Archeologiczne w Neapolu.

Po śmierci Juliusza Cezara na czele państwa rzymskiego stanął Oktawian August – wnuk siostry dyktatora, adoptowany przez niego i wyznaczony na następcę. Przypadła mu niepodzielna władza nad całym imperium, czego wyrazem było nadanie mu przez senat w 27 r. p.n.e. przydomka Augustus – „pełen boskiej mocy”. Sam Oktawian nazywał siebie pierwszym spośród urzędników (princeps), wypełniając swoje zadania zgodnie z republikańską tradycją. Z chwilą tą nastąpił koniec republiki, a Rzym stał się cesarstwem. Od nowego tytułu cesarza ustrój panujący w Rzymie aż do końca III w. n.e. nazywany jest pryncypatem.

Pod koniec III w. n.e. sytuacja w imperium zaczęła się coraz bardziej komplikować. Coraz częściej Rzymianie zmuszeni byli walczyć z barbarzyńskimi plemionami naruszającymi rozległe granice państwa, ale sytuacja wewnętrzna również była niestabilna. Dochodziło do kolejnych powstań ludności i buntów uzurpatorów dążących do rządzenia krajem. Konieczność wzmocnienia władzy oraz ochrony imperium doprowadziły do przekształcenia pryncypatu w dominat. Było to już formalne i rzeczywiste odejście od pozorów republiki – pełnia rządów przeszła w ręce cesarza, pana (dominus) cesarstwa.

RzgzYCgJ5fYyF1
Linia chronologiczna prezentująca okres cesarstwa w Rzymie (Imperium Romanum). 44 rok przed naszą erą – śmierć Juliusza Cezara. 27 rok przed naszą erą – uzyskanie tytułu Augusta (cesarza) przez Oktawiana. 54‑68 rok naszej ery – rządy Nerona. 98‑117 rok – rządy Trajana. 235‑284 rok – okres wojen domowych. 284‑305 rok – panowanie Dioklecjana. 286 rok – wprowadzenie tetrarchii. 337 rok – śmierć Konstantyna Wielkiego. 324 rok – przejęcie władzy w całym królestwie przez Konstantyna.
Źródło: Contentplus.sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
Twoje cele
  • Scharakteryzujesz sytuację polityczną i społeczną imperium rzymskiego od I do V w. n.e.

  • Przeanalizujesz poszczególne etapy przechodzenia od republiki rzymskiej, przez pryncypat, do dominatu.

  • Wyjaśnisz różnice między systemami władzy, jakimi były pryncypat i dominat.

  • Sprawdzisz swój stan wiedzy odnośnie do wydarzeń obejmujących okres od I do V w. n.e. w starożytnym Rzymie poprzez wykonanie zestawu ćwiczeń.