1837 – ślub Feliksa z Cécile Charlotte Sophie Jeanrenaud
1843 – założenie przez kompozytora Konserwatorium Muzycznego w Lipsku
04.11.1847 – śmierć Feliksa w Lipsku
1
Scenariusz lekcji dla nauczyciela
R16pk2hkCnRDy1
I. Muzyka w ujęciu historycznym – periodyzacja, język, właściwości i charakterystyka.
1. Poznanie muzyki w ujęciu historycznym od zarania dziejów, przez starożytność, średniowiecze, renesans, barok, klasycyzm, romantyzm do muzyki XX wieku i współczesności.
2. Postrzeganie muzyki w kontekście kultury poszczególnych epok, kształtujących ją zjawisk społecznych i wydarzeń historycznych oraz powiązanej z nimi estetyki.
II. Analiza i interpretacja dzieł muzycznych.
2. Ukazywanie zmienności wybranych form muzycznych w kontekście ich rozwoju i przeobrażeń w poszczególnych epokach. Współczesne inspiracje muzyką artystyczną na przestrzeni wieków.
I. Muzyka w ujęciu historycznym – periodyzacja, język, właściwości i charakterystyka.
6. Klasycyzm. Uczeń:
1) charakteryzuje muzykę w kontekście estetyki epoki:
e) muzyka salonowa,
7. Romantyzm. Uczeń:
2) omawia cechy wybranych form muzycznych:
b) małe (liryka instrumentalna: pieśń bez słów, scherzo, nokturn, preludium, etiuda, bagatela, impromptu, moment musical, rapsodia, fantazja, ballada i in.), pieśń, rondo klasyczne a rondo romantyczne;
3) wymienia i klasyfikuje instrumenty muzyczne charakterystyczne dla epoki romantyzmu: fortepian, pianino, gitara, harfa; instrumenty smyczkowe (skrzypce, altówka, wiolonczela, kontrabas), instrumenty dęte: róg (waltornia), obój, flet, klarnet, saksofon; wymienia kompozytorów romantyzmu i charakteryzuje ich twórczość: Franz Schubert, Hector Berlioz, Felix Mendelssohn‑Bartholdy, Robert Schumann, Ferenc Liszt, Gioacchino Rossini, Giuseppe Verdi, Richard Wagner, Giacomo Puccini i późny romantyzm: Johann Brahms, Piotr Czajkowski, Gustav Mahler;
6) zna pojęcia: kantylena, tempo rubato, transkrypcja fortepianowa, wirtuoz, uwertura koncertowa, muzyka programowa, leitmotiv, szkoła narodowa, instrumentacja.
II. Analiza i interpretacja dzieł muzycznych. Uczeń:
1. zna podstawowe terminy i pojęcia właściwe dla opisu i zrozumienia wybranych dzieł muzycznych;
3. zna konteksty kulturowe i naukowe powstawania muzyki.
III. Tworzenie wypowiedzi związanych z historią i kulturą muzyczną. Uczeń:
1. wypowiada się w formie ustnej (np. dyskusja, prezentacja, debata) i/lub pisemnej (np. esej, referat) o dziełach muzycznych w oparciu o podstawową terminologię.
Nauczysz się
charakteryzować twórczość F. Mendelssohna – Bartholdy’ego, w powiązaniu z biografią tego kompozytora;
opisywać kolejne etapy twórczości kompozytora ze wskazaniem dzieł o szczególnym znaczeniu;
dostrzegać i analizować cechy muzyki romantycznej;
charakteryzować gatunki muzyki romantycznej;
dostrzegać indywidualny styl F. Mendelssohna – Bartholdy’ego i formułować jego cechy.
Biografia
Felix Mendelssohn urodził się w 1809 roku w Hamburgu. Jego ojciec był bankierem; rodzina miała pochodzenie żydowskie, jednak rodzice zdecydowali się wychować syna w obrządku chrześcijańskim i sami przyjąć chrzest. To właśnie wtedy do nazwiska Mendelssohn dołączył człon Bartholdy, pochodzący od nieruchomości należącej do rodziny.
