RviPa0yfOvtlq1

Zdjęcie przedstawia oglądane z pobliskiego wzgórza lub wysokiego budynku miasto spowite smogiem. Uwagę zwraca mała przejrzystość powietrza, promienie słońca z trudem przebijające się przez zanieczyszczenia, duża liczba samochodów na ulicach oraz dym unoszący się z dzielnic położonych w tle. Na pierwszym planie szeroka aleja wiodąca w głąb kadru i zabytkowe budynki z wysokimi wieżami stojące przy niej.

1. Źródła zanieczyszczeń powietrza

Zanieczyszczenia powietrza to wszystkie substancje w postaci gazów, cieczy lub ciał stałych (pyły), które nie są jego naturalnymi składnikami lub występują w stężeniu wyższym niż naturalne.

Dawniej jedynym źródłem zanieczyszczeń były procesy naturalne, takie jak: wybuchy wulkanów, pożary lasów, wyładowania atmosferyczne oraz rozkład substancji organicznych. W ich efekcie powstają: tlenek węgla(II), tlenki azotu, metan, pyły i gazy wulkaniczne, m.in. tlenek węgla(IV).

Rozwój motoryzacji i przemysłu spowodował zwiększenie zapotrzebowania na energię wytwarzaną z surowców takich, jak ropa naftowa, gaz ziemny i węgiel kamienny. Podczas ich spalania tworzą się tlenki węgla, siarki i azotu.

RFP1sklj0QsJf1

Animację rozpoczyna plansza z rysunkiem noszącym w górnej części podpis Źródła zanieczyszczeń powietrza umieszczony na tle żółtego paska. Rysunek przedstawia krajobraz podzielony przez górzysty horyzont na wysokości około jednej trzeciej kadru licząc od góry oraz linię kolejową biegnącą ponad ziemią w poprzek na wysokości około jednej trzeciej kadru licząc od dołu. Na torach po prawej stronie rysunku szybki pociąg dalekobieżny. Poniżej linii kolejowej w lewym dolnym rogu rysunku znajduje się gospodarstwo rolne z dwoma polami, traktorem, zagrodą dla zwierząt i czerwonym budynkiem gospodarczym, w centralnej dolnej części rysunku dwa pasy drzew, w prawej dolnej części rysunku szosa z samochodem osobowym i autobusem. Szosa przecina linię kolejową, przebiega pod nią, a następnie układa się równolegle do niej i kończy na lewej krawędzi kadru. Od szosy odchodzą dwa rozwidlenia kierujące się w stronę miasta położonego w samym środku rysunku. Po lewej stronie rysunku ponad szosą lat, którego część płonie. Daleko w tyle po prawej stronie przed linią horyzontu elektrociepłownia z wysokim kominem węglowym oraz dwiema chłodniami kominowymi. Na niebie w centralnej części rysunku unosi się samolot. Na tle rysunku widoczne cztery półprzezroczyste grube strzałki skierowane od dolnej części kadru w stronę nieba po delikatnych łukach. W miarę komentarza lektora na strzałkach tych pojawiają się napisy. Pierwsza strzałka od lewej: napis Naturalne, obok napisy wybuchy wulkanów, wyładowania atmosferyczne. Pozostałe trzy strzałki: napis Powstałe w wyniku działalności człowieka, obok przy określonych partiach rysunku napisy: pożary lasów, tereny rolne, miasta, samoloty, elektrownie, rafinerie, zakłady przemysłowe, fabryki. W miarę rozwoju komentarza na ekran wjeżdżają symbole różnych tlenków, a fragmenty rysunku symbolizujące główne źródła tych tlenków zostają wyróżnione odpowiednim obrysem. I tak: tlenki azotu NO i NO2, zaznaczone samochód, autobus, elektrociepłownia i samolot. Tlenki siarki SO2 i SO3, zaznaczona elektrociepłownia. Zmiana planszy na zdjęcie przedstawiające wybuch wulkanu, na jego tle pojawia się symbol SO2. Zmiana planszy na zdjęcie rury wydechowej w samochodzie, na jego tle pojawia się symbol CO. Zmiana planszy na sąsiadujące zdjęcia rury wydechowej innego samochodu i dymiących kominów fabrycznych, na ich tle pojawia się symbol CO2. Zmiana planszy na sąsiadujące zdjęcia przedstawiające pożar lasu i wybuch wulkanu, symbol CO2 pozostaje bez zmian.

