Podstawy budowy maszyn i urządzeń do obróbki metali i tworzyw sztucznych
Interaktywne materiały sprawdzające
E-materiały do kształcenia zawodowego
Mechanizmy robocze maszyn i urządzeń do przetwórstwa tworzyw sztucznych
CHM.01. Obsługa maszyn i urządzeń do przetwórstwa tworzyw sztucznych - Operator maszyn i urządzeń do przetwórstwa tworzyw sztucznych 814209
Zasady rysunku technicznego, tolerancji i pasowania oraz podstaw normalizacji
ATLAS INTERAKTYWNY
Przeanalizuj poniższy Atlas interaktywny i dowiedz się jakie są zasady rysunku technicznego, schematy części maszyn, mechanizmów. A także poznaj tablice tolerancji z przedstawieniem wymiarów i pola tolerancji oraz sposoby pasowania.
Rysunek techniczny jest to informacja techniczna przedstawiona graficznie. Używany w technice, gdzie jedną z podstawowych form przekazania informacji jest rysunek. Jest niezbędnym elementem dokumentacji technicznej wytworu techniki oraz technicznym zapisem informacji konstrukcyjnych wszystkich elementów i zespołów wytworu.
Rysunek techniczny jest więc specjalnym rodzajem rysunku wykonywanego według ustalonych zasad i przepisów, które znają na całym świecie inżynierowie i technicy. Jest to specjalna „techniczna mowa” zrozumiała przez konstruktorów, wytwórców i użytkowników produktów. Wszystko to oznacza, że rysunek techniczny jest rysunkiem znormalizowanym. Dzięki ustalonemu przedstawianiu kształtów i wymiarów przedmiotu dokładnie informuje, jak ma wyglądać przedmiot po wykonaniu wraz z jego budową i zasadami działania.
Zasady te są wprowadzone, stosowane i przestrzegane przez wszystkie kraje, które współpracują ze sobą w zakresie wymiany myśli naukowo‑technicznej.
Ilustracja przedstawia rysunek techniczny kła. Ukazany jest rzut boczny. Kieł przypomina swoim kształtem strzałkę. Nad częścią z ostrzem widnieje napis hart 58 znak dzielenia 60. Przy każdej z części kła znajdują się wartości wskazujące na wymiar i kąt. Pod kłem znajduje się napis: Hartować. Po hartowaniu odpścić (prócz ostrza) do 48 znak dzielenia 52 i szlifować. Zachować współosiowość powierzchni stożkowej z powierzchniami walcowymi średnica 30 i średnica 9. Pod napisem tabela z podpisami: konstruktora, kreślarza, zatwierdzającego. Opis kieł. Zastępuje rys. (rubryka pusta), Zastąpiony przez rysunek numer (rubryka pusta). Podziałka 1 do 1. Nazwa zakładu przemysłowego (rubryka pusta). Numer rysunku (rubryka pusta). Przy rysunku punkt z nagraniem tożsamym z treścią: 1. Rysunek techniczny kła. Na zdjęciu przedstawiony jest rysunek wykonawczy kła wykorzystywanego w tokarkach. Pełni on funkcję podpierania długich obrabianych elementów. Na rysunku widać wszystkie informacje niezbędne do wykonania takiego przedmiotu: wymiary z tolerancjami, chropowatość powierzchni, rodzaj materiału, rodzaj obróbki cieplnej, tolerancje położenia itp.
Ilustracja przedstawia rysunek techniczny kła. Ukazany jest rzut boczny. Kieł przypomina swoim kształtem strzałkę. Nad częścią z ostrzem widnieje napis hart 58 znak dzielenia 60. Przy każdej z części kła znajdują się wartości wskazujące na wymiar i kąt. Pod kłem znajduje się napis: Hartować. Po hartowaniu odpścić (prócz ostrza) do 48 znak dzielenia 52 i szlifować. Zachować współosiowość powierzchni stożkowej z powierzchniami walcowymi średnica 30 i średnica 9. Pod napisem tabela z podpisami: konstruktora, kreślarza, zatwierdzającego. Opis kieł. Zastępuje rys. (rubryka pusta), Zastąpiony przez rysunek numer (rubryka pusta). Podziałka 1 do 1. Nazwa zakładu przemysłowego (rubryka pusta). Numer rysunku (rubryka pusta). Przy rysunku punkt z nagraniem tożsamym z treścią: 1. Rysunek techniczny kła. Na zdjęciu przedstawiony jest rysunek wykonawczy kła wykorzystywanego w tokarkach. Pełni on funkcję podpierania długich obrabianych elementów. Na rysunku widać wszystkie informacje niezbędne do wykonania takiego przedmiotu: wymiary z tolerancjami, chropowatość powierzchni, rodzaj materiału, rodzaj obróbki cieplnej, tolerancje położenia itp.
Format arkusza rysunkowego to określona wielkość arkusza, na jakim jest wykonany lub drukowany rysunek techniczny. Formaty arkuszy przeznaczonych do wykonania rysunków technicznych są znormalizowane (PN‑80/N‑01612). Jako format podstawowy przyjęto arkusz o wymiarach 297 x 210 mm i oznaczono go symbolem A4. Inne formaty są 2, 4, 8 lub 16 razy większe od A4 i oznaczone kolejno symbolami A3, A2, A1, A0.
Ilustracja przedstawia rysunek techniczny. Formaty arkusza rysunkowego. W prostokąt o wymiarach: podstawa 841, bok 594, wpisanych jest pięć prostokątów o wymiarach: A2, A3, A4 i dwa A5. Również wpisany prostokąt A4 ma podane wymiary: podstawę 210 i bok 297. Pod rysunkiem znajduje się tabela z rozmiarami arkuszy. W kolumnie A podany jest rodzaj arkusza, w kolumnie B jego rozmiar (szerokość razy wysokość w minimetrach). Wers 1. A0, rozmiar 1189 x 841. Wers 2. A1, rozmiar 841 x 594. Wers 3. A2, rozmiar 594 x 420. Wers 4. A3, rozmiar 420 x 297. Wers 5. A4, rozmiar 297 x 210. Wers 6. A5, rozmiar 210 x 148.
Ilustracja przedstawia rysunek techniczny. Formaty arkusza rysunkowego. W prostokąt o wymiarach: podstawa 841, bok 594, wpisanych jest pięć prostokątów o wymiarach: A2, A3, A4 i dwa A5. Również wpisany prostokąt A4 ma podane wymiary: podstawę 210 i bok 297. Pod rysunkiem znajduje się tabela z rozmiarami arkuszy. W kolumnie A podany jest rodzaj arkusza, w kolumnie B jego rozmiar (szerokość razy wysokość w minimetrach). Wers 1. A0, rozmiar 1189 x 841. Wers 2. A1, rozmiar 841 x 594. Wers 3. A2, rozmiar 594 x 420. Wers 4. A3, rozmiar 420 x 297. Wers 5. A4, rozmiar 297 x 210. Wers 6. A5, rozmiar 210 x 148.