R1DN7F5vjIErb
W wieku kilkunastu lat Felix miał już imponującą kolekcję własnych utworów. W 1824 roku stworzył I Symfonię c‑moll op. 11. Był multiinstrumentalistą i opanował grę na fortepianie, organach, skrzypcach oraz altówce. Na uniwersytecie w Berlinie studiował historię, estetykę oraz geografię. Potrafił też malować. Znał Chopina i Liszta, a także przyjaźnił się z Robertem Schumannem. Z czasem znane stały się jego umiejętności dyrygenckie. Swój czas w wieku dojrzałym dzielił pomiędzy Lipskiem, Berlinem a Anglią. Często podróżował po całej Europie.
RvYVMFK4OgJ6D1
R1FH7uPKdOULk
RDzqDqECe71mX
Romantyzm w muzyce
R18tahr14LqmH1
Romantyzm w muzyce datuje się na XIX wiek. Początek tego nurtu wiąże się z Ludwigiem van Beethovenem. Wiele przejawów romantyzmu było obecnych w muzyce tego twórcy. Przełomowi dla nurtu byli kompozytorzy tzw. „generacji 1810”, czyli urodzeni w latach 1809‑1811: Felix Mendelssohn‑Bartholdy, Fryderyk Chopin, Robert Schumann i Franciszek Liszt. Charakterystyczne dla romantyzmu były inspiracje ludowością, folklorem, naturą; baśniowa i fantastyczna tematyka dzieł; silne związki z innymi dziedzinami sztuki, czyli synteza sztuk. Uczuciowość oraz elementy narodowe były kolejnym przejawem epoki. To w XIX wieku kompozytorzy oraz wykonawcy ostatecznie się uniezależnili, stając się wolnymi artystami. Do muzyki dostęp miało coraz szersze grono słuchaczy, nie tylko arystokracja.
RzO2qoJ8FEspx
Kompozytorzy bardzo chętnie podejmowali formę koncertu instrumentalnego, wybierając fortepian lub skrzypce z towarzyszeniem orkiestry. Komponowano też poematy symfoniczne oraz symfonie. Z muzyki kameralnej powstawały pieśni solowe z towarzyszeniem fortepianu, a także sonaty kameralne oraz miniatury.
RdXxukcfagMEE
Najważniejsze dzieła
RQ01L128vn46p
Najbardziej znanym dziełem Feliksa Mendelssohna‑Bartholdy jest muzyka sceniczna do sztuki Sen Nocy Letniej Williama Szekspira. Początkowo kompozytor stworzył (jeszcze jako nastolatek) uwerturęUwerturauwerturę koncertową (op. 21), natomiast w 1842 roku powstało kompletne dzieło (op. 61). Jego najbardziej znany fragment skomponowany w 1842 roku to Marsz weselny, dziś nazywany Marszem Mendelssohna, który rozgłos zyskał dopiero w 1858 roku przez wykonanie na ślubie córki królowej Wiktorii z późniejszym cesarzem Niemiec, Fryderykiem Hohenzollernem. Od tej pory Marsz weselny stał się popularny w roli muzyki nieliturgicznej towarzyszącej ślubom (wykonywany poza liturgią).
Rvx6q3tZzPPAq
Innym znanym dziełem kompozytora jest uwertura koncertowa h‑moll op. 26, znana jako Hebrydy lub Grota Fingala. Do jej powstania twórcę zainspirowała pieczara o nazwie Grota Fingala na jednej z wysp archipelagu Hebrydy. W zamierzeniu Mendelssohna utwór miał opisywać jego nastrój (pierwszy szkic powstał jeszcze w grocie), monumentalność natury oraz wzburzone morze podczas sztormu.
