Nie wszystkie pożary można gasić wodą. Choć woda należy do najpopularniejszych środków gaśniczych, to niekiedy procesowi spalania ulegają materiały zbudowane z pierwiastków i związków chemicznych z nią reagujących. Próba ugaszenia takiego pożaru wodą spowoduje zwiększenie ognia i skutek odwrotny do zamierzonego.
W celu przygotowania się do tej lekcji znajdź podstawowe informacje na temat tego czym jest Krajowy System Ratowniczo‑Gaśniczy oraz sytuacja kryzysowa. Pomocny w tym celu będzie dla Ciebie e‑materiał pt. Kiedy mamy do czynienia z sytuacją kryzysową?Kiedy mamy do czynienia z sytuacją kryzysową?
Możesz również skorzystać z materiału dotyczącego zagrożeń czasu pokoju, gdzie opisano w podstawowym zakresie zagrożenia czasu pokoju, w tym również pożary
- Zagrożenia w czasie pokojuZagrożenia w czasie pokoju.
Sprawdź również, jaką rolę przy zwalczaniu zagrożenia pożarowego odgrywają w Polsce formacje ochotnicze.
określać najczęstsze przyczyny pożarów,
wyróżniać rodzaje pożarów,
rozróżniać środki używane do gaszenia pożarów,
wymieniać zasady postępowania w przypadku wystąpienia pożaru.
1. Czym jest pożar?
Warunkiem zapoczątkowania pożarupożaru (procesu spalania) jest istnienie trójkąta spalania. Jeśli zabraknie choćby jednego z jego elementów, wówczas pożar nie powstanie. Z czego składa się trójkąt spalania, można dowiedzieć się, oglądając poniższe nagranie wideo.
Pożarowi zazwyczaj towarzyszą następujące zjawiska:
płomień, którego temperatura może różnić się w zależności od rodzaju materiału, jaki ulega spalaniu – im jaśniejszy, tym wyższa jest jego temperatura;
dym, który może mieć barwę niebieską, białą lub żółtą oraz gorzkawy lub słodkawy posmak, co wskazuje na obecność substancji trujących;
produkty spalaniaprodukty spalania (np. popiół, sadza, dwutlenek węgla).
2. Najczęstsze przyczyny pożarów
Powstanie pożarów jest następstwem wielu zdarzeń, z których nie wszystkie można określić jako naturalne. Bardzo często zaprószenie ognia jest następstwem m.in. nieodpowiedzialności i bezmyślności ludzi (umyślne podpalenia, wypalanie traw itp.) lub wad urządzeń elektrycznych (np. zwarcia). O takim pożarze mówimy, że ma charakter antropogeniczny, czyli związany z działalnością człowieka. Natomiast o pożarze, jako o zagrożeniu naturalnym, mówimy np. w przypadku samozapłonu oraz wyładowań atmosferycznych (piorunów).
Zastanów się i wymień inne naturalne przyczyny pożarów.
Ryzyko wystąpienia pożaru w mieszkaniu lub domu jest bardzo duże ze względu na znajdujące się tam i często wykorzystywane instalacje – elektryczną i gazową. Kuchenka gazowa, piekarnik, płyta grzewcza, kuchenka mikrofalowa, czajnik elektryczny – te wszystkie sprzęty, o ile będą źle eksploatowane lub zostaną uszkodzone, mogą stanowić potencjalne zarzewie (źródło) pożaru.
Czym jest ściana ogniowa?
Ściana ogniowa (zwana inaczej ogniomurem) jest to ściana o wzmocnionej, niepalnej konstrukcji, którą stawia się między budynkami w zabudowie zwartej. Wystaje ona ponad dach i ma na celu zapobieganie szybkiemu rozprzestrzenianiu się ognia na inne budynki.
Szkoła i sklep to miejsca, gdzie niezbędne jest wykorzystanie energii elektrycznej. Ze względu na dużą powierzchnię tych budynków, instalacja elektryczna w nich jest rozległa. Jeżeli nie będzie ona regularnie konserwowana i sprawdzana, to istnieje ryzyko awarii, która może spowodować wybuch pożaru.