W rysunku technicznym stosuje się głównie dwie grubości linii: grubą i cienką. Linia cienka ma około 1/3 grubości linii grubej. W epoce rysunku ręcznego zróżnicowania grubości linii dokonywało się stosując ołówki o różnej twardości lub różne piórka tuszowe. Współczesne systemy komputerowego wspomagania projektowania dają możliwości dokładnego określenia grubości linii.
Ilustracja przedstawia rysunek techniczny. Grubość linii. Ukazana jest tabela prezentująca linie. Nagłówek: kolumna A linia, kolumna B bardzo gruba, kolumna C gruba, kolumna D cienka (b x w mianowniku małe a dzielone przez trzy zamknąć nawias).Wers pierwszy linia ciągła: bardzo gruba 2a (rysunek bardzo grubej linii o wskazanym wymiarze); gruba a (rysunek grubej linii o wskazanym wymiarze a); cienka (rysunek cienkiej linii o wymiarze b). Wers drugi linia kreskowa: bardzo gruba (brak rysunku); gruba (brak rysunku); cienka (rysunek cienkiej linii przerywanej złożonej z poziomych kresek). Wers trzeci linia punktowa: bardzo gruba (brak rysunku); gruba (rysunek grubej linii złożonej z kropek oraz poziomych kresek); cienka (rysunek cienkiej linii złożonej z kropek oraz poziomych kresek). Wers czwarty linia dwu punktowa: bardzo gruba (brak rysunku); gruba (brak rysunku); cienka (rysunek cienkiej linii złożonej z dwóch kropek oraz poziomych kresek). Wers piąty linia falista: bardzo gruba (brak rysunku); gruba (brak rysunku); cienka (rysunek cienkiej linii pofalowanej nieregularnie). Wers szósty linia zygzakowata: bardzo gruba (brak rysunku); gruba (brak rysunku); cienka (rysunek cienkiej linii złożonej z zygzaków połączonych ze sobą ciągłą linią).
Ilustracja przedstawia rysunek techniczny. Grubość linii. Ukazana jest tabela prezentująca linie. Nagłówek: kolumna A linia, kolumna B bardzo gruba, kolumna C gruba, kolumna D cienka (b x w mianowniku małe a dzielone przez trzy zamknąć nawias).Wers pierwszy linia ciągła: bardzo gruba 2a (rysunek bardzo grubej linii o wskazanym wymiarze); gruba a (rysunek grubej linii o wskazanym wymiarze a); cienka (rysunek cienkiej linii o wymiarze b). Wers drugi linia kreskowa: bardzo gruba (brak rysunku); gruba (brak rysunku); cienka (rysunek cienkiej linii przerywanej złożonej z poziomych kresek). Wers trzeci linia punktowa: bardzo gruba (brak rysunku); gruba (rysunek grubej linii złożonej z kropek oraz poziomych kresek); cienka (rysunek cienkiej linii złożonej z kropek oraz poziomych kresek). Wers czwarty linia dwu punktowa: bardzo gruba (brak rysunku); gruba (brak rysunku); cienka (rysunek cienkiej linii złożonej z dwóch kropek oraz poziomych kresek). Wers piąty linia falista: bardzo gruba (brak rysunku); gruba (brak rysunku); cienka (rysunek cienkiej linii pofalowanej nieregularnie). Wers szósty linia zygzakowata: bardzo gruba (brak rysunku); gruba (brak rysunku); cienka (rysunek cienkiej linii złożonej z zygzaków połączonych ze sobą ciągłą linią).
Grafika pt. ,,Grubość linii”.
Rk2m0pGcg0XEq
Ilustracja przedstawia rysunek techniczny. Rodzaje linii. Ukazana jest tabela prezentująca linie. Nagłówek: kolumna numer linii, kolumna B opis linii, kolumna reprezentacja graficzna. Wers pierwszy linia ciągła: reprezentacja graficzna – ciągła pozioma linia prosta. Wers drugi linia kreskowa: reprezentacja graficzna – pozioma linia prosta złożona z przerywanych kresek. Wers trzeci linia kreskowa z odstępami: reprezentacja graficzna –pozioma linia prosta złożona z przerywanych dużymi odstępami kresek. Wers czwarty linia z długą kreską i kropką: reprezentacja graficzna – pozioma linia prosta złożona z kresek i kropek. Wers piąty linia z długą kreską i dwiema kropkami: reprezentacja graficzna – pozioma linia prosta złożona z kresek i podwójnych kropek. Wers szósty linia z długą kreską i trzema kropkami: reprezentacja graficzna – pozioma linia prosta złożona z kresek i kropek. Wers siódmy linia kropkowa: reprezentacja graficzna – pozioma linia prosta złożona z kropek. Wers ósmy linia z długą i krótką kreską: reprezentacja graficzna – pozioma linia prosta złożona z kresek długich i krótkich. Wers dziewiąty linia z długą kreską i dwiema krótkimi kreskami: reprezentacja graficzna – pozioma linia prosta złożona z długiej kreski i dwóch krótkich. Wers dziesiąty linia kreskowo-kropkowa: reprezentacja graficzna – pozioma linia prosta złożona z krótkich kresek i kropek z dużymi odstępami między nimi. Wers jedenasty linia kreskowa z dwiema kreskami i kropką: reprezentacja graficzna – pozioma linia prosta złożona z dwóch krótkich kresek i kropek z większymi odstępami. Wers dwunasty linia kreskowa z dwiema kreskami i kropką: reprezentacja graficzna – pozioma linia prosta złożona z dwóch krótkich kresek i kropek z większymi odstępami. Wers trzynasty linia kreskowa z dwiema kreskami i dwiema kropkami: reprezentacja graficzna – pozioma linia prosta złożona z dwóch krótkich kresek i dwóch kropek z większymi odstępami. Wers czternasty linia z krótką kreską i trzema kropkami: reprezentacja graficzna – pozioma linia prosta złożona z krótkiej kreski i trzech kropek z większymi odstępami. Wers piętnasty linia z dwiema kreskami i trzema kropkami: reprezentacja graficzna – pozioma linia prosta złożona z dwóch krótkich kresek i trzech kropek z większymi odstępami.
