Wyprawa za kulisy podczas koncertu
Scenariusz lekcji dla nauczyciela:
II. Język i funkcje muzyki, myślenie muzyczne, kreacja i twórcze działania.
3. Uczeń wykazuje się znajomością i dokonuje podziału:
1) instrumentów muzycznych ze względu na źródło dźwięku – nazywa i charakteryzuje je;
4. Uczeń wykazuje się znajomością i dokonuje charakterystyki:
1) muzyki ze względu na jej rodzaj (wokalna, instrumentalna, wokalno‑instrumentalna, artystyczna, rozrywkowa, ludowa oraz do wyboru: sakralna, filmowa, teatralna i inne);
III. Kultura muzyczna, narodowe i światowe dziedzictwo kulturowe. Uczeń:
1) zna repertuar kulturalnego człowieka, orientując się w sztandarowych utworach z dziejów historii muzyki i współczesnej kultury muzycznej oraz wartościowej muzyki popularnej;
rozpoznawać zawody związane z pracą różnych instytucji kultury, np. filharmonia, opera, teatr;
opowiadać o pracy artystów związanej ze sceną oraz procesie, który prowadzi do doskonalenia pracy własnej;
omawiać kulisy pracy różnych zawodów, które składają się finalny efekt w postaci koncertu.
Koncert od kuchni
Kiedy idziesz na koncertkoncert, słuchasz wówczas dzieła wykonywanego przez artystów. Dzieło gotowe w najlepszym wydaniu. Dzieło doskonałe. Czy jednak wiesz, co się dzieje, zanim do takiego koncertu dojdzie i będziesz mógł w nim uczestniczyć? Posłuchaj wypowiedzi profesjonalnych muzyków z polskiej orkiestry symfonicznejorkiestry symfonicznej Sinfonia Varsovia, którzy wypowiadają się na temat swojej pracy.

Z wypowiedzi muzyków Sinfonii Varsovii wynika, że ich życie to nie tylko piękne i podniosłe chwile związane z koncertem czy też satysfakcja, którą daje oklaskująca publiczność. To także systematyczne próby z orkiestrą, współpraca z dyrygentemdyrygentem i innymi muzykami, dbałość o instrument, na którym gra muzyk, kwestie związane z garderobą, ciągłe kształcenie się i podnoszenie swoich kwalifikacji, pokonywanie stresu, a nawet odpowiednia dieta i higiena.
Finalny koncert jest wynikiem ciężkiej pracy każdego z osobna: instrumentalistyinstrumentalisty, dyrygenta, scenografascenografa oraz wielu innych osób, których nie widać na scenie, by wydarzenie, jakim jest koncert, zapadło słuchaczowi w głębokiej pamięci, a nawet zmieniło jego postrzeganie sztuki na zawsze.
Obejrzyj dwie fotografie przedstawiające Chór oraz Orkiestrę OperyOpery i FilharmoniiFilharmonii Podlaskiej


Teraz przyszedł czas na koncert. Wysłuchasz za chwilę fragment SymfoniiSymfonii nr 40 Wolfganga Amadeusa MozartaWolfganga Amadeusa Mozarta. Przez ten czas będziesz w roli dyrygenta, obserwuj w partyturzepartyturze melodie grane przez poszczególne instrumenty. Od góry są zapisane: obójobój, klarnetklarnet w stroju B, fletyflety, obój, fagotyfagoty, rogirogi (na dwóch pięcioliniach), skrzypceskrzypce I, skrzypce II, altówkialtówki, wiolonczelewiolonczele i kontrabasy na jednej ostatniej pięciolinii.