Natomiast lasy, łąki i parki to miejsca, w których znajduje się duża liczba drzew, krzewów i traw. Przy upalnej pogodzie i znacznym wysuszeniu tych roślin bardzo łatwo o pożar, który może być spowodowany nieodpowiedzialnym zachowaniem ludzi odwiedzających te miejsca.
Miejscami potencjalnych pożarów są miejsca, gdzie bardzo często przebywasz – mieszkanie, dom, szkoła, sklepy, lasy, łąki i parki!
Aby zapobiegać występowaniu pożarów, musisz zwrócić szczególną uwagę na zabezpieczenia:
instalacji gazowych i elektrycznych;
grzejników i pieców;
otwartego ognia (np. świec, ognisk, niedopałków papierosów, lamp naftowych);
powszechnie dostępnych materiałów łatwopalnych (farb, rozpuszczalników, olejów, benzyny).
3. Rodzaje pożarów
W Polsce zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z 7 czerwca 2010 r. w sprawie ochrony przeciwpożarowejochrony przeciwpożarowej budynków, innych obiektów budowlanych i terenów, wyróżnia się omówione poniżej grupy pożarów.
Aplikacja składa się z pięciu kwadratowych piktogramów. Każdy piktogram oznaczony jest typem grupy od A do F.
Grupa A: trzy kawałki drewna ułożone jeden na drugim. Powyżej czerwone wąskie trójkątne pasy symbolizujące płomienie.
Pożary materiałów stałych zwykle pochodzenia organicznego, których normalne spalanie zachodzi z tworzenia żarzących się węgli (drewno, papier, węgiel).
Charakterystyka: Stałe materiały palne mogą pod wpływem ciepła ulegać rozkładowi i wydzielać przy tym gazy i opary. Ich obecność powoduje, że materiały te palą się płomieniem. Jeśli materiał nie ma tych właściwości, to spala się poprzez żarzenie.
Grupa B: zielony metalowy kanister skierowany otworem w lewo. Nad otworem czerwone wąskie trójkątne pasy symbolizujące płomienie.
Pożary cieczy i materiałów stałych topiących się (benzyna, nafta i jej pochodne, alkohol).
Charakterystyka: Ciecze palne i substancje topiące się pod wpływem ciepła ulegają zapaleniu, gdy nad górną warstwą cieczy utworzy się mieszanina par z powietrzem. Dalszy proces spalania przebiega już samorzutnie. Pożar cieczy palnych może spowodować powstanie gazowej mieszaniny wybuchowej.
Grupa C: niebieska stojąca butla gazowa. Powyżej czerwone wąskie trójkątne pasy symbolizujące płomienie.
Pożary gazów palnych (metan, propan, wodór, gaz miejski).
Charakterystyka: Spalanie gazów odbywa się w warstwie stykania się strumienia gazu z powietrzem. Mieszanina gazu palnego z powietrzem może zostać zapalona nawet od najmniejszego źródła ciepła (np. iskry). Wybuch takiej mieszaniny może skutkować bardzo dużymi zniszczeniami.
Grupa D: dwa kawałki szyn ułożone jeden na drugim. Powyżej czerwone wąskie trójkątne pasy symbolizujące płomienie.
Pożary metali (lit, sód, potas, glin).
Charakterystyka: Palące się metale są bardzo trudne do ugaszenia. Z tego powodu armie stosują je jako środki zapalające, wywołujące pożary punktowe lub przestrzenne.
Grupa F: patelnia, uchwyt skierowany w prawo. Powyżej czerwone wąskie trójkątne pasy symbolizujące płomienie.
Pożary tłuszczów i olejów w urządzeniach kuchennych (tłuszcze zwierzęce i oleje spożywcze).
Charakterystyka: Tłuszcze spożywcze w wyniku podgrzewania (np. podczas używania ich do smażenia potraw) osiągają wysoką temperaturę. Jeśli występują w większej ilości (np. w urządzeniach kuchennych stosowanych w restauracjach), ugaszenie ich pożaru staje się bardzo trudne, ponieważ mogą zacząć się palić ponownie, jeśli powtórnie dotrze do nich tlen z powietrza. Przy próbie ugaszenia takiego pożaru wodą może nastąpić wyrzut palącego się tłuszczu, co gwałtownie może powiększyć strefę spalania.