RZXrwBCSAdWfw
Mendelssohn, w wieku kilkunastu lat, stworzył kilkanaście krótkich symfonii na orkiestrę smyczkową. Później napisał pięć symfonii na pełną orkiestrę symfoniczną. Wszystkie oprócz pierwszej noszą tytuły, np. II Symfonia B‑dur op. 52, znana jest jako Lobgesang, czyli Hymny Chwały czy Śpiew Pochwalny. Powstała dla upamiętnienia 400 rocznicy wynalezienia druku i stanowi połączenie form symfonii oraz kantaty, będąc dziełem wokalno‑instrumentalnym. Dwie symfonie są zapisem muzycznych wrażeń z podróży kompozytora. III Symfonia a‑moll op. 56, zwana „Szkocką”, natomiast IV Symfonia A‑dur op. 90, zwana „Włoską”.
R1TFzz1VeZG4o
Symfonia „Włoska” ma bardzo radosny charakter i jest jedną z bardziej znanych romantycznych symfonii. Istotną częścią jest jej finał, w którym kompozytor wykorzystał rzymskie tańce ludowe - rzymski saltarello oraz neapolitańską tarantellę. Ostatnia z symfonii Mendelssohna, V Symfonia d‑moll op. 107 „Reformacyjna”, ukazała się dopiero po jego śmierci. Miała uświetnić rocznicę powstania doktryny luterańskiej.
R1P3psk8PnfBb
Mendelssohn tworzył też koncerty solowe. Jednym z najbardziej znanych jest Koncert skrzypcowy e‑moll, op. 64. Pisał także koncerty fortepianowe, a dodatkowo jeden podwójny koncert skrzypcowy i fortepianowy d‑moll z towarzyszeniem orkiestry smyczkowej.
R8QYlTAT9d6LI
Z utworów kameralnych, Mendelssohn skomponował kwartety smyczkowe i fortepianowe. Znane były również jego utwory wokalno‑instrumentalne o tematyce religijnej.
Ważną częścią twórczości kompozytora były jego dzieła fortepianowe, wśród których należy wyróżnić nowy gatunek muzyczny - pieśni bez słówPieśń bez słówpieśni bez słów. Były to miniatury fortepianowe, które służyły jako odpowiedniki pieśni wokalnych z instrumentem towarzyszącym. Stworzył kilkadziesiąt takich utworów, które zostały zebrane w ośmiu cyklach. Niektórym z nich Mendelssohn nadał tytuły.
R1Pn2mBFznqFp
Znaczenie twórczości kompozytora
R1PtBY1KGWNWK1
Felix Mendelssohn‑Bartholdy, w wieku zaledwie 20 lat, odkrył zapomnianą przez 100 lat Pasję według św. Mateusza Jana Sebastiana Bacha. Dzięki jego wykonaniu, w 1829 roku, rozpoczął się trwający do dziś renesans muzyki Bacha. W późniejszym czasie prowadził też koncerty z muzyką Georga Friedricha Händela. Był zapalonym popularyzatorem muzyki innych kompozytorów - korzystał z utworów Beethovena czy von Webera, a także sobie współczesnych twórców romantycznych.
Mendelssohn był nie tylko bardzo zdolnym muzykiem i kompozytorem, ale również dyrygentem. Powszechnie uważa się go za pierwszego dyrygenta we współczesnym znaczeniu tego słowa. Jako jeden z pierwszych wprowadził batutęBatutabatutę. Cieszył się wielkim uznaniem zarówno słuchaczy, jak i muzyków oraz innych twórców. W 1843 roku spotkał się z francuskim muzykiem i kompozytorem Hektorem Berliozem, który z szacunkiem poprosił Mendelssohna o możliwość wymiany batut.
Odegrał też bardzo ważną rolę dla edukacji muzycznej w Niemczech. W 1843 roku założył pierwszą wyższą uczelnię muzyczną - Konserwatorium Muzyczne w Lipsku. Obecnie Uniwersytet Muzyczny i Teatralny w Lipsku wybrał Feliksa na swojego patrona.