Nagranie dostępne pod adresem https://zpe.gov.pl/a/DhhxxxUBS
Nagranie Symfonii g‑moll numer 40 Wolfganga Amadeusza Mozarta. Utwór wykonany przez orkiestrę. Tempo utworu jest szybkie. Utwór rozpoczynają instrumenty smyczkowe. Skrzypce pierwsze grają główną, łagodną, przyjemną melodię. Pozostałe instrumenty smyczkowe akompaniują. Po dołączeniu pozostałych instrumentów, muzyka robi się bardziej dynamiczna i trochę nerwowa. Utwór ma formę allegra sonatowego. Występują w nim dwa tematy: jeden łagodny, przyjemny, drugi bardziej smutny, trochę mroczny. Te tematy przez cały utwór ze sobą konkurują.
Odszukaj w grafice interaktywnej instrumentów z partytury Symfonii nr 40 W. A. Mozarta i posłuchaj ich brzmienia solo. Przypomnij sobie układ całej orkiestry na scenie.
1.
I skrzypce
{audio}
2.
II skrzypce
3.
altówki
{audio}
4.
wiolonczele
{audio}
5.
kontrabasy
{audio}
6.
harfa
{audio}
7.
flety poprzeczne
{audio}
8.
klarnety
{audio}
9.
fagoty
{audio}
10.
oboje
{audio}
11.
trąbki
{audio}
12.
puzony
{audio}
13.
waltornie (rogi)
{audio}
14.
tuba
{audio}
15.
trójkąt
{audio}
16.
werbel
{audio}
17.
kotły
{audio}
18.
fortepian
{audio}
19.
talerze
{audio}
20.
flet piccolo
{audio}
W zależności od tego, gdzie udamy się na jakiekolwiek wydarzenie artystyczne, np. koncert do filharmonii, operę do opery, przedstawienie teatralne do teatru itp., w przygotowania do tego wydarzenia zaangażowanych jest wiele osób. Oto niektóre z nich: dyrygent, muzycy, scenografscenograf, choreografchoreograf, tancerze, konferansjerkonferansjer, suflersufler, akustykakustyk, operator świateł, elektryk, kostiumolog, krawiec, kasjer, szatniarz, pracownicy ochrony i wielu innych.
Zanim przejdziesz dalej i przystąpisz do rozwiązania zadań, które sprawdzą Twoją wiedzę z tej lekcji, przeczytaj uważnie słownik.
Sprawdź swoją wiedzę
Rozwiąż krzyżówkę.
- Osoba w teatrze, która w trakcie przedstawienia podpowiada (w razie potrzeby) aktorom tekst roli.
- Osoba, która opracowuje plastyczną i architektoniczną oprawę widowiska, koncertu, filmu itp.
- Ruchoma zasłona oddzielająca scenę od widowni.
- Muzyk kierujący wykonaniem utworu muzycznego przez chór lub orkiestrę.
- Przerwa między aktami przedstawienia teatralnego, opery.
| 1 | ||||||||||
| 2 | ||||||||||
| 3 | ||||||||||
| 4 | ||||||||||
| 5 |
Wskaż na scenie miejsce dla dyrygenta oraz instrumenty smyczkowe.
skrzypce II, kontrabasy, altówki, dyrygent, skrzypce I, wiolonczele
Wysłuchaj fragmentu Symfonii nr 40 Wolfganga Amadeusza Mozarta i rozwiąż zadanie. Wskaż prawidłową kolejność wejść instrumentów.
Nagranie dostępne pod adresem https://zpe.gov.pl/a/DhhxxxUBS
Nagranie Symfonii g‑moll numer 40 Wolfganga Amadeusza Mozarta. Utwór wykonany przez orkiestrę. Tempo utworu jest szybkie. Utwór rozpoczynają instrumenty smyczkowe. Skrzypce pierwsze grają główną, łagodną, przyjemną melodię. Pozostałe instrumenty smyczkowe akompaniują. Po dołączeniu pozostałych instrumentów, muzyka robi się bardziej dynamiczna i trochę nerwowa. Utwór ma formę allegra sonatowego. Występują w nim dwa tematy: jeden łagodny, przyjemny, drugi bardziej smutny, trochę mroczny. Te tematy przez cały utwór ze sobą konkurują.