Ilustracja przedstawia rysunek techniczny. Rodzaje linii. Ukazana jest tabela prezentująca linie. Nagłówek: kolumna numer linii, kolumna B opis linii, kolumna reprezentacja graficzna. Wers pierwszy linia ciągła: reprezentacja graficzna – ciągła pozioma linia prosta. Wers drugi linia kreskowa: reprezentacja graficzna – pozioma linia prosta złożona z przerywanych kresek. Wers trzeci linia kreskowa z odstępami: reprezentacja graficzna –pozioma linia prosta złożona z przerywanych dużymi odstępami kresek. Wers czwarty linia z długą kreską i kropką: reprezentacja graficzna – pozioma linia prosta złożona z kresek i kropek. Wers piąty linia z długą kreską i dwiema kropkami: reprezentacja graficzna – pozioma linia prosta złożona z kresek i podwójnych kropek. Wers szósty linia z długą kreską i trzema kropkami: reprezentacja graficzna – pozioma linia prosta złożona z kresek i kropek. Wers siódmy linia kropkowa: reprezentacja graficzna – pozioma linia prosta złożona z kropek. Wers ósmy linia z długą i krótką kreską: reprezentacja graficzna – pozioma linia prosta złożona z kresek długich i krótkich. Wers dziewiąty linia z długą kreską i dwiema krótkimi kreskami: reprezentacja graficzna – pozioma linia prosta złożona z długiej kreski i dwóch krótkich. Wers dziesiąty linia kreskowo-kropkowa: reprezentacja graficzna – pozioma linia prosta złożona z krótkich kresek i kropek z dużymi odstępami między nimi. Wers jedenasty linia kreskowa z dwiema kreskami i kropką: reprezentacja graficzna – pozioma linia prosta złożona z dwóch krótkich kresek i kropek z większymi odstępami. Wers dwunasty linia kreskowa z dwiema kreskami i kropką: reprezentacja graficzna – pozioma linia prosta złożona z dwóch krótkich kresek i kropek z większymi odstępami. Wers trzynasty linia kreskowa z dwiema kreskami i dwiema kropkami: reprezentacja graficzna – pozioma linia prosta złożona z dwóch krótkich kresek i dwóch kropek z większymi odstępami. Wers czternasty linia z krótką kreską i trzema kropkami: reprezentacja graficzna – pozioma linia prosta złożona z krótkiej kreski i trzech kropek z większymi odstępami. Wers piętnasty linia z dwiema kreskami i trzema kropkami: reprezentacja graficzna – pozioma linia prosta złożona z dwóch krótkich kresek i trzech kropek z większymi odstępami.
Linia rysunkowa jest obiektem geometrycznym o długości większej niż połowa grubości. Kropką natomiast nazywa się obiekt graficzny o długości mniejszej lub równej połowie grubości. Linie rysunkowe stosujemy, aby rysunek techniczny był wyraźny, przejrzysty i czytelny. Wykorzystuje się różne rodzaje i odmiany linii oraz ich grubości.
W rysunku technicznym używa się kilkanaście rodzajów linii. Według normy każda z linii ma odpowiedni numer, nazwę i reprezentację graficzną.
Ilustracja przedstawia rysunek techniczny. Przykład rysunku z różnymi rodzajami i grubościami linii. Ukazany jest prostokąt o zaokrąglonym jednym, lewym dolnym rogu. Jego kontur obrysowany jest ciągłą, grubą linią 0kreśloną mianem linia konturowa. W obrębie prostokąta, w prawym, górnym rogu znajduje się okrąg o średnicy 3 – na tę wartość wskazuje prosta, cienka liczna odniesienia. Linia przedłużenia linii konturowych stanowią pomocnicze linie pomiarowe, dzięki którym możliwe jest wyznaczenie linii wymiarowej górnej krawędzi prostokąta. Przy linii wymiarowej znajduje się wartość 93 wskazująca liczną wymiarową.
Ilustracja przedstawia rysunek techniczny. Przykład rysunku z różnymi rodzajami i grubościami linii. Ukazany jest prostokąt o zaokrąglonym jednym, lewym dolnym rogu. Jego kontur obrysowany jest ciągłą, grubą linią 0kreśloną mianem linia konturowa. W obrębie prostokąta, w prawym, górnym rogu znajduje się okrąg o średnicy 3 – na tę wartość wskazuje prosta, cienka liczna odniesienia. Linia przedłużenia linii konturowych stanowią pomocnicze linie pomiarowe, dzięki którym możliwe jest wyznaczenie linii wymiarowej górnej krawędzi prostokąta. Przy linii wymiarowej znajduje się wartość 93 wskazująca liczną wymiarową.
Grafika pt. ,,Przykład rysunku z różnymi rodzajami i grubościami linii”.
Linią ciągłą grubą rysujemy widoczne krawędzie i wyraźne zarysy przedmiotów w widokach i przekrojach, zarysy kładów przesuniętych, krótkie kreski oznaczające końce śladów płaszczyzn przekrojów i miejsca załamania tych płaszczyzn, zarysy powierzchni obrabianych na rysunku operacyjnym i zabiegowym, linie obramowania arkuszy, linie wykresowe.
Linią ciągłą cienką rysujemy: linie wymiarowe, pomocnicze linie wymiarowe, inne linie pomocnicze, np. linie odniesienia, zarysy kładów miejscowych, kreskowanie przekrojów, zarysy rdzeni gwintów, linie den rowków w wałkach wielowypustowych oraz linie den wrębów kół zębatych, ślimaków i innych przedmiotów mających szereg powtarzających się regularnie wgłębień, osie kół o średnicy ≤ 12 mm oraz innych osi przedmiotów o wymiarze a ≤ 12 mm, linie przenikania w miejscach łagodnie zaokrąglonych przejść z jednej powierzchni w drugą, zarysy powierzchni nieobrabianych na rysunkach operacyjnych i zabiegowych, znaki chropowatości, ramki oznaczeń tolerancji kształtu i położeń, zarysy przedmiotów przyległych, dorysowanych dla celów orientacyjnych, linie wykresowe.
Linią kreskową cienką rysujemy zarysy i krawędzie niewidoczne.