RrfJoqaszGyTj
REAUBace3Ky5l
Ćwiczenie 1
R1P52UPJFNxbp
R1KYJKDPLcOSs
Ćwiczenie 2
R1QisUuUlLoL6
R1Q7GXuSMVkKh
RsSHFItk4gGBh
R1eFW5iQkecpA
Ćwiczenie 3
Dopasuj utwór muzyczny do jego autora. audio 2 Możliwe odpowiedzi: 1. Hektor Berlioz, 2. Felix Mendelssohn-Bartholdy, 3. Robert Schumann audio 3 Możliwe odpowiedzi: 1. Hektor Berlioz, 2. Felix Mendelssohn-Bartholdy, 3. Robert Schumann audio 4 Możliwe odpowiedzi: 1. Hektor Berlioz, 2. Felix Mendelssohn-Bartholdy, 3. Robert Schumann
Dopasuj utwór muzyczny do jego autora. audio 2 Możliwe odpowiedzi: 1. Hektor Berlioz, 2. Felix Mendelssohn-Bartholdy, 3. Robert Schumann audio 3 Możliwe odpowiedzi: 1. Hektor Berlioz, 2. Felix Mendelssohn-Bartholdy, 3. Robert Schumann audio 4 Możliwe odpowiedzi: 1. Hektor Berlioz, 2. Felix Mendelssohn-Bartholdy, 3. Robert Schumann
Dopasuj utwór muzyczny do jego autora.
Felix Mendelssohn-Bartholdy, Hektor Berlioz, Robert Schumann
audio 2
audio 3
audio 4
RgrumVxEwM24U
Ćwiczenie 4
R17yKznIjEjmD
Ćwiczenie 5
RiS1JbKa5fESB
Ćwiczenie 6
R8QYlTAT9d6LI
R8jAwjZIQ95uP
Ćwiczenie 7
Słownik pojęć
Batuta
Batuta
(wł., dosł., wg pałeczki dyrygenta; zob. batuta) - określenie stosowane w partyturze, nakazuje dyrygentowi ścisłe zachowanie rytnu i oznaczonego tempa (zob. a tempo); występuje zwykle jako unieważnienie określeń zazwalających na swobodne odchylenia od wyznaczonego rytmu i tempa.
Kontrapunkt
Kontrapunkt
muz. technika kompozytorska polegająca na snuciu 2 lub więcej niezależnych od siebie, ale w trakcie wykonania współbrzmiących ze sobą linii melodycznych, tworzonych wg określonych zasad tonalnych, harmonicznych i rytmicznych (polifonia); także głos (linia melodyczna) dokomponowywany do istniejącej już melodii (cantus firmus), np. do tematu w fudze; w okresie renesansu wykształcono ścisłe reguły (tzw. k. ścisły) normujące technikę kontrapunktyczną (wzór stanowiły kompozycje G.P. da Palestriny); polifonię muzyki czasów późniejszych, opartą na systemie dur‑moll, cechuje rozluźnienie reguł (tzw. k. swobodny); również przedmiot studiów w uczelniach muz.; wymaga opanowania gatunków kontrapunktycznych (nuta przeciw nucie, 2 nuty przeciw nucie itd., w układzie 2-, 3-, 4‑głosowym), opanowania sztuki komponowania kanonu (imitacja ścisła) i fugi; klas. podręczniki k.: G. Zarlino Istitutioni harmoniche (1558), J.J. Fux Gradus ad Parnassum (1725), H. Bellermann Der Contrapunkt (1862); w Polsce: K. Sikorski Kontrapunkt (cz. 1–3 1953–57), H. Feicht Polifonia renesansu (1957).
Pieśń bez słów
Pieśń bez słów
niem. Lied ohne Worte, lir. miniatura fortepianowa stworzona przez F. Mendelssohna‑Bartholdy’ego, naśladująca w formie i artyst. wyrazie pieśń wokalną.
