Wyprawa na biegun północny

Biegun północny to najbardziej wysunięty na północ punkt na Ziemi. Jest on dryfującą pokrywą lodową unoszącą się na międzynarodowych wodach Oceanu Arktycznego. Na biegunie północnym nie żyją ani ludzie, ani zwierzęta. Przez pół roku trwa tam dzień, a przez kolejne pół roku noc. Przez biegun północny przebiega międzynarodowa linia zmiany daty, co sprawia, że czas zawieszony jest tam między jednym a następnym dniem, zaś zegar zawsze wskazuje północ.

Juliusz Verne Podróż do bieguna północnego

(fragmenty)

[…]

— Biegun! biegun północny! – powtarzał wciąż przez drogę. 
— Szczęśliwym być musisz kapitanie? – zapytał doktór.
— Tak, szczęśliwy jestem! A ty mój przyjacielu, czy nie doznajesz radości, że się tu znajdujesz? Ziemia, po której stąpamy jest ziemią biegunową; morze któreśmy przybyli, jest morzem biegunowym; powietrze, którym oddychamy, to powietrze biegunowe! O witajże mi, witaj biegunie północny!

Mówiąc to, Hatteras117_001Hatteras był pod wpływem silnej egzaltacjiegzaltacjaegzaltacji, cały zgorączkowany; doktórdoktórdoktór na próżno starał się go uspokoić. Z oczu tryskał mu blask nadzwyczajny, myśl wrzała w mózgu. Ten stan wzburzenia umysłu Clawbonny117_002Clawbonny przypisywał przebytym przez kapitana, strasznym niebezpieczeństwom.

Hatteras117_001Hatteras widocznie potrzebował wypoczynku, zajęto się więc wyszukaniem miejsca na urządzenie obozowiska.

(…)

Wysepka, na której się znajdowano, widocznie nosiła na sobie cechy świeżej formacjiformacjaformacji, a wulkan jej także niedawno powstał.

Skały najeżone jedna na drugiej utrzymywały się tylko cudem równowagi. Cała góra, prawdę powiedziawszy, była nie czemnie czemnie czem innym jak nagromadzoną dużą kupą kamieni, opadłych po wybuchu. Nigdzie ziemi, nigdzie żadnej roślinności, mchu nawet, słowem najmniejszego śladu wegetacjiwegetacjawegetacji! Kwas węglowykwas węglowyKwas węglowy wydobywający się z kraterukraterkrateru nie miał jeszcze czasu połączyć się ani z wodoremwodórwodorem, ani z amoniakiemamoniakamoniakiem, jakim obłoki były nasycone, aby pod dobroczynnym wpływem światła uformować mógł materie organicznemateria organicznamaterie organiczne.

Wyspa ta na pełnem morzu powstała widocznie z materyjmateryjamateryj, wyrzucanych przez często powtarzające się wybuchy wulkanu. Takim sposobem powstało wiele gór na kuli ziemskiej; co same wyrzuciły ze swego wnętrza, wystarczyło do ich utworzenia. Tak EtnaEtnaEtna wyrzuciła już z siebie większą ilość lawy, aniżeli własna jej wynosi objętość; tak samo góra Monte‑Nuovo117_003Monte‑Nuovo (Nowa góra) niedaleko Neapolu, powstała w przeciągu czterdziestu ośmiu godzin z żużlówżużleżużlów, które z niej wytrysły.

To nagromadzenie skał stanowiących Wyspę Królowej, widocznie wyszło z łona ziemi, miało charakter plutonicznyplutonicznyplutoniczny. W tym miejscu rozlewało się przedtem morze, zaraz od początku świata powstałe, ze zgęszczenia par wodnych na zastygniętej już kuli ziemskiej; lecz w miarę jak gasły, a raczej zatykały się wulkany starego i nowego świata, musiały je zastąpić inne kratery ogień wybuchające.