Ilustracja przedstawia rysunek techniczny, przykład wykorzystania linii kreskowej cienkiej. Rysunek wyobraża 4 koncentryczne okręgi osadzone na podstawce o prostokątnym przekroju. Przez środek najmniejszego okręgu przebiegają dwie główne osie symetrii, pionowa i pozioma. Między dwoma największymi okręgami, poniżej poziomej osi symetrii znajduje się wypustka podstawki. Z obu stronach pionowej osi symetrii znajdują się 2 małe koncentryczne okręgi. Średnica większego odpowiada odległości od pierwszego, największego okręgu do drugiego. Na małych okręgach również znajdują się osie symetrii, są obrócone pod ostrym kątem w stosunku do głównych osi symetrii. Trzecia para koncentrycznych małych okręgów znajdują się u góry figury. Ich pionowa oś symetrii pokrywa się z główną pionową osią symetrii. Między drugim a trzecim okręgiem nic się nie znajduje. Między trzecim a czwartym okręgiem znajdują się trzy pary jeszcze mniejszych okręgów koncentrycznych. Dwie pary znajdują się nad poziomą główną osią symetrii. Większy okrąg ma średnicę równą połowie odległości od trzeciego do czwartego okręgu. One również mają dwie osie symetrii i są obrócone o 45 stopni w stosunku do głównych osi symetrii. Trzecia para małych okręgów znajduje się pod poziomą osią symetrii. Jej pionowa oś symetrii pokrywa się z pionową główną osią symetrii. Z dolnej części czwartego okręgu odchodzą dwie styczne, ułożone pod kątem prostym w stosunku do pionowej głównej osi symetrii, narysowane są linią przerywaną. Sięgają do drugiego okręgu. Styczna pierwszego okręgu współtworzy prostokąt o krótkim boku o długości równej odległości od pierwszego okręgu do drugiego. Prostokąt również narysowano za pomocą linii przerywanej. Po prawej stronie ciągnie się linia stanowiąca przedłużenie dolnego poziomego boku prostokąta. Część pierwszego okręgu schowana w podstawkę narysowana została przerywaną linią. Strzałką oznaczono odległość od poziomej głównej osi symetrii do przedłużenia dolnego poziomego boku prostokąta.
Ilustracja przedstawia rysunek techniczny, przykład wykorzystania linii kreskowej cienkiej. Rysunek wyobraża 4 koncentryczne okręgi osadzone na podstawce o prostokątnym przekroju. Przez środek najmniejszego okręgu przebiegają dwie główne osie symetrii, pionowa i pozioma. Między dwoma największymi okręgami, poniżej poziomej osi symetrii znajduje się wypustka podstawki. Z obu stronach pionowej osi symetrii znajdują się 2 małe koncentryczne okręgi. Średnica większego odpowiada odległości od pierwszego, największego okręgu do drugiego. Na małych okręgach również znajdują się osie symetrii, są obrócone pod ostrym kątem w stosunku do głównych osi symetrii. Trzecia para koncentrycznych małych okręgów znajdują się u góry figury. Ich pionowa oś symetrii pokrywa się z główną pionową osią symetrii. Między drugim a trzecim okręgiem nic się nie znajduje. Między trzecim a czwartym okręgiem znajdują się trzy pary jeszcze mniejszych okręgów koncentrycznych. Dwie pary znajdują się nad poziomą główną osią symetrii. Większy okrąg ma średnicę równą połowie odległości od trzeciego do czwartego okręgu. One również mają dwie osie symetrii i są obrócone o 45 stopni w stosunku do głównych osi symetrii. Trzecia para małych okręgów znajduje się pod poziomą osią symetrii. Jej pionowa oś symetrii pokrywa się z pionową główną osią symetrii. Z dolnej części czwartego okręgu odchodzą dwie styczne, ułożone pod kątem prostym w stosunku do pionowej głównej osi symetrii, narysowane są linią przerywaną. Sięgają do drugiego okręgu. Styczna pierwszego okręgu współtworzy prostokąt o krótkim boku o długości równej odległości od pierwszego okręgu do drugiego. Prostokąt również narysowano za pomocą linii przerywanej. Po prawej stronie ciągnie się linia stanowiąca przedłużenie dolnego poziomego boku prostokąta. Część pierwszego okręgu schowana w podstawkę narysowana została przerywaną linią. Strzałką oznaczono odległość od poziomej głównej osi symetrii do przedłużenia dolnego poziomego boku prostokąta.
Grafika pt. ,,Przykład wykorzystania linii kreskowej cienkiej”.
Linią punktową grubą rysujemy powierzchnie powlekane, natomiast linią punktową cienką – osie symetrii i śladów płaszczyzn symetrii, osie okręgów o średnicach ponad 12 mm oraz innych osi przedmiotów o wymiarze a > 12 mm.
Ilustracja przedstawia rysunek techniczny, przykład wykorzystania linii punktowej grubej. Rysunek wyobraża dwuczęściowy podłużny element. Zakończenia elementów są ścięte na kształt trapezu. Linia podziału na dwie części jest falista. Przez środek figury przebiega pozioma linia punktowa. Pionowa linia przedstawia wysokość każdej z części. Pod rysunkiem znajduje się poziomy znacznik zakończony grotami sięgający od krawędzi lewej części do krawędzi prawej części, opisany wartością 500. Oznaczono też wysokość trapezu, za podstawą trapezu znajduje się opis 5 razy 45 stopni.
Ilustracja przedstawia rysunek techniczny, przykład wykorzystania linii punktowej grubej. Rysunek wyobraża dwuczęściowy podłużny element. Zakończenia elementów są ścięte na kształt trapezu. Linia podziału na dwie części jest falista. Przez środek figury przebiega pozioma linia punktowa. Pionowa linia przedstawia wysokość każdej z części. Pod rysunkiem znajduje się poziomy znacznik zakończony grotami sięgający od krawędzi lewej części do krawędzi prawej części, opisany wartością 500. Oznaczono też wysokość trapezu, za podstawą trapezu znajduje się opis 5 razy 45 stopni.
Grafika pt. ,,Przykład wykorzystania linii punktowej grubej”.
Linią dwupunktową cienką rysujemy skrajne położenia elementów ruchomych, wyfrezowane krawędzie.
Długość grota powinna wynosić od 6–8 grubości linii zarysu przedmiotu, lecz nie mniej niż 2,5 mm. Ostrze grota powinno posiadać kąt rozwarcia o wartości 30°. Ostrze groty powinny być zaczernione. Na szkicach odręcznych dopuszcza się stosowanie grotów niezaczernionych. Długość grotów powinna być jednakowa dla wszystkich wymiarów na rysunku.
Ilustracja przedstawia rysunek techniczny, przykłady prawidłowych kształtów grota. Rysunek wyobraża dwa groty strzałek. Pierwszy grot ma kształt wypełnionego trójkąta równoramiennego o kącie wierzchołkowym około 20 stopni, a druga prostej strzałki o takim samym kącie.