- Smyczkowe, dęte drewniane, dęte blaszane
- Smyczkowe, dęte blaszane, dęte drewniane
- Smyczkowe, jednocześnie dęte drewniane i blaszane
- Smyczkowe, jednocześnie dęte drewniane i blaszane, perkusyjne
Przyporządkuj instrumenty do odpowiedniej grupy.
fagoty, kontrabasy, oboje, flety, rogi, klarnety, altówki, wiolonczele, skrzypce II, skrzypce I
| Smyczkowe | |
|---|---|
| Dęte drewniane | |
| Dęte blaszane |
Jak nazywa się pierwszy skrzypek zespołu smyczkowego i główny muzyk orkiestry symfonicznej?
Odpowiedź zapisz małymi literami.
Odpowiedź: ..........................
Część teatru, sali koncertowej za sceną, niewidoczna dla widzów to:
- kulisy
- foyer
- zaplecze
- magazyn
Jak nazywa się pałeczka dyrygenta?
- batuta
- bataty
- partytura
- frak
Zapis nutowy wszystkich partii instrumentalnych i wokalnych dla całego utworu, zsynchronizowanych i zestawionych jedna nad drugą to:
- partytura
- batuta
- foyer
- koncertmistrz
Jak nazywa się muzyk, który gra na altówce
- altowiolista
- antrakt
- alt
- akt
Siedziba orkiestry symfonicznej to:
- filharmonia
- budka suflera
- foyer
- kulisy
Sala albo korytarz przy widowni teatralnej, sali koncertowej, posiedzeniowej itp., przeznaczone dla publiczności podczas przerw to:
- foyer
- kulisy
- bistro
- kawiarnia
Praca domowa
W odniesieniu do wiadomości z lekcji, stwórz przy pomocy programu graficznego typu ToonDoo, WriteComics krótki komiks przedstawiający wyprawę za kulisy podczas koncertu. Pamiętaj o miejscach, w których tworzą muzycy, gdzie pracują, jakie to są instytucje itp.
Słownik pojęć
specjalista zajmujący się jakością dźwięku i obsługą sprzętu nagłaśniającego.
instrument strunowy z grupy chordofonów smyczkowych (pocieranych).
[gr. choreía ‘taniec’, gráphō ‘piszę’] - twórca nowych, oryginalnych dzieł baletowych lub całkowicie oryginalnych, własnych interpretacji, wcześniej powstałych baletów; osoba komponująca tańce i widowiska sceniczne.
system organizacji materiału dźwiękowego w muzyce europejskiej, panujący od około połowy XVII do pocz. XX w., zwany też systemem funkcyjnym, systemem tonalnym lub tonalnością dur‑moll. Nazwa pochodzi od 2 trybów (dur, moll), będących podstawą wszystkich konstrukcji dźwiękowych w tym systemie. Realizację formy muz. w systemie dur‑moll regulują: zasada tercjowej budowy akordów i funkcyjności następstw dźwiękowych, której istotą są określone związki między strukturami dźwiękowymi, polegające na ciążeniu ku sobie dźwięków, oddalonych o półton oraz akordów dysonansowych ku konsonansowym; funkcja harmoniczna kumulowania napięcia jest przyporządkowana dominancie, rozładowania zaś napięcia - tonice; następstwo dominanty i toniki tworzy kadencję; ciążenia funkcyjne występują w jednogłosowej linii melodycznej (np. przejście z VII stopnia gamy, tzw. dźwięku prowadzącego, czyli tercji dominanty, na VIII = I stopień, czyli prymę toniki) oraz zwłaszcza w przebiegu wielogłosowym (harmonicznym). Ogół związków funkcyjnych wyznaczonych w materiale dźwiękowym przez wybrany punkt centralny (tonikę) stanowi tonację; zbiór wszystkich tonacji stanowi układ, którego podstawą są pokrewieństwa kwintowe i tercjowe (paralelne) w ramach okręgu kwintowego. Wielostronność związków między akordami w systemie dur‑moll odgrywa zasadniczą rolę przy modulacji. Rozwój chromatyki (akordy alterowane) w XIX w. doprowadził do zatarcia różnicy między trybami dur i moll, zachwiania poczucia centrum tonacyjnego i usamodzielniania się akordów dysonansowych, a w konsekwencji do zaniku tonalności opartej na systemie dur‑moll.
muzyk kierujący wykonaniem utworu muzycznego przez chór lub orkiestrę.