Każdy pożar niesie za sobą zagrożenie zdrowia i życia, jednak są materiały, które jest trudniej ugasić niż inne. Do takich substancji należy m.in. benzyna. Jak myślisz dlaczego? Uzasadnij swoją opinię.
Obejrzyj film i zastanów się nad kilkoma pytaniami.
Co mogło być przyczyną pożaru?
Jakie zagrożenie stanowił ten pożar dla mieszkańców Bielska‑Białej?
Czy można byłoby podjąć dodatkowe działania, aby zmniejszyć to zagrożenie? Jeśli tak, to jakie?
Jakie niebezpieczeństwa zastali lub mogli zastać strażacy na miejscu zdarzenia?
Dlaczego gaszenie pożaru trwało aż kilka godzin?
Jak myślisz, dlaczego po ugaszeniu pożaru strażacy zajęli się (przynajmniej częściowo) rozbiórką pewnych elementów fabryki?
4. Ochrona przeciwpożarowa
Cele ochrony przeciwpożarowejochrony przeciwpożarowej są realizowane poprzez:
zapobieganie powstawaniu i rozprzestrzenianiu się pożaru,
zapewnienie sił i środków do zwalczania pożaru,
prowadzenie działań ratowniczych,
przestrzeganie wszystkich nakazów i zakazów,
odpowiednio wczesne poinformowanie straży pożarnej o zaistniałym zagrożeniu,
wcześniejsze zaplanowanie ewakuacji ludzi i dobytku,
przeszkolenie wszystkich użytkowników danego miejsca w zakresie zasad postępowania zawartych w instrukcji przeciwpożarowej.
W razie wystąpienia pożarupożaru decydująca jest postawa wszystkich ludzi i odpowiednio szybkie zawiadomienie służb o zagrożeniu.
W razie wystąpienia zagrożenia pożarowego zadzwoń pod numer 112 – jest to numer alarmowy, który możesz wykorzystać, aby powiadomić odpowiednie służby.
Aby połączyć się bezpośrednio ze strażą pożarną, do listopada 2021 roku można wybrać również numer 998. Po wskazanej dacie zacznie funkcjonować przekierowanie z tego numeru bezpośrednio do Centrów Powiadamiania Ratunkowego. Nastąpi tam szybka selekcja zgłoszeń i dopiero wówczas zostaną poinformowane odpowiednie służby, m.in. Straż Pożarna. Czas reakcji nie zmieni sięIndeks górny 11 Indeks górny koniec11Indeks dolny ..
Dzwoniąc ze zgłoszeniem należy podać:
swoje imię i nazwisko oraz numer telefonu, z którego dzwonisz,
adres i nazwę obiektu,
co i gdzie się pali,
czy istnieje zagrożenie życia i zdrowia ludzkiego.
Po podaniu informacji nie rozłączaj się do chwili potwierdzenia przyjęcia zgłoszenia!
W przedstawionej poniżej galerii zaprezentowane są momenty walki strażaków z pożarem.
W ochronie przeciwpożarowej istotne jest kierowanie się informacjami zawartymi w systemie znaków przeciwpożarowych, które zostały zaprezentowane w kolejnej galerii poniżej. Znaki te wskazują nie tylko miejsca niebezpieczne oraz czynności, których wykonywanie mogłoby wywołać pożar, ale także punkty, w których znajduje się np. sprzęt pożarniczy. Dzięki temu są one niezwykle pomocne nie tylko w działaniach prewencyjnych (zapobiegających), ale także podczas samej akcji ratunkowej, usprawniając jej przeprowadzanie.
5. Środki gaśnicze
Zanim zapoznasz się z tematem, ustal, jakiego środka należy użyć, by skutecznie ugasić:
Benzynę.
Drewno.
Węgiel.
Olej spożywczy.