Ilustracja przedstawia rysunek techniczny, przykłady prawidłowych kształtów grota. Rysunek wyobraża dwa groty strzałek. Pierwszy grot ma kształt wypełnionego trójkąta równoramiennego o kącie wierzchołkowym około 20 stopni, a druga prostej strzałki o takim samym kącie.
Grafika pt. ,,Przykłady prawidłowych kształtów grota”.
Ostrza grotów powinny dotykać od wewnątrz linii, między którymi podajemy wymiar.
Ilustracja przedstawia rysunek techniczny, przykład zastosowania grotów. Rysunek wyobraża figurę przypominającą literę u, w której lewe ramię jest nieznacznie wyższe od prawego. Szerokość ramion jest zbliżona. Między prawym bokiem lewego ramienia a lewym bokiem prawego znajduje się strzałka z dwoma grotami.
Ilustracja przedstawia rysunek techniczny, przykład zastosowania grotów. Rysunek wyobraża figurę przypominającą literę u, w której lewe ramię jest nieznacznie wyższe od prawego. Szerokość ramion jest zbliżona. Między prawym bokiem lewego ramienia a lewym bokiem prawego znajduje się strzałka z dwoma grotami.
Grafika pt. ,,Przykład zastosowania grotów”.
Przy podawaniu małych wymiarów groty można umieszczać na zewnątrz tych linii, na przedłużeniach linii wymiarowych.
Ilustracja przedstawia rysunek techniczny, przykład zastosowania grotów przy bardzo małych wymiarach. Rysunek wyobraża figurę przypominającą literę u, w której wysokość ramion jest równa. Natomiast przerwa między ramionami jest bardzo wąska i znajduje się w niej krótka pozioma linia. Wewnątrz lewego ramienia znajduje się strzałka skierowana w prawo, ku poziomej linii, a wewnątrz prawego ramienia znajduje się podobna strzałka o przeciwnym kierunku.
Ilustracja przedstawia rysunek techniczny, przykład zastosowania grotów przy bardzo małych wymiarach. Rysunek wyobraża figurę przypominającą literę u, w której wysokość ramion jest równa. Natomiast przerwa między ramionami jest bardzo wąska i znajduje się w niej krótka pozioma linia. Wewnątrz lewego ramienia znajduje się strzałka skierowana w prawo, ku poziomej linii, a wewnątrz prawego ramienia znajduje się podobna strzałka o przeciwnym kierunku.
Grafika pt. ,,Przykład zastosowania grotów przy bardzo małych wymiarach”.
Dopuszcza się zastępowanie grotów cienkimi kreskami o długości co najmniej 3,5 mm, nachylonymi pod kątem 45 stopni do linii wymiarowej.
Ilustracja przedstawia rysunek techniczny, przykład zastąpienia grotów kreskami. Rysunek przedstawia figurę, której lewa strona przypomina literę u, a prawa prostokąt o orientacji pionowej. Ramiona litery u mają równą wysokość i zbliżoną szerokość. Przerwa między nimi jest dość szeroka, w jej wnętrzu znajduje się linia pozioma. Na wysokości tej linii wewnątrz ramion znajdują się strzałki z pojedynczymi grotami skierowanymi ku poziomej linii. Lewa krawędź figury została przedłużona ku górze za pomocą cienkiej pionowej linii. Wyżej znajduje się pozioma linia z grotami skierowanymi do zewnątrz. Sięga od przedłużenia lewego boku figury do lewego boku pionowego prostokąta. Cześć linii znajdująca się nad otworem litery u została zaznaczona za pomocą ukośnych kresek.
Ilustracja przedstawia rysunek techniczny, przykład zastąpienia grotów kreskami. Rysunek przedstawia figurę, której lewa strona przypomina literę u, a prawa prostokąt o orientacji pionowej. Ramiona litery u mają równą wysokość i zbliżoną szerokość. Przerwa między nimi jest dość szeroka, w jej wnętrzu znajduje się linia pozioma. Na wysokości tej linii wewnątrz ramion znajdują się strzałki z pojedynczymi grotami skierowanymi ku poziomej linii. Lewa krawędź figury została przedłużona ku górze za pomocą cienkiej pionowej linii. Wyżej znajduje się pozioma linia z grotami skierowanymi do zewnątrz. Sięga od przedłużenia lewego boku figury do lewego boku pionowego prostokąta. Cześć linii znajdująca się nad otworem litery u została zaznaczona za pomocą ukośnych kresek.
Grafika pt. ,,Przykład zastąpienia grotów kreskami”.
Podziałka (skala odwzorowania) to stosunek wymiaru liniowego elementu przedmiotu przedstawionego na oryginale rysunku do wymiaru tego samego elementu na przedmiocie. Inaczej mówiąc jest to iloraz wielkości elementu zmierzonej na rysunku do wielkości rzeczywistej tego elementu.
Ilustracja przedstawia tabelę zatytułowaną podziałki, rodzaje podziałek. Tabela zawiera dwie kolumny. Pierwsza to rodzaj, a druga to zalecane podziałki. Kolumna rodzaj zawiera trzy wiersze. Pierwszy to podziałki zwiększające. Zalecane podziałki tego rodzaju to 50 do jednego, 20 do jednego, 10 do jednego, 5 do jednego, 2 do jednego. Drugi wiersz to podziałka naturalna, zawiera jedną polecaną podziałkę, jeden do jednego. Trzeci wiersz to podziałki zmniejszające, czyli 1 do dwóch, 1 do pięciu, 1 do dziesięciu, 1 do dwudziestu, 1 do pięćdziesięciu, 1 do stu, 1 do dwustu, 1 do pięciuset, 1 do tysiąca, 1 do dwóch tysięcy, 1 do pięciu tysięcy, 1 do dziesięciu tysięcy.
Ilustracja przedstawia tabelę zatytułowaną podziałki, rodzaje podziałek. Tabela zawiera dwie kolumny. Pierwsza to rodzaj, a druga to zalecane podziałki. Kolumna rodzaj zawiera trzy wiersze. Pierwszy to podziałki zwiększające. Zalecane podziałki tego rodzaju to 50 do jednego, 20 do jednego, 10 do jednego, 5 do jednego, 2 do jednego. Drugi wiersz to podziałka naturalna, zawiera jedną polecaną podziałkę, jeden do jednego. Trzeci wiersz to podziałki zmniejszające, czyli 1 do dwóch, 1 do pięciu, 1 do dziesięciu, 1 do dwudziestu, 1 do pięćdziesięciu, 1 do stu, 1 do dwustu, 1 do pięciuset, 1 do tysiąca, 1 do dwóch tysięcy, 1 do pięciu tysięcy, 1 do dziesięciu tysięcy.
