Ilustracja przedstawiająca łagodne pagórki w odcieniach ceglastego różu. Pośród nich poruszają się uśmiechnięte ludziki w kształcie puzzli. Dwa z nich wiszą na sznurku przewieszonym przez całą szerokość grafiki, inne stoją lub leżą. Na kilku umieszczono napisy związane z gramatyką: „wołacz”, „dopełniacz”, „liczba mnoga”, „liczba pojedyncza”, „rodzaj męski”, „rodzaj żeński”.
Wynajduj określenia i rozwijaj zdania
Ilustracja przedstawiająca łagodne pagórki w odcieniach ceglastego różu. Pośród nich poruszają się uśmiechnięte ludziki w kształcie puzzli. Dwa z nich wiszą na sznurku przewieszonym przez całą szerokość grafiki, inne stoją lub leżą. Na kilku umieszczono napisy związane z gramatyką: „wołacz”, „dopełniacz”, „liczba mnoga”, „liczba pojedyncza”, „rodzaj męski”, „rodzaj żeński”.
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.
Czytając książkę albo gazetę, można zauważyć, że zdania nie są równe. Nawet te z jednym orzeczeniem mogą być proste i krótkie, ale mogą być też długie i skomplikowane. Jak tworzyć takie zdania? Dzięki określeniom!
Ćwiczenie 1
RPwzJ0Eslq7ab1
zadanie interaktywne
zadanie interaktywne
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.
Ćwiczenie 2
Pogrupuj wyrażenia z poprzedniego ćwiczenia na takie, które należą do świata fantazji i na takie, które należą do świata realnego. Zapisz swoją odpowiedź.
R13qVw4OKTdah
(Uzupełnij).
Pamiętaj, przedmioty należące do świata fantazji mają magiczną cechę.
Wyrażenia należące do świata fantazji: czarodziejska różdżka, czapka niewidka, miotła latająca, siedmiomilowe buty.
Wyrażenia należące do świata realnego: długopis ścieralny, myszka bezprzewodowa, koc elektryczny, miotła elektryczna.
1
Ćwiczenie 3
Rozwiń poniższe zdanie, odpowiadając na trzy pytania. Następnie zapisz ułożone przez siebie nowe zdanie rozwinięte.
Zdanie: Pojawiła się tęcza.
Kiedy pojawiła się tęcza?
Gdzie się pojawiła?
Jaka była tęcza?
uzupełnij treść
Pamiętaj, w zdaniach rozwiniętych występują określenia podmiotu i orzeczenia.
Wczoraj na niebie pojawiła się kolorowa tęcza.
Ćwiczenie 4
RLK9hODOi1kS3
zadanie interaktywne
zadanie interaktywne
Użyj rozsypanych wyrazów do uzupełnienia dwóch zdań pojedynczych. Rozpoznaj w nich podmioty i orzeczenia.
obraz, mikroskopów, Mikroskopy, razy, Naukowcy, używają, w laboratoriach
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.
tbQaCZ7mh9_0000000S
RX5Qm1Uh5rJPn
Schemat przedstawiający związki w zdaniach.U góry napis: Związki w zdaniach. Poniżej dwa dymki, po lewej stronie dymek z napisem: Związek główny, najważniejszy w zdaniu, tworzą orzeczenie i podmiot. Po prawej stronie dymek z napisem: Związki poboczne tworzą pozostałe wyrazy w zdaniu. Poniżej dymek z napisem: Zdania rozwinięte, w których występują związki poboczne, zawierają znacznie więcej informacji niż zdania nierozwinięte. Poniżej dwa dymki, po lewej stronie z napisem: Zdanie nierozwinięte. Po prawej stronie z napisem: Zdanie rozwinięte. Poniżej dymek z napisem: Przykłady. Poniżej dwa dymki, po lewej z napisem: Związek główny: Zegarek tyka; zegarek (podmiot), co robi? tyka? (orzeczenie). Po prawej stronie dymek z napisem: Związki poboczne: zegarek jaki? kieszonkowy, zegarek czyj? dziadka, dziadka czyjego? mojego, tyka jak? głośno. Poniżej dymek z napisem: Wyrazy w związkach nie są równorzędne, mniej ważny określa ważniejszy. Nadrzędny jest ten wyraz, którym pytamy (czyj zegarek?), a podrzędny ten, którym odpowiadamy (dziadka).
Związki w zdaniach
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.
R11pkEsRYo1Nt
Ilustracja przedstawiająca idącą dziewczynkę, która w obu dłoniach trzyma jasnobrązowy parasol nad głową. Pod ilustracją zdanie: Mała dziewczynka niesie jasnobrązowy parasol. Niżej po lewej stronie napis: Związek główny: Dziewczynka niesie: dziewczynka: podmiot, co robi? niesie: orzeczenie. Po prawej stronie napis: Związki poboczne: dziewczynka jaka? mała, niesie co? parasol, parasol jaki? jasnobrązowy.
Zdanie I
Źródło: Pixabay, domena publiczna.
R1Br1K6znVuxP
Ilustracja przedstawiająca trzy kaczuszki pływające w wodzie. Pod ilustracją po lewej stronie napis: Związek główny: Kaczuszki pływają: kaczuszki (podmiot) co robią? pływają (orzeczenie). Po prawej stronie napis: Związki poboczne: kaczuszki ile? trzy, kaczuszki jakie? małe, pływają gdzie? w wodzie.
Zdanie II
Źródło: Pixabay, domena publiczna.
R1OBH1eSNbhYX
Ilustracja przedstawiająca niebieski samochód jadący drogą przez las. Pod ilustracją po lewej stronie napis: Związek główny: Samochód jedzie: samochód (podmiot) co robi? jedzie (orzeczenie). Po prawej stronie napis: Związki poboczne: samochód jaki? niebieski, jedzie którędy? drogą, drogą jaką? przez las.