Animację rozpoczyna plansza z rysunkiem noszącym w górnej części podpis Źródła zanieczyszczeń powietrza umieszczony na tle żółtego paska. Rysunek przedstawia krajobraz podzielony przez górzysty horyzont na wysokości około jednej trzeciej kadru licząc od góry oraz linię kolejową biegnącą ponad ziemią w poprzek na wysokości około jednej trzeciej kadru licząc od dołu. Na torach po prawej stronie rysunku szybki pociąg dalekobieżny. Poniżej linii kolejowej w lewym dolnym rogu rysunku znajduje się gospodarstwo rolne z dwoma polami, traktorem, zagrodą dla zwierząt i czerwonym budynkiem gospodarczym, w centralnej dolnej części rysunku dwa pasy drzew, w prawej dolnej części rysunku szosa z samochodem osobowym i autobusem. Szosa przecina linię kolejową, przebiega pod nią, a następnie układa się równolegle do niej i kończy na lewej krawędzi kadru. Od szosy odchodzą dwa rozwidlenia kierujące się w stronę miasta położonego w samym środku rysunku. Po lewej stronie rysunku ponad szosą lat, którego część płonie. Daleko w tyle po prawej stronie przed linią horyzontu elektrociepłownia z wysokim kominem węglowym oraz dwiema chłodniami kominowymi. Na niebie w centralnej części rysunku unosi się samolot. Na tle rysunku widoczne cztery półprzezroczyste grube strzałki skierowane od dolnej części kadru w stronę nieba po delikatnych łukach. W miarę komentarza lektora na strzałkach tych pojawiają się napisy. Pierwsza strzałka od lewej: napis Naturalne, obok napisy wybuchy wulkanów, wyładowania atmosferyczne. Pozostałe trzy strzałki: napis Powstałe w wyniku działalności człowieka, obok przy określonych partiach rysunku napisy: pożary lasów, tereny rolne, miasta, samoloty, elektrownie, rafinerie, zakłady przemysłowe, fabryki. W miarę rozwoju komentarza na ekran wjeżdżają symbole różnych tlenków, a fragmenty rysunku symbolizujące główne źródła tych tlenków zostają wyróżnione odpowiednim obrysem. I tak: tlenki azotu NO i NO2, zaznaczone samochód, autobus, elektrociepłownia i samolot. Tlenki siarki SO2 i SO3, zaznaczona elektrociepłownia. Zmiana planszy na zdjęcie przedstawiające wybuch wulkanu, na jego tle pojawia się symbol SO2. Zmiana planszy na zdjęcie rury wydechowej w samochodzie, na jego tle pojawia się symbol CO. Zmiana planszy na sąsiadujące zdjęcia rury wydechowej innego samochodu i dymiących kominów fabrycznych, na ich tle pojawia się symbol CO2. Zmiana planszy na sąsiadujące zdjęcia przedstawiające pożar lasu i wybuch wulkanu, symbol CO2 pozostaje bez zmian.

Film dostępny na portalu epodreczniki.pl

Animację rozpoczyna plansza z rysunkiem noszącym w górnej części podpis Źródła zanieczyszczeń powietrza umieszczony na tle żółtego paska. Rysunek przedstawia krajobraz podzielony przez górzysty horyzont na wysokości około jednej trzeciej kadru licząc od góry oraz linię kolejową biegnącą ponad ziemią w poprzek na wysokości około jednej trzeciej kadru licząc od dołu. Na torach po prawej stronie rysunku szybki pociąg dalekobieżny. Poniżej linii kolejowej w lewym dolnym rogu rysunku znajduje się gospodarstwo rolne z dwoma polami, traktorem, zagrodą dla zwierząt i czerwonym budynkiem gospodarczym, w centralnej dolnej części rysunku dwa pasy drzew, w prawej dolnej części rysunku szosa z samochodem osobowym i autobusem. Szosa przecina linię kolejową, przebiega pod nią, a następnie układa się równolegle do niej i kończy na lewej krawędzi kadru. Od szosy odchodzą dwa rozwidlenia kierujące się w stronę miasta położonego w samym środku rysunku. Po lewej stronie rysunku ponad szosą lat, którego część płonie. Daleko w tyle po prawej stronie przed linią horyzontu elektrociepłownia z wysokim kominem węglowym oraz dwiema chłodniami kominowymi. Na niebie w centralnej części rysunku unosi się samolot. Na tle rysunku widoczne cztery półprzezroczyste grube strzałki skierowane od dolnej części kadru w stronę nieba po delikatnych łukach. W miarę komentarza lektora na strzałkach tych pojawiają się napisy. Pierwsza strzałka od lewej: napis Naturalne, obok napisy wybuchy wulkanów, wyładowania atmosferyczne. Pozostałe trzy strzałki: napis Powstałe w wyniku działalności człowieka, obok przy określonych partiach rysunku napisy: pożary lasów, tereny rolne, miasta, samoloty, elektrownie, rafinerie, zakłady przemysłowe, fabryki. W miarę rozwoju komentarza na ekran wjeżdżają symbole różnych tlenków, a fragmenty rysunku symbolizujące główne źródła tych tlenków zostają wyróżnione odpowiednim obrysem. I tak: tlenki azotu NO i NO2, zaznaczone samochód, autobus, elektrociepłownia i samolot. Tlenki siarki SO2 i SO3, zaznaczona elektrociepłownia. Zmiana planszy na zdjęcie przedstawiające wybuch wulkanu, na jego tle pojawia się symbol SO2. Zmiana planszy na zdjęcie rury wydechowej w samochodzie, na jego tle pojawia się symbol CO. Zmiana planszy na sąsiadujące zdjęcia rury wydechowej innego samochodu i dymiących kominów fabrycznych, na ich tle pojawia się symbol CO2. Zmiana planszy na sąsiadujące zdjęcia przedstawiające pożar lasu i wybuch wulkanu, symbol CO2 pozostaje bez zmian.

