E-materiały do kształcenia zawodowego

E‑book do e‑materiału Wykonywanie form oraz użytkowanie maszyn i urządzeń do wykonywania odlewów w formach jednorazowych, trwałych i półtrwałych

Eksploatacja maszyn i urządzeń odlewniczych – Operator maszyn i urządzeń odlewniczych , Technik odlewnik

bg‑cyan

Podstawy technologii formowania i odlewania

E‑BOOK

1

Spis treści

Zasady bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpożarowej i ochrony środowiska

Wszelkie czynności podejmowane przez pracownika w odlewni wymagają znajomości przepisów oraz zasad bezpieczeństwa i higieny pracy, a także ochrony przeciwpożarowej oraz środowiska. Wiedza ta pozwala na podejmowanie odpowiednich działań w przypadku wystąpienia sytuacji zagrażających życiu bądź zdrowiu, a także zapobiega i ogranicza skutki w razie ich wystąpienia. Stosowanie przyjętych zasad oraz przestrzeganie instrukcji stanowiskowych, jak i instrukcji obsługi maszyn i urządzeń wykorzystywanych w zakładzie prowadzi nie tylko do zwiększenia bezpieczeństwa, ale również poprawia wydajność i wpływa na oddziaływanie pracy odlewni na środowisko.

RbO4qSHLlowwv1
Bezpieczeństwo i higiena pracy w odlewniach
Bezpieczeństwo i higiena pracy w odlewniach
Źródło: GroMar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.

Aktualne zasady bezpieczeństwa i higieny pracy obowiązujące podczas prowadzenia procesów odlewniczych zawarte są w Dzienniku Ustaw Rzeczpospolitej Polskiej w rozporządzeniu Ministra Rozwoju i Finansów z dnia 15 grudnia 2017 r. z późniejszymi zmianami w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy w odlewniach metali.

Zasady BHP, ochrony przeciwpożarowej i ochrony środowiska podczas prowadzenia procesów odlewania w formach jednorazowych, trwałych i półtrwałych

Stosowanie przepisów określonych w wymienionym rozporządzeniu minimalizuje ryzyko wystąpienia pożaru. Istotne dla bezpiecznego funkcjonowania odlewni jest tworzenie infrastruktury odpornej na działanie podwyższonej temperatury oraz projektowanie procesów, które w jak najmniejszym stopniu prowadzą do zapylenia. Rozporządzenie wymaga, by załadunek, składowanie i transport materiałów były zmechanizowane, co ogranicza poziom zapylenia. Generowany podczas poszczególnych procesów technologicznych pył powinien być na bieżąco odpylany lub zmywany wodą. Pomieszczenia, w których temperatura może przekraczać 30°C, muszą być osłonięte zasłoną powietrzną. Do pieców odlewniczych nie wolno ładować materiałów wilgotnych czy też zanieczyszczonych, w tym o nieznanych właściwościach fizykochemicznych lub pochodzeniu. Podczas sortowania złomu należy zwracać szczególną uwagę na obecność przedmiotów o właściwościach wybuchowych lub stwarzających zagrożenie dla osób znajdujących się w sortowni. Wszystkie materiały znajdujące się na terenie odlewni powinny być oznaczone w sposób umożliwiający jego identyfikację. Każdorazowo taka sytuacja powinna być niezwłocznie zgłoszona osobie dozoru. Ilość wsadu wprowadzanego do pieca nie może być nigdy większa niż określona przez producenta urządzenia w instrukcji użytkowania, co zapobiega powstawaniu rozprysków ciekłej masy. Proces rozdrabniania złomu wymaga stosowania odpowiednich zabezpieczeń, stanowiących integralną część infrastruktury odlewni i ochraniających przed odłamkami.

Infrastruktura odlewni musi być wyposażona w odpowiedni sprzęt przeciwpożarowy, w tym gaśnice, natryski ratunkowe zasilane wodą bieżącą o temperaturze pokojowej.
Wspomnianych natrysków ratunkowych nie należy zasilać wodą z wodnej instalacji przeciwpożarowej lub ze zbiornika wody stojącej. Wodne natryski ratunkowe powinny znajdować się we wszystkich pomieszczeniach, w których występuje niebezpieczeństwo poparzenia pracownika lub zapalenia się jego odzieży roboczej. W każdym z nich powinny również być zlokalizowane umywalki oraz oddzielne podręczne środki ochronne przeznaczone do przemywania lub przepłukiwania oczu w przypadku dostania się do nich ciała obcego (np. płuczki, płukanki lub butelki z solą fizjologiczną).

Teren odlewni powinien być oznakowany w sposób określony przez przepisy BHP. Znaki ostrzegawcze, zakazu oraz nakazu muszą być rozmieszczone w odpowiednich miejscach, umożliwiających ich łatwą lokalizację, co również określają odpowiednie przepisy. Pracownicy odlewni są zobowiązani do znajomości wymienionych oznaczeń i stosowania się do nich.

Stosy utworzone przez składowane skrzynie formierskie muszą być rozmieszczone na równym podłożu i nie mogą być wyższe niż 2 m, z wyjątkiem sytuacji, w której nie stwarzają zagrożenia bezpieczeństwa pracowników odlewni, a stosunek wysokości stosu do jego pola podstawy przekracza 2:1. Podane wartości wysokości stosów skrzynek formierskich zostały wyznaczone na podstawie przepisów ogólnych bezpieczeństwa i higieny pracy w oparciu o art. 237 ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. z późniejszymi zmianami.

Pomosty wsadowe żeliwiaków i pomosty służące do obsługi dysz, a także prowadzące do nich schody muszą być wykonane z materiałów ognioodpornych.