W celu ugaszenia pożaru stosuje się kilka rodzajów środków gaśniczych. Podstawowe informacje na ten temat znajdziesz w poniższe animacji. Wybór tych środków zależy od rodzaju spalanego materiału, a zatem należy w pierwszej kolejności rozpoznać co się pali, czyli zidentyfikować grupę pożaru. Zasadnicza rola w doborze środka gaśniczego przypada jednak Straży Pożarnej. Pamiętaj też, że podręczny sprzęt gaśniczy jest przeznaczony do gaszenia pożarów w zarodku, a sposób użycia danej gaśnicy przedstawia znajdująca się na niej etykieta.
Dlaczego dwutlenku węgla używa się do gaszenia pożarów?
Dwutlenek węgla jest używany m.in. w gaśnicy pianowej – gaśnicy, w której piana gaśnicza wyrzucana jest za pomocą sprężonego gazu. Pierwiastki takie, jak: sód, potas, wapń i magnez bardzo łatwo reagują z zawartą w pianie wodą. W wyniku tych reakcji powstaje palny gaz – wodór. Zamiast więc stłumić ogień, można spowodować wybuch. Dlatego też istotne jest zastosowanie środka gaśniczego właściwego ze względu na rodzaj pożaru.
6. Zasady postępowania w razie wystąpienia pożaru
W razie wystąpienia pożaru bardzo ważne jest odpowiednie zachowanie się i wykonanie następujących czynności:
odcięcie dostępu świeżego powietrza do miejsca wystąpienia pożaru (np. zamknięcie okna w mieszkaniu lub też zatkanie szczeliny pod drzwiami),
wezwanie straży pożarnej,
niezwłoczne zaalarmowanie osób będących w strefie zagrożenia (np. sąsiadów z tego samego budynku),
opuszczenie (ewakuacjaewakuacja) zagrożonego miejsca.
Drogi i wyjścia ewakuacyjne są oznakowane odpowiednimi tablicami informacyjnymi.
W czasie ewakuacji zabrania się:
jakichkolwiek czynności mogących wywołać panikę,
przechodzenia w kierunku przeciwnym do kierunku ewakuacji,
zatrzymywania się lub tamowania ruchu.
Więcej informacji na temat ewakuacji można znaleźć w lekcji pt. Ewakuacja ludności i zwierząt.
7. Gaszenie palącej się odzieży na człowieku
Może zdarzyć się, że będziesz świadkiem zapalenia się odzieży na człowieku. Wówczas, aby uratować życie i zdrowie osoby poszkodowanej, bardzo ważne jest odpowiednie reagowanie i trzeźwe myślenie.
Przede wszystkim nie możesz dopuścić do tego, aby osoba, na której pali się ubranie, wpadła w panikę i wybiegła, np. na zewnątrz (ruch i podmuch wiatru podsycają płomienie). Musisz położyć tę osobę na ziemi w taki sposób, aby palące się ubranie było na wierzchu, następnie ugasić płomienie, np. poprzez polewanie wodą. Innym skutecznym sposobem jest przykrycie palącego się mokrym kocem, peleryną czy też płaszczem. Przykład zaprezentowano to na zdjęciu poniżej. Dzięki temu odetniesz dopływ tlenu do ognia. Pamiętaj, aby nie przesuwać poszkodowanego,
bo może to spowodować rozprzestrzenienie się ognia na inne części ciała i powstanie dalszych obrażeń. Po ugaszeniu pożaru zdejmij wierzchnią warstwę odzieży z poszkodowanego. Zrób to jednak w taki sposób, aby nie odrywać od ciała przywierających (zwęglonych) fragmentów materiału. Następnie możesz znów polać ofiarę wodą, aby uśmierzyć jej ból. Pamiętaj również, aby po wykonaniu tych czynności natychmiast wezwać pomoc, dzwoniąc pod numer 112.
8. Podsumowanie
Warunkiem zapoczątkowania pożaru jest istnienie trójkąta spalania: materiału palnego, powietrza i źródła ciepła.
Pożarowi towarzyszą płomień, dym i produkty spalania.