2. Skutki zanieczyszczenia powietrza

Zanieczyszczenia powietrza wpływają negatywnie na środowisko przyrodnicze. Ich najgroźniejszymi skutkami są: kwaśne opady, nasilenie efektu cieplarnianego, dziura ozonowa, smog, pyły, zanieczyszczenie gleby i wody.

Kwaśne opady powstają, gdy powietrze zanieczyszczone tlenkami siarki i azotu, łącząc się z wodą lub parą wodną zawartą w powietrzu, opadnie z deszczem albo śniegiem na ziemię. Opady te powodują szkody w środowisku, przyspieszają korozję metali i niszczenie budowli.

Efekt cieplarniany występuje w wyniku nagromadzenia się tlenku węgla(IV) i pary wodnej (a także: metanu, tlenków azotu, freonówfreonyfreonów i ozonu), które zatrzymują ciepło w atmosferze. Wynikiem tego jest globalne ocieplanie się klimatu, które może prowadzić do topnienia lodowców, podnoszenia się poziomu mórz i oceanów oraz zmian klimatycznych.

RkBT7RRfvJupl1

Na pierwszym planie przedmioty potrzebne do przeprowadzenia doświadczenia (dwie kolby stożkowe, łyżka do spalań, siarka, świeżo ścięte kwiaty), zbliżenia na wybrane elementy zgodnie z komentarzem lektora. W pierwszej kolbie stożkowej umieszczamy kwiat jako próbę kontrolną. Do drugiej kolby stożkowej wkładamy łyżkę z palącą się siarką. Zbliżenie na wnętrze kolby - jej wnętrze wypełnia się tlenkiem siarki(IV). Do kolby z tlenkiem siarki(IV) wkładamy kwiat. Widok ogólny obu próbek. Następnie zbliżenia zgodnie z komentarzem lektora na odpowiednie próbki.

Na pierwszym planie przedmioty potrzebne do przeprowadzenia doświadczenia (dwie kolby stożkowe, łyżka do spalań, siarka, świeżo ścięte kwiaty), zbliżenia na wybrane elementy zgodnie z komentarzem lektora. W pierwszej kolbie stożkowej umieszczamy kwiat jako próbę kontrolną. Do drugiej kolby stożkowej wkładamy łyżkę z palącą się siarką. Zbliżenie na wnętrze kolby - jej wnętrze wypełnia się tlenkiem siarki(IV). Do kolby z tlenkiem siarki(IV) wkładamy kwiat. Widok ogólny obu próbek. Następnie zbliżenia zgodnie z komentarzem lektora na odpowiednie próbki.

Film dostępny na portalu epodreczniki.pl

Na pierwszym planie przedmioty potrzebne do przeprowadzenia doświadczenia (dwie kolby stożkowe, łyżka do spalań, siarka, świeżo ścięte kwiaty), zbliżenia na wybrane elementy zgodnie z komentarzem lektora. W pierwszej kolbie stożkowej umieszczamy kwiat jako próbę kontrolną. Do drugiej kolby stożkowej wkładamy łyżkę z palącą się siarką. Zbliżenie na wnętrze kolby - jej wnętrze wypełnia się tlenkiem siarki(IV). Do kolby z tlenkiem siarki(IV) wkładamy kwiat. Widok ogólny obu próbek. Następnie zbliżenia zgodnie z komentarzem lektora na odpowiednie próbki.