Tournée
Tournée
podróż artysty, orkiestry, zespołu dramatycznego itp. z gościnnymi występami do różnych miejscowości oraz krajów.
Uwertura
Uwertura
muz. instrumentalny wstęp do opery, oratorium, rzadziej do kantaty lub cyklicznego utworu instrumentalnego; wczesne u. były zw. sinfoniami; J.B. Lully wykształcił typ u. francuskiej (2 części: wolna i szybka, imitacyjna, niekiedy z wolnym zakończeniem); A. Scarlatti stworzył typ u. włoskiej, zw. także sinfonią (3 części: szybka, wolna, szybka); w XVIII w. na u. oddziałała silnie forma sonatowa; w XIX w. była popularna u. typu potpourri; R. Wagner w swych dramatach muz. zastąpił u. wstępem (zw. Vorspiel); u. koncertowa, samodzielny utwór orkiestrowy (XIX, XX w.), często w formie sonatowej; także u. w muzyce do dramatów (Egmont L. van Beethovena).
Źródła:
encyklopedia.pwn.pl
J. Habela, Słowniczek muzyczny, Polskie Wydawnictwo Muzyczne
Galeria dzieł sztuki
Rnt9ObKgh17yH1
RvYVMFK4OgJ6D1
R1F4X6HwBX5xZ1
RS335XDi9grwt1
R18tahr14LqmH1
RDX5ZpMP66b8d1
R1PtBY1KGWNWK1
ma19b0dd1d82d5b5a_0000000000269
Biblioteka muzyczna
RzO2qoJ8FEspx
Wykonawca: Orchestre Lamoureux (Hector Berlioz)Utwór:Symfonia Fantastyczna op. 14 - część II: BalDzieło było pierwszą symfonią programową (z podtytułem Epizod z życia artysty) i po dziś dzień jest uważana za jedną z najważniejszych kompozycji romantycznych.
R1er4KXl60fgY
Autor: Robert SchumannUtwór:Sceny Dziecięce op. 15, utwór 7: Marzenie
RQ01L128vn46p
Autor: Felix Mendelssohn-BartholdyUtwór:Marsz weselnyMarsz weselny z muzyki do Snu Nocy Letniej
Rvx6q3tZzPPAq
Autor: Felix Mendelssohn-BartholdyUtwór: Uwertura koncertowa h-moll op. 26 Hebrydy
RZXrwBCSAdWfw
Wykonawca: Fulda Symphonic Orchestra (Felix Mendelssohn-Bartholdy)Utwór:III Symfonia a-moll „Szkocka”, op. 56; część II - Scherzo - Vivace non troppo Utwór wykonany przez Fulda Symphonic Orchestra, dyrygent: Simon Schindler, 09.03.2004, Grosser Saal der Orangerie Fulda, Niemcy.
R1TFzz1VeZG4o
Wykonawca: Skidmore College Orchestra (Felix Mendelssohn-Bartholdy)Utwór:IV Symfonia A-dur op. 90 „Włoska”; część IV - Saltarello
R1P3psk8PnfBb
Wykonawca: Fulda Symphonic Orchestra (Felix Mendelssohn-Bartholdy)Utwór:Koncert skrzypcowy e-moll, op. 64, część III - Allegretto non troppo – Allegro molto vivace Utwór wykonany przez Fulda Symphonic Orchestra, dyrygent: Simon Schindler, 18.03.2001, Grosser Saal der Orangerie Fulda, Niemcy.
R8QYlTAT9d6LI
Autor: Felix Mendelssohn-BartholdyUtwór:Pieśń weneckiego gondoliera nr 2 z drugiego tomu Pieśni bez słów, op. 30 nr 6
R1Pn2mBFznqFp
Autor: Felix Mendelssohn-BartholdyUtwór:Pieśń bez słów, op. 19b nr 2