Nie każdy pożar jest klęską naturalną. Do tej kategorii zaliczają się rozległe i intensywne pożary, powstałe m.in. na skutek samozapłonu lub wyładowania atmosferycznego. Natomiast częściej spotykane są pożary wywołane czynnikami pochodzenia antropologicznego, czyli spowodowane działalnością człowieka.
W Polsce wyróżnia się 5 grup pożarów:
A - materiałów stałych zwykle pochodzenia organicznego, których normalne spalanie zachodzi z tworzeniem żarzących się węgli,
B - cieczy i materiałów stałych topiących się,
C - gazów,
D - metali,
F - tłuszczów i olejów w urządzeniach kuchennych.
Ochrona przeciwpożarowa to realizacja wszystkich przedsięwzięć mających na celu ochronę życia, zdrowia i mienia oraz środowiska przed pożarem i jego skutkami.
Istnieje 5 najczęściej stosowanych środków gaśniczych: woda, piana gaśnicza, proszki gaśnicze, piasek i dwutlenek węgla.
W razie wystąpienia pożaru bardzo ważne jest odpowiednie zachowanie się, trzeźwe myślenie i poinformowanie odpowiednich służb.
Wzywając pomoc, pamiętaj o numerach alarmowychnumerach alarmowych.
A teraz sprawdź swą wiedzę, grając w grę.
9. Praca domowa
Wyobraź sobie, że dostrzegasz pożar. Opisz tę sytuację i przygotuj plan działań, które musisz podjąć, aby odpowiednio zareagować na zagrożenie.
10. Słownik
przemieszczenie się ludności, zwierząt i transport mienia z rejonów, w których występują zagrożenia, do miejsc bezpiecznych
realizacja wszystkich przedsięwzięć mających na celu ochronę życia, zdrowia i mienia oraz środowiska przed pożarem lub jego skutkami
niekontrolowany proces spalania w miejscu do tego nieprzeznaczonym, czyli
np. w mieszkaniu, szkole, szpitalu, ale również w lesie czy parku
pożary materiałów stałych, zwykle pochodzenia organicznego, których normalne spalanie zachodzi z tworzeniem żarzących się węgli
pożary cieczy i materiałów stałych topiących się
pożary gazów palnych
pożary metali
pożary tłuszczów i olejów w urządzeniach kuchennych
11. Zadania
Wymień oznaczenia dróg przeciwpożarowych dla osób niewidomych i słabowidzących.
Przyporządkuj przyczyny pożaru do odpowiednich kategorii.
umyślne podpalenia, używanie niewłaściwych lub nienowych bezpieczników, wypalanie traw, niewłaściwie wykonana instalacja elektryczna, brak ścian ogniowych w konstrukcji budynków, susze, pokrycie dachów materiałami łatwopalnymi, rozpalanie ognisk w pobliżu lasów, pożary będące wynikiem działań zbrojnych, brak instalacji odgromowej, przebicie elektryczne, wyładowania atmosferyczne
nieodpowiedzialność i bezmyślność ludzi | |
---|---|
niewłaściwa eksploatacja lub też wady urządzeń elektrycznych | |
niewłaściwa konstrukcja budynków | |
pozostałe |
Połącz rodzaje pożarów z najczęściej płonącymi w ich trakcie materiałami.
lit, sód, potas, glin, stopy metali (np. elektron), mieszaniny metali z tlenkami metali, tłuszcze i oleje w urządzeniach kuchennych, metan, acetylen, propan, wodór, drewno, papier, węgiel, tkaniny, słoma
F | |
A | |
D | |
C |
Połącz nazwy środków gaśniczych z zestawami materiałów, do których gaszenia NIE są one przeznaczone.
sód, potas, wapń, magnez, płonąca odzież na człowieku, precyzyjne urządzenia mechaniczne, karbid, urządzenia elektryczne pod napięciem, materiały żarzące o bardzo wysokiej temperaturze żaru, płyny łatwopalne lżejsze od wody, precyzyjne urządzenia mechaniczne, urządzenia elektryczne pod napięciem
dwutlenek węgla | |
woda | |
proszek gaśniczy | |
piasek |
Podaj o czym musimy pamiętać w czasie wystąpienia pożaru.