R19S6yh9lFiXD1

Plansza przedstawia infografikę omawiającą wybrane zanieczyszczenia powietrza. Podpis w dolnej części planszy na żółtym tle głosi: Zanieczyszczenia gazowe i pyły zatykają aparaty szparkowe roślin, wnikają do wnętrza roślin i niszczą chlorofil. Powyżej plansza podzielona jest na cztery kolumny, każdą z nich rozpoczyna kolorowe koło z wzorem sumarycznym danego tlenu, grupy tlenków lub nazwą ogólną grupy zanieczyszczeń. Poniżej koła wymieniona w punktach lista szkodliwych działań danego związku lub grupy związków. Od lewej strony są to: tlenek siarki SO2, podrażnienie oczu, nosa i gardła, schorzenia górnych dróg oddechowych, zaburzenia w układzie krążenia, niszczenie barwników roślinnych, przyspieszenie korozji metali. Tlenki azotu NOx, podrażnienie oczu, nosa i gardła, choroby płuc, zawroty i bóle głowy, niszczenie wielu materiałów, na przykład stopów. Tlenek węgla CO, działanie silnie toksyczne, nawet krótkotrwałe wdychanie może powodować śmierć. Ostatnia kolumna to pyły, substancje takie jak np. rtęć, kadm, ołów i ich tlenki. Powodują alergie, choroby dróg oddechowych, mają działanie rakotwórcze, powodują obumieranie roślin poprzez blokowanie dostępu do światła.

R1EWWsF6xiNy81

Schemat przedstawiający wpływ zanieczyszczeń na powietrza na zdrowie człowieka. Grafika w centralnej części przedstawia postać człowieka z zaznaczonymi najważniejszymi organami oraz skutkami jakie niesie dla nich zanieczyszczone powietrze. Każdemu problemowi przyporządkowanemu do określonej części ciała towarzyszy lista związków za to odpowiedzialnych. Mózg: ból głowy i niepokój SO2, wpływ na funkcjonowanie ośrodkowego układu nerwowego PM. Twarz: podrażnienie oczu, nosa, gardła i problemy z oddychaniem, ozon, PM, NO2, SO2, BaP. Serce: choroby układu krążenia PM, ozon, SO2. Płuca: podrażnienie, zapalenie i infekcje układu oddechowego, astma, obniżona wydajność płuc, przewlekła obturacyjna choroba płuc PM, rak płuc PM i BaP. Wątroba: wpływ na wątrobę, śledzionę i krew, NO2. Jajniki i macica: wpływ na układ rozrodczy PM. Schematowi towarzyszą trzy prostokąty z tekstem. Górny, umieszczony nad schematem głosi: Zanieczyszczenia powietrza mogą mieć istotny wpływ na zdrowie człowieka. Do grup szczególnie narażonych na ich oddziaływanie zalicza się dzieci i osoby starsze. Poniżej schematu w lewym dolnym rogu opis Benzo-a-pirenu, oznaczonego na schemacie skrótem BaP: powstaje w procesie niecałkowitego spalania paliw, głównie jako produkt spalania drewna i odpadów, a także przy produkcji koksu i stali oraz jest emitowana z silników pojazdów. Poniżej schematu w prawym dolnym rogu opis pyłu zawieszonego, oznaczonego na schemacie skrótem PM: cząstki unoszące się w powietrzu. Do zanieczyszczeń PM zalicza się sól morską, węgiel typu black carbon, pył oraz skroplone cząstki niektórych substancji chemicznych.

2.1. Dziura ozonowa

W górnych warstwach atmosfery, na wysokości pomiędzy 15. a 50. km, naszą planetę otacza powłoka ozonu (${\text{O}}_{\text{3}}$). Stanowi ona naturalny filtr przeciwsłoneczny, który chroni Ziemię przed nadmiernym promieniowaniem ultrafioletowym (UV). Promieniowanie to jest niezbędne do wytwarzania witaminy D w naszym organizmie, ale jego nadmiar może przyczyniać się do zmniejszenia odporności organizmu oraz powodować choroby skóry i wzrost zachorowań na nowotwory, podwyższenie temperatury powietrza i zmiany klimatyczne.

W wyniku zanieczyszczenia środowiska, szczególnie wiosną nad Antarktydą i w mniejszym stopniu nad Arktyką, warstwa ozonu staje się cieńsza i powstaje tzw. dziura ozonowadziura ozonowadziura ozonowa, przez którą znaczna część szkodliwego promieniowanie dociera na naszą planetę.

Promieniowanie ultrafioletowe jest dla nas niewidzialne i nieodczuwalne. Wywołane jego nadmiarem pieczenie i ból to reakcja na uszkodzenie skóry. Dlatego należy:

• ograniczyć czas przebywania na słońcu w miesiącach letnich w godzinach okołopołudniowych;

• ubierać się w odzież z grubszych, gęstych tkanin, z długimi rękawami i nogawkami (przeciętna tkanina bawełniana zatrzymuje zaledwie 20–30% promieniowania UV);

• zakładać czapkę z daszkiem lub kapelusz z szerokim rondem;

• nosić okulary przeciwsłoneczne z filtrami UV;

• używać kremów z filtrami UV.

