Sztuka baroku przywołuje obrazy znane z epoki średniowiecza: alegorie śmierci, które wzbudzają trwogę i przerażenie, jak również skłaniają do przewartościowania życia w świetle wartości wiecznych. Ten wychowawczy aspekt był istotny, a nawet kluczowy dla tzw. „humanizmu barokowego”. Sięga do przedstawień zmarłych ludzi w stanie rozkładu, szkieletu z kosą i danse macabre. W XVII‑wiecznej Rzeczypospolitej Obojga Narodów, w dobie epidemii i krwawych wojen ze Szwecją, Rosją i Turcją hasło memento mori odzyskuje dawną moc, bo śmierć staje się bardziej wszechobecna i namacalna. Wyobraźnia epoki tworzy też unikalny fenomen polskiej kultury, jakim jest portret trumienny. Realistycznie ujęci zmarli spoglądają z sarmackich konterfektów na żywych, niejako mówiąc: „dziś mnie, jutro tobie” (łac. hodie mihi tibi cras) – w obliczu nieuchronnego końca wszyscy jesteśmy równi.