Linia wymiarowa jest to cienka linia prosta lub łukowa zakończona grotami (niekiedy jednym) dotykającymi ostrzami linii rysunkowych w punktach, których odległość ma być podana na rysunku.
Groty strzałek powinny dotykać od wewnątrz linii, między którymi ma być podany wymiar. Przy braku miejsca groty można umieszczać na zewnątrz tych linii, na przedłużeniach linii wymiarowej. Wymiary umieszcza się zazwyczaj na zewnątrz zarysu przedmiotu, korzystając z pomocniczych linii wymiarowych. Są to linie ciągłe cienkie będące albo przedłużeniami linii rysunku, albo stycznymi do nich. Linie pomocnicze przeciąga się o 2–3 mm za punkt ich zetknięcia z linią wymiarową.
Ilustracja przedstawia rysunek techniczny, wymiarowanie, przykłady wymiarowania z różnym umieszczeniem grotów. Rysunek przedstawia dwie figury. Pierwsza ma kształt litery u wypełnionej ukośnymi liniami. Ramiona litery u są dość wysokie i wąskie. Przerwa między nimi jest umieszczona nisko, ma znaczną szerokość. Na połowie wysokości przerwy znajduje się znacznik z dwoma grotami skierowanymi ku bokom ramion litery u. Druga figura ma kształt prostokąta osadzonego na trapezie. Górna podstawa trapezu zawiera parę uchyłków. Między uchyłkami znajduje się prostokąt o pionowej orientacji. Wewnątrz prostokąta na wysokości dwóch trzecich znajduje się pozioma linia, do której przystają strzałki z grotami skierowanymi ku prostokątowi.
Ilustracja przedstawia rysunek techniczny, wymiarowanie, przykłady wymiarowania z różnym umieszczeniem grotów. Rysunek przedstawia dwie figury. Pierwsza ma kształt litery u wypełnionej ukośnymi liniami. Ramiona litery u są dość wysokie i wąskie. Przerwa między nimi jest umieszczona nisko, ma znaczną szerokość. Na połowie wysokości przerwy znajduje się znacznik z dwoma grotami skierowanymi ku bokom ramion litery u. Druga figura ma kształt prostokąta osadzonego na trapezie. Górna podstawa trapezu zawiera parę uchyłków. Między uchyłkami znajduje się prostokąt o pionowej orientacji. Wewnątrz prostokąta na wysokości dwóch trzecich znajduje się pozioma linia, do której przystają strzałki z grotami skierowanymi ku prostokątowi.
Grafika pt. ,,Przykłady wymiarowania z różnym umieszczeniem grotów”.
Przystępując do wymiarowania rysunku technicznego należy wczuć się w rolę osoby, która na jego podstawie będzie wykonywać dany przedmiot. Trzeba zadbać o to, aby nie zabrakło żadnego z potrzebnych wymiarów i aby można je było jak najłatwiej odmierzyć na materiale podczas obróbki. Ułatwi to w znacznym stopniu znajomość podstawowych zasad wymiarowania. Zasada wymiarów koniecznych: zawsze podajemy wymiary gabarytowe (zewnętrzne). Wymiary mniejsze rysujemy bliżej rzutu przedmiotu.
Ilustracja przedstawia rysunek techniczny, wymiarowanie, wymiary gabarytowe. Rysunek przedstawia figurę przypominającą literę el obróconą w prawo o 90 stopni lub prostokąt o orientacji poziomej z wycięciem prawego dolnego rogu, w kształcie prostokąta. Kontury figury narysowano pogrubioną linią. U dołu rysunku i po prawej stronie znajdują się linie pomocnicze i znaczniki ze strzałkami i wymiarami. Narysowane są liniami o normalnej grubości. Długość górnej podstawy wynosi 65, a dolnej 28. Długość lewego boku wynosi 40, a prawej 23. Wymiary 65 i 40 opisano jako wymiary gabarytowe.
Ilustracja przedstawia rysunek techniczny, wymiarowanie, wymiary gabarytowe. Rysunek przedstawia figurę przypominającą literę el obróconą w prawo o 90 stopni lub prostokąt o orientacji poziomej z wycięciem prawego dolnego rogu, w kształcie prostokąta. Kontury figury narysowano pogrubioną linią. U dołu rysunku i po prawej stronie znajdują się linie pomocnicze i znaczniki ze strzałkami i wymiarami. Narysowane są liniami o normalnej grubości. Długość górnej podstawy wynosi 65, a dolnej 28. Długość lewego boku wynosi 40, a prawej 23. Wymiary 65 i 40 opisano jako wymiary gabarytowe.
Grafika pt. ,,Wymiary gabarytowe”.
Zawsze podajemy tylko tyle i takie wymiary, które są niezbędne do jednoznacznego określenia wymiarowego przedmiotu. Każdy wymiar na rysunku powinien dawać się odmierzyć na przedmiocie w czasie wykonywania czynności obróbkowych.
Wymiarów nie należy nigdy powtarzać na tym samym rzucie ani na różnych rzutach tego samego przedmiotu. Każdy wymiar powinien być podany na rysunku tylko raz i to w miejscu, w którym jest najbardziej zrozumiały, łatwy do odszukania i potrzebny ze względu na przebieg obróbki.
Ilustracja przedstawia rysunek techniczny, wymiarowanie, przykład nieprawidłowego wymiarowania, wymiary powtórzone. Rysunek przedstawia dwie figury. Pierwsza ma kształt prostokąta o orientacji poziomej, którego lewy górny róg został wycięty przez figurę o kształcie zbliżonym do kwadratu. Do lewego boku dużego prostokąta, u dołu, przylega niewielki prostokąt o pionowej orientacji. Cała figura oraz linie pomocnicze zostały narysowane za pomocą linii o normalnej grubości. Znaczniki z dwoma grotami zawierają następujące wymiary. Długość dolnej podstawy prostokąta wynosi 45, a prawego boku 15. Długość lewego boku przyległego prostokąta wynosi 5. Długość poziomego boku wycięcia wynosi 12. Druga figura ma kształt prostokąta o poziomej orientacji, podzielonego na dwie sekcje. Pierwsza sekcja to prostokąt o pionowej orientacji, druga to prostokąt o poziomej orientacji. Na zewnątrz prostokąta znajdują się linie pomocnicze i znaczniki z grotami skierowanymi ku nim. Długość prawego boku wynosi 18, a dolnej podstawy 48. Znacznik dolnego boku narysowano za pomocą czerwonej linii i przekreślono dużym czerwonym znakiem iks.