R12OGrlC90HIC1

Grafika prezentuje proces powstawania i powiększania się dziury ozonowej nad Antarktyką w latach od 1979 do 2010. Składa się z czterech rysunków kuli ziemskiej z naniesionym na nią wykresem barwnym, w którym niebiesko fioletowa plama oznacza dziurę ozonową. Rok 1979, dziura ozonowa bardzo mała i obejmuje niewielki wycinek na styku Antarktydy i Ameryki Południowej. Rok 1989 dziura obejmuje prawie cały kontynent Antarktydę. Rok 2006, dziura rozszerza się na sporą część oceanu Południowego. Rok 2010, niewielkie zmniejszenie dziury i wycofanie z obszaru granicznego z Ameryką Południową, ale rozciągnięcie w kierunku Afryki.

RP56eM6nvH0Fc1

Film rozpoczyna ujęcie planszy zawierającej trzy obrazy kuli ziemskiej z widokiem na Antarktykę z naniesionymi obrazami stężenia ozonu w roku 1960, 1970 i 1990. Poniżej legenda tłumacząca barwy na liczbowe stężenie ozonu w skali Dobsona. Barwy czarne i fioletowe odpowiadają wartościom liczbowym od 100 do 200, niebieskie i zielone od 200 do 375, żółte i pomarańczowe od 375 do 450, pomarańczowe i czerwone powyżej 450. Kolor fioletowy widnieje nad Antarktyką od 1980 roku, kolor czarny pojawia się od 1990 roku. Zmiana ujęcia na rysunek lodówki w rzucie izometrycznym od tyłu z przekrojem wyróżniającym elementy konstrukcyjne: zamrażarkę u góry i kompresor u dołu. Zmiana ujęcia na fotomontaż przedstawiający dłoń z aerozolem opryskującym kulę ziemską. Zmiana ujęcia na serię obrazów kuli ziemskiej z widokiem na Antarktykę z naniesionymi obrazami stężenia ozonu corocznie od roku 2001 do 2015. Zauważalne jest zmniejszenie dziury ozonowej do 2007 roku, a potem ponowne zwiększenie trwające do teraz. Zmiana ujęcia na białą planszę z logiem Ozone Friendly, No CFC w którym napis ten znajduje się wokół piktogramu symbolizującego kulę ziemską.

Film rozpoczyna ujęcie planszy zawierającej trzy obrazy kuli ziemskiej z widokiem na Antarktykę z naniesionymi obrazami stężenia ozonu w roku 1960, 1970 i 1990. Poniżej legenda tłumacząca barwy na liczbowe stężenie ozonu w skali Dobsona. Barwy czarne i fioletowe odpowiadają wartościom liczbowym od 100 do 200, niebieskie i zielone od 200 do 375, żółte i pomarańczowe od 375 do 450, pomarańczowe i czerwone powyżej 450. Kolor fioletowy widnieje nad Antarktyką od 1980 roku, kolor czarny pojawia się od 1990 roku. Zmiana ujęcia na rysunek lodówki w rzucie izometrycznym od tyłu z przekrojem wyróżniającym elementy konstrukcyjne: zamrażarkę u góry i kompresor u dołu. Zmiana ujęcia na fotomontaż przedstawiający dłoń z aerozolem opryskującym kulę ziemską. Zmiana ujęcia na serię obrazów kuli ziemskiej z widokiem na Antarktykę z naniesionymi obrazami stężenia ozonu corocznie od roku 2001 do 2015. Zauważalne jest zmniejszenie dziury ozonowej do 2007 roku, a potem ponowne zwiększenie trwające do teraz. Zmiana ujęcia na białą planszę z logiem Ozone Friendly, No CFC w którym napis ten znajduje się wokół piktogramu symbolizującego kulę ziemską.

Film dostępny na portalu epodreczniki.pl

Film rozpoczyna ujęcie planszy zawierającej trzy obrazy kuli ziemskiej z widokiem na Antarktykę z naniesionymi obrazami stężenia ozonu w roku 1960, 1970 i 1990. Poniżej legenda tłumacząca barwy na liczbowe stężenie ozonu w skali Dobsona. Barwy czarne i fioletowe odpowiadają wartościom liczbowym od 100 do 200, niebieskie i zielone od 200 do 375, żółte i pomarańczowe od 375 do 450, pomarańczowe i czerwone powyżej 450. Kolor fioletowy widnieje nad Antarktyką od 1980 roku, kolor czarny pojawia się od 1990 roku. Zmiana ujęcia na rysunek lodówki w rzucie izometrycznym od tyłu z przekrojem wyróżniającym elementy konstrukcyjne: zamrażarkę u góry i kompresor u dołu. Zmiana ujęcia na fotomontaż przedstawiający dłoń z aerozolem opryskującym kulę ziemską. Zmiana ujęcia na serię obrazów kuli ziemskiej z widokiem na Antarktykę z naniesionymi obrazami stężenia ozonu corocznie od roku 2001 do 2015. Zauważalne jest zmniejszenie dziury ozonowej do 2007 roku, a potem ponowne zwiększenie trwające do teraz. Zmiana ujęcia na białą planszę z logiem Ozone Friendly, No CFC w którym napis ten znajduje się wokół piktogramu symbolizującego kulę ziemską.