Zdanie III
Źródło: Pixabay, domena publiczna.
Ćwiczenie 5
Rhkv2cEPhQxfx
Czarnowłosa dziewczynka otworzyła walizkę wypełnioną złotymi monetami. Szalony naukowiec wynalazł maszynę do przenoszenia ludzi w czasie.
Czarnowłosa dziewczynka otworzyła walizkę wypełnioną złotymi monetami. Szalony naukowiec wynalazł maszynę do przenoszenia ludzi w czasie.
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.
Ćwiczenie 5
Z podanych poniżej zdań wypisz podmioty i orzeczenia.
Szalony naukowiec wynalazł maszynę do przenoszenia ludzi w czasie.
RJeCab8lakF57
(Uzupełnij).
Pamiętaj, podmiot nazywa wykonawcę czynności, a orzeczenie wyraża tę czynność. Spróbuj ponownie wykonać ćwiczenie.
Podmioty: dziewczynka, naukowiec.
Orzeczenia: otworzyła, wynalazł.
Ćwiczenie 6
Wypisz z powyższych zdań wszystkie związki, zaczynając od związku głównego. Jako pierwsze zapisz wyrazy nadrzędne, a następnie pytania, na które odpowiadają wyrazy podrzędne.
RY7yrWSJfP3nl
(Uzupełnij).
Pamiętaj, związek główny tworzą podmiot i orzeczenie; związki poboczne tworzą pozostałe wyrazy w zdaniu.
Związki główne w zdaniach: dziewczynka otworzyła, naukowiec wynalazł.
Wykorzystaj w swoich zdaniach przymiotniki, przysłówki i rzeczowniki.
Przykładowe zdania rozwinięte:
Stary naukowiec czekał od lat na fundusze.
Na wystawie pokazano publicznie ostatni wynalazek fizyka.
R1Xp0TfrIhSkc
Ćwiczenie 8
Uzupełnij zdania. Andrzej 1. wiatrak, 2. książkę, 3. jechał, 4. mielił, 5. czyta, 6. samochód 1. wiatrak, 2. książkę, 3. jechał, 4. mielił, 5. czyta, 6. samochód wydrukowaną sto lat temu.
Czerwony 1. wiatrak, 2. książkę, 3. jechał, 4. mielił, 5. czyta, 6. samochód 1. wiatrak, 2. książkę, 3. jechał, 4. mielił, 5. czyta, 6. samochód z nadmierną prędkością.
W wietrzną pogodę 1. wiatrak, 2. książkę, 3. jechał, 4. mielił, 5. czyta, 6. samochód 1. wiatrak, 2. książkę, 3. jechał, 4. mielił, 5. czyta, 6. samochód dużą ilość zboża.
Uzupełnij zdania. Andrzej 1. wiatrak, 2. książkę, 3. jechał, 4. mielił, 5. czyta, 6. samochód 1. wiatrak, 2. książkę, 3. jechał, 4. mielił, 5. czyta, 6. samochód wydrukowaną sto lat temu.
Czerwony 1. wiatrak, 2. książkę, 3. jechał, 4. mielił, 5. czyta, 6. samochód 1. wiatrak, 2. książkę, 3. jechał, 4. mielił, 5. czyta, 6. samochód z nadmierną prędkością.
W wietrzną pogodę 1. wiatrak, 2. książkę, 3. jechał, 4. mielił, 5. czyta, 6. samochód 1. wiatrak, 2. książkę, 3. jechał, 4. mielił, 5. czyta, 6. samochód dużą ilość zboża.
Źródło: Learnetic SA, licencja: CC BY 4.0.
R1M8CVyH5fyxz
Ćwiczenie 9
Pewien młody Chińczyk w trakcie eksperymentów z wodą i lustrem odkrył peryskop. Lampki łojowe świeciły słabiej niż żarówki elektryczne. Tu uzupełnij Niekiedy strony internetowe zawieszają się. Tu uzupełnij Człowiek długo czekał na taki wynalazek jak automobil. Tu uzupełnij Rytmiczny ruch fotela na biegunach działa uspokajająco na ludzki organizm.
Pewien młody Chińczyk w trakcie eksperymentów z wodą i lustrem odkrył peryskop. Lampki łojowe świeciły słabiej niż żarówki elektryczne. Tu uzupełnij Niekiedy strony internetowe zawieszają się. Tu uzupełnij Człowiek długo czekał na taki wynalazek jak automobil. Tu uzupełnij Rytmiczny ruch fotela na biegunach działa uspokajająco na ludzki organizm.
Źródło: Learnetic SA, licencja: CC BY 4.0.
Ćwiczenie 10
Określ, jakich informacji brakuje w skróconych zdaniach z 9 ćwiczenia.
RfSJ8qsWP4uxF
(Uzupełnij).
Zwróć uwagę na to, jakich wyrazów odnoszących się do podmiotu i orzeczenia zabrakło po skróceniu zdań.
Zdania zostały pozbawione szczegółowych informacji, dotyczących okoliczności wykonywanych czynności. Nie wiadomo, np. jak, kiedy, gdzie, w jakim czasie, w jakim celu wykonano czynności. Niewiele wiemy o wykonawcach tych czynności. Brakuje szczegółów, które sprawiają, że zdania są zrozumiałe.
Polecenie 1
Który z wynalazków przywołanych w powyższych ćwiczeniach uważasz za najważniejszy dla siebie i dla ludzkości?
Poszukaj trzech ciekawostek o innych ważnych wynalazkach. Ułóż o każdym z nich jedno zdanie rozwinięte. Zapisz je poniżej.