Ilustracja przedstawia rysunek techniczny, wymiarowanie, przykład nieprawidłowego wymiarowania, wymiary powtórzone. Rysunek przedstawia dwie figury. Pierwsza ma kształt prostokąta o orientacji poziomej, którego lewy górny róg został wycięty przez figurę o kształcie zbliżonym do kwadratu. Do lewego boku dużego prostokąta, u dołu, przylega niewielki prostokąt o pionowej orientacji. Cała figura oraz linie pomocnicze zostały narysowane za pomocą linii o normalnej grubości. Znaczniki z dwoma grotami zawierają następujące wymiary. Długość dolnej podstawy prostokąta wynosi 45, a prawego boku 15. Długość lewego boku przyległego prostokąta wynosi 5. Długość poziomego boku wycięcia wynosi 12. Druga figura ma kształt prostokąta o poziomej orientacji, podzielonego na dwie sekcje. Pierwsza sekcja to prostokąt o pionowej orientacji, druga to prostokąt o poziomej orientacji. Na zewnątrz prostokąta znajdują się linie pomocnicze i znaczniki z grotami skierowanymi ku nim. Długość prawego boku wynosi 18, a dolnej podstawy 48. Znacznik dolnego boku narysowano za pomocą czerwonej linii i przekreślono dużym czerwonym znakiem iks.
Grafika pt. ,,Przykład nieprawidłowego wymiarowania - wymiary powtórzone”.
Łańcuchy wymiarowe stanowią szereg kolejnych wymiarów równoległych (tzw. Łańcuchy wymiarowe proste) lub dowolnie skierowanych (tzw. Łańcuchy wymiarowe złożone). W obu tych rodzajach nie należy wpisywać wszystkich wymiarów, gdyż łańcuch zamknięty zawiera wymiary zbędne wynikające z innych wymiarów. Łańcuchy wymiarowe powinny więc pozostać otwarte, przy czym pomija się wymiar najmniej ważny.
Ilustracja przedstawia rysunek techniczny, wymiarowanie, przykład nieprawidłowego wymiarowania, wymiary zbędne. Rysunek przedstawia dwie figury. Pierwsza składa się z trzech przylegających do siebie prostokątów posiadających wspólną poziomą oś symetrii. Pierwszy prostokąt jest dość szeroki i ma orientację poziomą. Drugi ma wymiary zbliżone do kwadratu i orientację pionową. Trzeci prostokąt również ma orientację pionową, ale jest znacznie węższy. Znaczniki podające wysokość prostokątów zawierają po dwa groty. Wysokość pierwszego prostokąta wynosi 20, drugiego 30, a trzeciego 48. Obok wartości liczbowych znajduje się symbol oznaczający średnicę. Pod prostokątami znajdują się linie pomocnicze i znaczniki wyposażone w dwa groty. Długość podstawy pierwszego prostokąta wynosi 60, pierwszego i drugiego 90, wszystkich 100. Druga figura ma kształt prostokąta o poziomej orientacji, ze ściętym górnym prawym rogiem. Pośrodku figury znajduje się okrąg. Osie symetrii okręgu umieszczone są pod kątem prostym w stosunku do prostokąta. Przez środek okręgu przebiega znacznik z dwoma grotami skierowanymi ku środkowi okręgu. Znacznik jest obrócony o 45 stopni w stosunku do osi symetrii. Boki prostokąta i linie symetrii zostały przedłużone, tworząc linie pomocnicze, na których opierają się groty znaczników. Długość lewego boku wynosi 62, odległość od środka okręgu do dolnej podstawy prostokąta wynosi 20, odległość od środka okręgu do lewego boku wynosi 30, długość dolnej podstawy prostokąta wynosi 75, długość prawego boku prostokąta wynosi 22, długość górnej podstawy prostokąta wynosi 41.
Ilustracja przedstawia rysunek techniczny, wymiarowanie, przykład nieprawidłowego wymiarowania, wymiary zbędne. Rysunek przedstawia dwie figury. Pierwsza składa się z trzech przylegających do siebie prostokątów posiadających wspólną poziomą oś symetrii. Pierwszy prostokąt jest dość szeroki i ma orientację poziomą. Drugi ma wymiary zbliżone do kwadratu i orientację pionową. Trzeci prostokąt również ma orientację pionową, ale jest znacznie węższy. Znaczniki podające wysokość prostokątów zawierają po dwa groty. Wysokość pierwszego prostokąta wynosi 20, drugiego 30, a trzeciego 48. Obok wartości liczbowych znajduje się symbol oznaczający średnicę. Pod prostokątami znajdują się linie pomocnicze i znaczniki wyposażone w dwa groty. Długość podstawy pierwszego prostokąta wynosi 60, pierwszego i drugiego 90, wszystkich 100. Druga figura ma kształt prostokąta o poziomej orientacji, ze ściętym górnym prawym rogiem. Pośrodku figury znajduje się okrąg. Osie symetrii okręgu umieszczone są pod kątem prostym w stosunku do prostokąta. Przez środek okręgu przebiega znacznik z dwoma grotami skierowanymi ku środkowi okręgu. Znacznik jest obrócony o 45 stopni w stosunku do osi symetrii. Boki prostokąta i linie symetrii zostały przedłużone, tworząc linie pomocnicze, na których opierają się groty znaczników. Długość lewego boku wynosi 62, odległość od środka okręgu do dolnej podstawy prostokąta wynosi 20, odległość od środka okręgu do lewego boku wynosi 30, długość dolnej podstawy prostokąta wynosi 75, długość prawego boku prostokąta wynosi 22, długość górnej podstawy prostokąta wynosi 41.
Grafika pt. ,,Przykład nieprawidłowego wymiarowania - wymiary zbędne”.
Pomijanie wymiarów oczywistych dotyczy przede wszystkim wymiarów kątowych wynoszących 0 lub 90 stopni, tj. odnoszących się do linii wzajemnie równoległych lub prostopadłych.