2.2. Smog

Zanieczyszczenia, których głównym źródłem są spaliny samochodowe, przemysł ciężki i gospodarstwa domowe (systemy grzewcze), w połączeniu z bezwietrzną pogodą i dużą wilgotnością powietrza – mgłą tworzą smogsmogsmog. Unoszący się nad miastem smog jest szczególnie niebezpieczny dla niemowląt, osób starszych, astmatyków, ludzi z chorobami układu oddechowego i krążenia.

Ze względu na sposób tworzenia, miejsce powstawania oraz skład chemiczny wyróżnia się smog londyński (występujący głównie w miesiącach zimowych) i smog typu Los Angeles (spotykany głównie w miesiącach letnich).

3. Ochrona powietrza

Głównymi źródłami zanieczyszczenia powietrza są przemysł oraz transport. Gazy przenoszone na duże odległości powodują, że skażone mogą zostać obszary znacznie oddalone od źródła ich emisji. Dlatego ochrona powietrza jest sprawą globalną i regulują ją przepisy prawne.

W Polsce jakość powietrza monitorowana jest w ramach Państwowego Monitoringu Środowiska przez Główny Inspektorat Ochrony Środowiska i w ostatnich latach ulega ona systematycznej poprawie.

Działania na rzecz ograniczenia emisji szkodliwych pyłów i gazów do atmosfery

• Zmniejszenie emisji zanieczyszczeń pochodzących z górnictwa, hutnictwa oraz elektrowni.

• Zmniejszenie eksploatowania zasobów naturalnych, ograniczenie zużycia energii elektrycznej oraz stosowania alternatywnych źródeł energii.

• Zmniejszenie emisji szkodliwych spalin przez ograniczenie transportu, poprzez zakup samochodów emitujących mniej spalin albo korzystanie z komunikacji miejskiej czy roweru.

• Stosowanie w przemyśle nowoczesnych technologii ograniczających emisję pyłów.

• Sadzenie pasów zieleni w celach ochronnych.

R1JOzgRp80C361

Grafika przedstawiająca źródła, rodzaje i skutki zanieczyszczeń powietrza oraz pokazująca sposób postępowania pozwalający chronić powietrze przed zanieczyszczeniami. Składa się z pięciu kolumn, w każdej znajdują się dwa zdjęcia lub zdjęcie i ilustracja: górne ilustrujące problem od którego biegnie w dół czerwona strzałka z napisem przedstawiającym kierunek działań oraz dolne zdjęcie lub ilustracja stanowiąca przykład rozwiązania problemu. Sposoby postępowania mające na celu ochronę powietrza to, licząc od lewej: ograniczenie emisji spalin, montowanie wydajnych filtrów kominowych, wdrażanie nowych technologii przemysłowych, inwestowanie w ekologiczne paliwa i źródła energii oraz powstawanie stref ochronnych i pasów zieleni.

RxRVyidbcZPMQ1

Plansza z czterema zdjęciami, którym towarzyszą podpisy. Materiał dotyczy sposobów ograniczenia zanieczyszczania powietrza. W pierwszej linii trzy zdjęcia, kolejno od lewej strony: ujęcie listwy zasilającej z wyłącznikiem i wtyczką, podpis Oszczędzaj energię elektryczną. Ujęcie dłoni trzymającej sadzonkę na tle niebieskiego nieba, podpis Dbaj o zieleń. Ujęcie ulicy dużego miasta z rowerzystami jadącymi wszystkimi pasami ruchu, podpis Korzystaj z transportu zbiorowego lub roweru. Poniżej podłużne zdjęcie czterech kubłów na odpady sortowane opisanych i wyróżnionych kolorami, podpis Sortuj odpady.

RYzJlGyMBKiZQ1

Aplikacja interaktywna pozwalająca prześledzić zależność średniej temperatury od stężenia dwutlenku węgla w atmosferze podawanego w liczbie cząstek CO2 na każdy milion cząstek. W górnej części okna znajduje się polecenie: Przesuń suwak, aby zwiększyć lub obniżyć stężenie dwutlenku węgla. Określ zależność stężenia CO2 od temperatury. Poniżej znajduje się pozioma skala z czerwonym suwakiem, którego położenie można zmieniać. Napis na suwaku informuje o ustawionym stężeniu CO2, które może wynosić od 180 do 800 cząstek na milion. Poniżej znajduje się termometr podający średnią światową temperaturę. Wartość wyświetlana zmienia się automatycznie wraz z ustawionym stężeniem CO2 i wynosi od 12,4 stopni Celsjusza dla stężenia najniższego do 16,7 stopnia Celsjusza przy stężeniu najwyższym. Na dole okna aplikacji znajduje się tabela z przykładowymi stężeniami CO2 w 1820, 2000, 2010 i 2012 roku. Wynoszą one odpowiednio 280, 370, 390 i powyżej 400 cząstek na milion.