W rzeczy samej ziemię można by porównać do wielkiego kotła kulistego, w którym pod wpływem ciepła wewnętrznego powstaje niezmierna ilość par nagromadzonych w ciśnieniu tysięcy atmosfer; niezawodnie rozsadziłyby one kulę ziemską, gdyby nie klapy bezpieczeństwa znajdujące się na zewnątrz.

Takimi klapami są właśnie wulkany; gdy jedna się zamyka, otwiera się druga. Przy biegunach, gdzie wskutek spłaszczenia ziemi skorupa jej jest cieńszą, powstanie wulkanu jeszcze mniej dziwić może.

Doktór, postępując tuż za Hatterasem117_001Hatterasem, uważał na te dziwne szczegóły; stąpał wciąż po tufietuftufie wulkanicznym i pokładach pumeksowychpumekspumeksowych, powstałych z lawy, popiołu i skał wybuchowych. Pokłady te podobne były do sjenitówsjenitsjenitów i granitówgranitgranitów islandzkich.

Widoczne było, że wyspa bardzo niedawno powstała, bo
grunt osadowy nie miał się czasu jeszcze uformować.

Wody także nie dostawało. Gdyby Wyspa Królowej liczyła długie wieki istnienia, toby i źródła gorące tryskały już z jej łona, jak to zwykle bywa w okolicach wulkanicznych. Tutaj zaś nie tylko jednego atomuatomatomu wilgoci nie spostrzeżono, ale i pary, same wydobywające się ze strumieni lawy, zdawały się całkiem bezwodne. Ze wszystkiego tedytedytedy wnosić było można o zupełnie świeżej formacyiformacyjaformacyi tej wysepki, która, jak powstała w ciągu dnia jednego, tak samo i zginąć mogła co chwila w głębinach oceanu.

Im wyżej się posuwano, temtemtem pochód stawał się trudniejszym;
boki góry stawały się niemal prostopadłe i trzeba było stąpać bardzo ostrożnie, aby nie spaść na dół. Często ogromne kłęby dymu z popiołem pomieszanego otaczały podróżnych, grożąc im uduszeniem, lub też potoki lawy tamowały im dalszą drogę. Na niektórych powierzchniach poziomych potoki te, zastygłe i stwardniałe z wierzchu, pod skorupą toczyły wrzącą lawę. Potrzeba więc było bardzo ostrożnie badać przejście na każdym kroku, aby nie stąpić na materyęmateryjamateryę gorącą a płynną.

Od czasu do czasu krater wyrzucał stosy kamieni rozpalonych; niektóre z nich jak bomby pękały w powietrzu, a odłamki ich daleko rozpadały się w różnych kierunkach. Łatwo zrozumieć wszystkie niebezpieczeństwa tej zuchwałej wyprawy i całe szaleństwo kapitana upierającego się żeby ją odbyć.

(…)

Kapitan w jednej ręce trzymał flagę powiewającą, a drugą wskazywał na zeniciezenitzenicie biegun sfery niebieskiej. Zdawało się, że nie był jeszcze zupełnie pewnym, że pragnął z matematyczną dokładnością znaleźć punkt, w którym się schodzą wszystkie południki kuli ziemskiejpołudniki kuli ziemskiejpołudniki kuli ziemskiej, a na którym właśnie chciał postawić nogę.

Ale mu brakło już podstawy. Znikł. Okropny krzyk jego towarzyszy przedarł się aż do szczytu góry. Tak upłynęła sekunda, wiek! Clawbonny117_002Clawbonny sądził, że jego przyjaciel zginął, że zapadł na zawsze w przepaści wulkanu. Lecz był tam już Altamont117_004Altamont, był i Duk117_005Duk; człowiek i pies, obaj jednocześnie pochwycili nieszczęśliwego szaleńca, właśnie w chwili, gdy miał zapaść w otchłań. Hatteras117_001Hatteras był ocalony mimo swej woli i w pół godziny później dowódca Forwarda117_006Forwarda bez zmysłów leżał na rękach swych zrozpaczonych przyjaciół.

[…]

117NP_00000_BIB_001 Źródło: Juliusz Verne, Podróż do bieguna północnego, Warszawa 1876, s. 294–326.