Wszystkie narzędzia używane w procesie topienia metali i obróbki pozapiecowej są całkowicie wysuszone i wygrzane do temperatury umożliwiającej prawidłowe i bezpieczne prowadzenie tych procesów.

W obrębie pieca stosuje się przesłony wykonane ze specjalnego szkła bezodpryskowego odpornego na działanie rozprysków stopionego metalu i jednocześnie umożliwiającego pełne, niczym nieograniczone pole widzenia, np. dla operatora suwnicy.

Stanowiska, przy których zalewane są formy muszą mieć suche posadzki. W ich obrębie nie mogą znajdować się też żadne płyn, a w szczególności materiały łatwopalne. Drogi przenoszenia kadzi z ciekłym metalem nie mogą krzyżować się z innymi drogami (przy ręcznym zalewaniu form).

Wybijanie odlewów następuje jedynie po całkowitym zakrzepnięciu metalu.
Nie wolno oczyszczać odlewu o temperaturze powierzchni przekraczającej 50°C.

Znacząca ekspozycja pracownika na działanie promieniowania cieplnego, rozprysków stopionego metalu czy płomieni wymaga zastosowania odpowiednich środków ochrony indywidualnej. Wśród nich znajdują się:

  • odzież chroniąca przed czynnikami gorącymi i płomieniem, wykonaną z tkanin wełnianych, skóry, specjalnych syntetyków lub tkanin aluminizowanych, zapewniających ochronę przed rozpryskami stopionego metalu i promieniowaniem cieplnym, dobraną do poziomu zagrożeń;

  • hełmy ochronne, zabezpieczające głowę przed urazami powstałymi w wyniku uderzeń o niebezpieczne elementy, uderzeń pochodzących od spadających obiektów czy też rozprysków stopionego metalu;

  • osłony twarzy zabezpieczające przed bezpośrednimi rozpryskami stopionego metalu;

  • okulary ochronne wyposażone w osłonki boczne i odpowiednie filtry, zabezpieczające przed działaniem szkodliwego promieniowania podczerwonego;

  • ochraniacze goleni nóg lub getry ochronne, zabezpieczające skórę przed przecięciem, iskrami i rozpryskami stopionego metalu;

  • obuwie ochronne dedykowane pracy w odlewniach, którego konstrukcja umożliwia jego łatwe zrzucenie w przypadku dostania się rozprysku stopionego metalu do wnętrza;

  • rękawice ochronne dobrane do obejmowanego stanowiska i narażenia na działanie podwyższonej temperatury, wyposażone w długie mankiety zabezpieczające części przedramion, całe przedramiona lub ramiona, zapewniające ochronę przed działaniem czynników gorących i płomienia, rękawice muszą być wykonane z materiałów termoodpornych określanych również przepisami prawa.

Zasady BHP, ochrony przeciwpożarowej i ochrony środowiska podczas wykonywania obsługi bieżącej maszyn i urządzeń do odlewania w formach jednorazowych, trwałych i półtrwałych

Wszelkie prace bieżące, naprawcze, remontowe czy porządkowe nie mogą być prowadzone w obszarze przestrzeni roboczej maszyn i urządzeń, kiedy są one podłączone do mediów. Konieczne jest odłączenie od zasilania, poinformowanie o tym osoby dozoru oraz oznakowanie za pomocą tabliczki ostrzegawczej. Z wyjątkiem w pełni zautomatyzowanych linii technologicznych, próbek mas formierskich nie należy pobierać podczas pracy maszyn i urządzeń.

Każdorazowo przed uruchomieniem pieca do topienia metali nieżelaznych, zasilanego paliwem ciekłym lub gazowym, należy sprawdzić stan techniczny palników i instalacji doprowadzającej paliwo zgodnie z zaleceniami producenta urządzenia. Wszystkie materiały wprowadzane do komory pieca oraz przeznaczone do obróbki pozapiecowej muszą być suche. Spust stopionego metalu do kadzi (suchych i wygrzanych) musi poprzedzać sygnał dźwiękowy. Proces suszenia i wygrzewania kadzi określają instrukcje zakładowe.

Przewóz kadzi ze stopionym metalem odbywa się z pomocą:

  • wózków jezdnych wyposażonych w koła o pełnym ogumieniu;

  • pojazdy szynowe sterowane zdalnie oraz wyposażone w koła ze zgarniaczami.

Pojazdy te powinny być skonstruowane w sposób zapewniający stabilizację kadzi, aby uniemożliwić rozlewanie się stopionego metalu podczas transportu. Ponadto powinny być wyposażone w sygnalizację świetlną i dźwiękową minimalizującą możliwość wystąpienia wypadku.

Obsługa wszystkich maszyn i urządzeń powinna być zgodna z ich instrukcjami pochodzącymi od producentów oraz przebiegać według instrukcji stanowiskowych.

Formierki powinny być wyposażone w urządzenia, umożliwiające oburęczne sterowanie lub w inne urządzenia zapewniające pracownikowi bezpieczną pracę, niesprzyjającą powstawaniu urazów.

Podczas wykonywania prac remontowych, konserwacji pieca odlewniczego zawsze odłącza się media zasilające i ochładza komorę pieca do temperatury nie przekraczającej 50°C.

W miejscach szczególnie narażonych na stwarzanie niebezpiecznych termicznie warunków muszą być zamontowane urządzenia klimatyzacyjne zapewniające komfort cieplny dla pracowników odlewni.

Urządzenia pneumatyczne wykorzystywane do czyszczenia odlewów powinny być wyposażone w elementy ograniczające hałas i drgania mechaniczne.

Powiązane materiały multimedialne

RaFUjjEiIiQbZ
Przykłady obsługi bieżącej maszyn i urządzeń stosowanych w procesach odlewania
Netografia i bibliografia