Aplikacja interaktywna pozwalająca prześledzić zależność średniej temperatury od stężenia dwutlenku węgla w atmosferze podawanego w liczbie cząstek CO2 na każdy milion cząstek. W górnej części okna znajduje się polecenie: Przesuń suwak, aby zwiększyć lub obniżyć stężenie dwutlenku węgla. Określ zależność stężenia CO2 od temperatury. Poniżej znajduje się pozioma skala z czerwonym suwakiem, którego położenie można zmieniać. Napis na suwaku informuje o ustawionym stężeniu CO2, które może wynosić od 180 do 800 cząstek na milion. Poniżej znajduje się termometr podający średnią światową temperaturę. Wartość wyświetlana zmienia się automatycznie wraz z ustawionym stężeniem CO2 i wynosi od 12,4 stopni Celsjusza dla stężenia najniższego do 16,7 stopnia Celsjusza przy stężeniu najwyższym. Na dole okna aplikacji znajduje się tabela z przykładowymi stężeniami CO2 w 1820, 2000, 2010 i 2012 roku. Wynoszą one odpowiednio 280, 370, 390 i powyżej 400 cząstek na milion.

Zasób interaktywny dostępny pod adresem https://zpe.gov.pl/a/D5txt358T

Podsumowanie

• Zanieczyszczenie powietrza ma charakter globalny. Może pochodzić ze źródeł naturalnych albo być wynikiem działalności człowieka.

• Substancjami zanieczyszczającymi powietrze są m.in. tlenki węgla, siarki, azotu, pyły, freony.

• Niekorzystnymi zjawiskami spowodowanymi przez zanieczyszczenia atmosfery są: efekt cieplarniany, dziura ozonowa, kwaśne deszcze i smog.

Słowniczek

Zadania

Do podanych zdjęć dopasuj metody zapobiegania zanieczyszczeniom powietrza, wstawiając brakujące elementy we właściwe miejsce.

Ćwiczenie 2.1

Rtb9TUW2merHf1

Aplikacja interaktywna. Górna część okna zawiera ilustracje prezentujące pięć źródeł zanieczyszczeń powietrza. Licząc od lewej są to: ruch samochodowy, kominy fabryczne, droga szybkiego ruchu, palenisko węglowe w kotłowni oraz zakłady przemysłowe. Poniżej, w centralnej części znajduje się wolna przestrzeń. U dołu rząd pięciu ilustracji z podpisami, które należy przeciągnąć we właściwe miejsca. Są to propozycje działań mających na celu ograniczenie lub wyeliminowanie źródeł zanieczyszczeń. Kolejno, licząc od lewej: powstawanie stref ochronnych i pasów zieleni, wdrażanie nowych technologii przemysłowych, ograniczenie emisji spalin, montowanie wydajnych filtrów kominowych, inwestowanie w ekologiczne paliwa i źródła energii. Obok, w prawym dolnym rogu przycisk Sprawdź.

Aplikacja interaktywna. Górna część okna zawiera ilustracje prezentujące pięć źródeł zanieczyszczeń powietrza. Licząc od lewej są to: ruch samochodowy, kominy fabryczne, droga szybkiego ruchu, palenisko węglowe w kotłowni oraz zakłady przemysłowe. Poniżej, w centralnej części znajduje się wolna przestrzeń. U dołu rząd pięciu ilustracji z podpisami, które należy przeciągnąć we właściwe miejsca. Są to propozycje działań mających na celu ograniczenie lub wyeliminowanie źródeł zanieczyszczeń. Kolejno, licząc od lewej: powstawanie stref ochronnych i pasów zieleni, wdrażanie nowych technologii przemysłowych, ograniczenie emisji spalin, montowanie wydajnych filtrów kominowych, inwestowanie w ekologiczne paliwa i źródła energii. Obok, w prawym dolnym rogu przycisk Sprawdź.

Zasób interaktywny dostępny pod adresem https://zpe.gov.pl/a/D5txt358T

Podziel źródła zanieczyszczeń powietrza, wstawiając elementy we właściwe miejsca schematu.

