Wspomagamy oczy podczas obserwacji przyrodniczych
Nasze oczy wydają się doskonałym przyrządem do obserwacji. A jednak wystarczy spojrzeć przez lunetę w nocne niebo, by przekonać się, jak wiele gwiazd jest niewidocznych gołym okiem. Co więcej, oczy – podobnie jak aparaty fotograficzne – mają czasem wady, które pogarszają jakość obrazu. Czy można to jakoś poprawić, żebyśmy widzieli lepiej?
budowę i rolę narządu wzroku.
Wyjaśnisz rolę soczewki w prawidłowym widzeniu.
Wymienisz przykłady przyrządów optycznych.
Podasz przykłady zastosowania różnych rodzajów przyrządów optycznych w obserwacjach przyrodniczych.
1. Co to jest soczewka?
Przyglądając się obiektywowi aparatu fotograficznego, lornetki czy lunety, dostrzeżemy szklany element, czyli soczewkęsoczewkę. Służy ona do załamywania światłazałamywania światła docierającego do urządzenia. Dlaczego soczewka działa w ten sposób? Otóż światło porusza się w danym ośrodku (powietrzu czy wodzie) po linii prostej. Jednak na granicy między ośrodkami promienie świetlne zmieniają kierunek.
W naszym oku także znajduje się soczewka. Działa ona tak samo jak ta, która znajduje się w obiektywie aparatu fotograficznego. Aby powstał ostry obraz na siatkówce, soczewka w naszym oku musi zmieniać swój kształt. Soczewka w aparacie nie może zmienić swojego kształtu, dlatego zmienia swoje położenie.
2. Pomagamy oczom
Prowadząc obserwacje przyrodnicze oczom możemy też pomóc, używając przyrządów optycznychprzyrządów optycznych. Najprostszym narzędziem tego typu jest lupa. Powiększa obraz w niewielkim stopniu, ale wystarczająco, by obejrzeć na przykład szczegóły budowy kwiatów, które trudno dojrzeć gołym okiem. A co, jeśli chcemy zobaczyć ptasie gniazdo znajdujące się wysoko w koronie drzewa? Musimy się wówczas posłużyć lornetką lub lunetą. Przez lornetkę patrzymy dwojgiem oczu, przez lunetę tylko jednym. Jednak to luneta daje silniejsze powiększenie.
Istnieją też bardzo silnie przybliżające lunety służące do obserwacji nocnego nieba, czyli teleskopy. Przyrodnicy czasami posługują się prostymi teleskopami, dzięki którym widać na przykład niewidoczne gołym okiem gwiazdy lub powierzchnię Księżyca. Teleskop przybliża znacznie mocniej niż luneta, ale obraz, jaki widzimy, jest odwrócony do góry nogami. Dużo większymi i bardziej skomplikowanymi teleskopami posługują się astronomowie do obserwacji gwiazd i planet.
Do obserwacji elementów przyrody niewidocznych gołym okiem, takich jak drobnoustroje, tkanki i komórki wykorzystuje się mikroskop optyczny. Mikroskop optyczny posiada specjalny układ optyczny złożony z soczewek optycznych, przez które przechodzi światło.
Wyjaśnij, dlaczego marynarze na statkach częściej używali lunet niż lornetek.
Podsumowanie
Soczewka to przezroczysty przedmiot załamujący promienie świetlne.
W zależności od kształtu soczewki mogą skupiać lub rozpraszać światło.
Do obserwacji przyrodniczych obiektów, które znajdują się blisko idealne będzie wykorzystanie lupy.
Do obserwacji obiektów znajdujących się w większej odległości idealnie sprawdzi się lornetka lub luneta.
Dzięki przyrządom możliwe jest obserwowanie bardzo odległych obiektów takich jak gwiazdy - teleskop - lub obiektów niewidocznych gołym okiem takich jak tkanki - mikroskop.
Praca domowa
Wymień przedmioty i przyrządy inne niż optyczne ułatwiające poznawanie przyrody.
Słownik
przyrząd służący do zmiany drogi promieni światła
przezroczyste ciało o powierzchniach ukształtowanych w sposób umożliwiający załamywanie światła
zjawisko zmiany kierunku rozchodzenia się światła na granicy dwóch ośrodków przezroczystych