[wł. fagotto ‘wiązka’] - instrument z grupy aerofonów stroikowych.
[fr.] - instrument muz. z grupy aerofonów wargowych.
instytucja dysponująca stałym zespołem instrumentalistów i śpiewaków, organizująca koncerty muzyki poważnej; też: budynek, w którym odbywają się te koncerty.
muzyk grający na jakimś instrumencie.
[wł. < łac.] - instrument z grupy aerofonów stroikowych.
impreza artystyczna wypełniona programem muzycznym; instrumentalny utwór muzyczny przeznaczony do wykonania przez solistę i orkiestrę symfoniczną.
osoba zapowiadająca program na koncertach, pokazach itp.
ur. 27 I 1756, Salzburg, zm. 5 XII 1791, Wiedeń, kompozytor austriacki, jeden z największych twórców w historii muzyki.
instrument z grupy aerofonów stroikowych.
[wł. < łac.] - dramatyczno‑muzyczny, wokalno‑instrumentalny, z akcją dramatyczną, monologami i dialogami ujętymi w libretcie, przeznaczony do wykonania na scenie (z odpowiednią scenografią), zwykle w specjalnie do tego celu zbudowanym teatrze operowym, również zwanym operą.
orkiestra złożona z instrumentów smyczkowych, dętych, perkusyjnych, harfy, niekiedy fortepianu i innych.
[wł.] - zapis utworu zespołowego, sporządzony tak, aby wszystkie partie (głosy) utworu były zestawione jedna nad drugą wg określonego porządku, odzwierciedlającego ich wzajemne zsynchronizowanie.
zespół 5 równoległych poziomych linii, liczonych od najniższej, na których lub między którymi są stawiane znaki notacji muz. (nuty, pauzy).
instrument z grupy aerofonów ustnikowych.
osoba, która opracowuje plastyczną i architektoniczną oprawę widowiska, koncertu, filmu itp.
instrument muzyczny z grupy chordofonów smyczkowych.
[fr. souffleur ‘podpowiadacz’] - osoba w teatrze, która w trakcie przedstawienia podpowiada (w razie potrzeby) aktorom tekst granej roli.
[gr.] - cykliczna forma orkiestrowa, zazwyczaj 4‑częściowa, zbudowana zgodnie z zasadami cyklu sonatowego.
[łac. < gr.] - podstawa melodyczno‑harmoniczna utworu w systemie dur‑moll, wyznaczona przez związki funkcyjne między dźwiękami i akordami danej gamy durowej lub molowej.
[wł.] - tenorowo‑basowy instrument z grupy chordofonów smyczkowych.
Definicje słownikowe opracowano na podstawie: https://encyklopedia.pwn.pl/
Biblioteka muzyczna
Nagranie dostępne pod adresem https://zpe.gov.pl/a/DhhxxxUBS
Nagranie Symfonii g‑moll numer 40 Wolfganga Amadeusza Mozarta. Utwór wykonany przez orkiestrę. Tempo utworu jest szybkie. Utwór rozpoczynają instrumenty smyczkowe. Skrzypce pierwsze grają główną, łagodną, przyjemną melodię. Pozostałe instrumenty smyczkowe akompaniują. Po dołączeniu pozostałych instrumentów, muzyka robi się bardziej dynamiczna i trochę nerwowa. Utwór ma formę allegra sonatowego. Występują w nim dwa tematy: jeden łagodny, przyjemny, drugi bardziej smutny, trochę mroczny. Te tematy przez cały utwór ze sobą konkurują.
Bibliografia
red. Andrzej Chodkowski, Encyklopedia muzyki, Warszawa 1995.