Ćwiczenie 3.1

R1LNA3PqNLWUz1

Aplikacja interaktywna. Górna część okna zawiera napis Zanieczyszczenia Powietrza i strzałki prowadzące do dwóch szerokich szarych kolumn. Po lewej stronie podpis kolumny Źródła naturalne, po prawej Źródła powstałe w wyniku działalności człowieka. Poniżej lista siedmiu źródeł zanieczyszczeń w postaci ikon ze zdjęciem i tekstem, które należy przeciągnąć w odpowiednią kolumnę. Ikony to: wybuchy wulkanów, przemysł, elektrownia, transport, rolnictwo, wyładowania elektryczne i pożary lasów. Poniżej w prawym dolnym rogu przycisk Sprawdź.

Aplikacja interaktywna. Górna część okna zawiera napis Zanieczyszczenia Powietrza i strzałki prowadzące do dwóch szerokich szarych kolumn. Po lewej stronie podpis kolumny Źródła naturalne, po prawej Źródła powstałe w wyniku działalności człowieka. Poniżej lista siedmiu źródeł zanieczyszczeń w postaci ikon ze zdjęciem i tekstem, które należy przeciągnąć w odpowiednią kolumnę. Ikony to: wybuchy wulkanów, przemysł, elektrownia, transport, rolnictwo, wyładowania elektryczne i pożary lasów. Poniżej w prawym dolnym rogu przycisk Sprawdź.

Zasób interaktywny dostępny pod adresem https://zpe.gov.pl/a/D5txt358T

Połącz w pary ilustracje obrazujące tworzenie się tlenków z odpowiednimi opisami.

Ćwiczenie 4.1

RhE0KHpMUahch1

Aplikacja interaktywna. Górna część okna zawiera ilustracje prezentujące cztery grupy tlenków obecnych w powietrzu i zagrażających środowisku oraz naszemu zdrowiu. Licząc od lewej, są to: NO i NO2 ilustrowane przez rysunek fabryki i jadących przed nią samochodów. SO2 i SO3 ilustrowane przez rysunek budynku fabryki. CO ilustrowane przez rysunek łazienki z gazowym ogrzewaczem wody. CO2 ilustrowane przez rysunek samochodów dymiących z rur wydechowych. W dolnej części okna znajduje się pięć nazw związków z opisami. Licząc od lewej są to: tlenek węgla powstaje w procesie niecałkowitego spalania węgla i jego związków. Do atmosfery jest emitowany głównie podczas spalania paliw samochodowych. Dwutlenek węgla jest naturalnym składnikiem powietrza. Do atmosfery emitowany jest dodatkowo w wyniku rozwoju przemysłu i motoryzacji jako produkt całkowitego spalania węgla i jego związków. Tlenki azotu powstają w trakcie spalania paliw. Tlenki siarki powstają w trakcie spalania paliw kopalnych zanieczyszczonych siarką i jej związkami. Pomiędzy linią obrazków i linią opisów znajdują się dwa rzędy uchwytów. Klikając je można łączyć uchwyty górne z dolnymi tworząc powiązania. Polecenie pod oknem aplikacji brzmi: Połącz liniami w pary ilustracje obrazujące tworzenie się tlenków z odpowiednimi opisami. Poniżej w prawym dolnym rogu przycisk Sprawdź.

Aplikacja interaktywna. Górna część okna zawiera ilustracje prezentujące cztery grupy tlenków obecnych w powietrzu i zagrażających środowisku oraz naszemu zdrowiu. Licząc od lewej, są to: NO i NO2 ilustrowane przez rysunek fabryki i jadących przed nią samochodów. SO2 i SO3 ilustrowane przez rysunek budynku fabryki. CO ilustrowane przez rysunek łazienki z gazowym ogrzewaczem wody. CO2 ilustrowane przez rysunek samochodów dymiących z rur wydechowych. W dolnej części okna znajduje się pięć nazw związków z opisami. Licząc od lewej są to: tlenek węgla powstaje w procesie niecałkowitego spalania węgla i jego związków. Do atmosfery jest emitowany głównie podczas spalania paliw samochodowych. Dwutlenek węgla jest naturalnym składnikiem powietrza. Do atmosfery emitowany jest dodatkowo w wyniku rozwoju przemysłu i motoryzacji jako produkt całkowitego spalania węgla i jego związków. Tlenki azotu powstają w trakcie spalania paliw. Tlenki siarki powstają w trakcie spalania paliw kopalnych zanieczyszczonych siarką i jej związkami. Pomiędzy linią obrazków i linią opisów znajdują się dwa rzędy uchwytów. Klikając je można łączyć uchwyty górne z dolnymi tworząc powiązania. Polecenie pod oknem aplikacji brzmi: Połącz liniami w pary ilustracje obrazujące tworzenie się tlenków z odpowiednimi opisami. Poniżej w prawym dolnym rogu przycisk Sprawdź.

Zasób interaktywny dostępny pod adresem https://zpe.gov.pl/a/D5txt358T