Ilustracja przedstawia rysunek techniczny, wymiarowanie, przykład nieprawidłowego wymiarowania, wymiary oczywiste. Rysunek przedstawia dwie figury. Pierwsza składa się z dwóch przylegających do siebie prostokątów posiadających wspólną podstawę dolną. Pierwszy prostokąt ma orientację poziomą i jest niewielki. Drugi, ułożony podobnie, ma większe rozmiary. Boki prostokąta zostały przedłużone, tworząc linie pomocnicze, na których opierają się groty znaczników. Długość lewego boku małego prostokąta wynosi 5, długość podstawy całej figury wynosi 45, długość prawego boku dużego prostokąta wynosi 15, szerokość górnej podstawy małego prostokąta wynosi 12. Druga figura składa się z dwóch prostokątów o jednakowej wysokości. Pierwszy, węższy o orientacji pionowej, drugi szerszy o orientacji poziomej. Długość prawego boku figury wynosi 18. wewnątrz prostokąta, przy dolnym, prawym rogu prostokąta narysowano czerwoną strzałkę, wygiętą w kształcie łyku, z grotami znaczników. Nad strzałką zapisano oznaczenie kąta prostego: 90 stopni. Strzałka ta jest przekreślona.
Ilustracja przedstawia rysunek techniczny, wymiarowanie, przykład nieprawidłowego wymiarowania, wymiary oczywiste. Rysunek przedstawia dwie figury. Pierwsza składa się z dwóch przylegających do siebie prostokątów posiadających wspólną podstawę dolną. Pierwszy prostokąt ma orientację poziomą i jest niewielki. Drugi, ułożony podobnie, ma większe rozmiary. Boki prostokąta zostały przedłużone, tworząc linie pomocnicze, na których opierają się groty znaczników. Długość lewego boku małego prostokąta wynosi 5, długość podstawy całej figury wynosi 45, długość prawego boku dużego prostokąta wynosi 15, szerokość górnej podstawy małego prostokąta wynosi 12. Druga figura składa się z dwóch prostokątów o jednakowej wysokości. Pierwszy, węższy o orientacji pionowej, drugi szerszy o orientacji poziomej. Długość prawego boku figury wynosi 18. wewnątrz prostokąta, przy dolnym, prawym rogu prostokąta narysowano czerwoną strzałkę, wygiętą w kształcie łyku, z grotami znaczników. Nad strzałką zapisano oznaczenie kąta prostego: 90 stopni. Strzałka ta jest przekreślona.
Grafika pt. ,,Przykład nieprawidłowego wymiarowania - wymiary zbędne”.
REW7XcNSQfBUg
Ilustracja przedstawia rysunek techniczny, wymiarowanie, przykład nieprawidłowo zwymiarowanego rysunku. Rysunek przedstawia dwie figury. Pierwsza to prostokąt z dwoma wycięciami. Pierwsze znajduje się po lewej stronie przy dolnej podstawie, a drugie przy górnej podstawie, od środka głębsze, bliżej prawego boku płytsze. Wewnątrz figury i otworów znajdują się znaczniki zakończone dwoma grotami skierowanymi na zewnątrz. Długość całej figury wynosi 90, u góry od lewego boku do wycięcia długość wynosi 45. Długość głębokiego nacięcia u góry wynosi 22. Długość nacięcia znajdującego się u dołu wynosi 22, a odległość od prawego boku wycięcia do prawego boku figury wynosi 60. Odległość od górnej podstawy figury do górnej podstawy wycięcia po lewej stronie wynosi 45. Odległość od dolnej podstawy wycięcia po prawej stronie do dolnej podstawy figury wynosi 60. Pozostałe odległości nie zostały opisane. Druga figura to prostokąt o poziomej orientacji, podzielony na 3 sekcje w kształcie prostokąta. Długość całej figury wynosi 90, a długość trzeciej sekcji wynosi 22. Długość boku wynosi 22.
Ilustracja przedstawia rysunek techniczny, wymiarowanie, przykład nieprawidłowo zwymiarowanego rysunku. Rysunek przedstawia dwie figury. Pierwsza to prostokąt z dwoma wycięciami. Pierwsze znajduje się po lewej stronie przy dolnej podstawie, a drugie przy górnej podstawie, od środka głębsze, bliżej prawego boku płytsze. Wewnątrz figury i otworów znajdują się znaczniki zakończone dwoma grotami skierowanymi na zewnątrz. Długość całej figury wynosi 90, u góry od lewego boku do wycięcia długość wynosi 45. Długość głębokiego nacięcia u góry wynosi 22. Długość nacięcia znajdującego się u dołu wynosi 22, a odległość od prawego boku wycięcia do prawego boku figury wynosi 60. Odległość od górnej podstawy figury do górnej podstawy wycięcia po lewej stronie wynosi 45. Odległość od dolnej podstawy wycięcia po prawej stronie do dolnej podstawy figury wynosi 60. Pozostałe odległości nie zostały opisane. Druga figura to prostokąt o poziomej orientacji, podzielony na 3 sekcje w kształcie prostokąta. Długość całej figury wynosi 90, a długość trzeciej sekcji wynosi 22. Długość boku wynosi 22.
Grafika pt. ,,Przykład nieprawidłowego zwymiarowanego rysunku”.
Na przedstawionym rysunku popełniono szereg błędów: - linie wymiarowe przecinają się, a jest to niedozwolone, - nie wszędzie są wpisane liczby wymiarowe, - na jednej z linii wymiarowych brakuje grotu strzałki, - liczba wymiarowa (60) jest rozdzielona linią wymiarową, - na rzucie poziomym (z góry) powtórzone zostały wymiary, które są już zaznaczone na rzucie pionowym (głównym). Niezastosowanie ogólnych i podstawowych zasad wymiarowania spowodowało, że rysunek jest mało czytelny i nie przekazuje w sposób jednoznaczny wszystkich informacji o przedmiocie.
Ilustracja przedstawia rysunek techniczny, wymiarowanie, przykład prawidłowo zwymiarowanego rysunku. Rysunek przedstawia dwie figury. Pierwsza to prostokąt z dwoma wycięciami. Pierwsze znajduje się po lewej stronie przy dolnej podstawie, a drugie przy górnej podstawie, od środka głębsze, bliżej prawego boku płytsze. Wewnątrz i zewnątrz figury oraz otworów znajdują się znaczniki zakończone dwoma grotami skierowanymi na zewnątrz. Długość całej figury wynosi 90, długość lewego wycięcia wynosi 22. Długość dolnej podstawy od prawego boku nacięcia do prawego boku całej figury wynosi 60. Długość głębokiego fragmentu nacięcia znajdującego się u góry wynosi 22, a długość płytkiego fragmentu nacięcia znajdującego się u góry wynosi 23. Długość lewego boku figury wynosi 55. Długość prawego boku lewego wycięcia wynosi 25. Odległość od dolnej podstawy figury do dolnej podstawy wycięcia po prawej stronie wynosi 40. Długość prawego boku całej figury wynosi 55. Druga figura to prostokąt o poziomej orientacji, podzielony na 3 sekcje w kształcie prostokąta. Długość boku wynosi 20.
Ilustracja przedstawia rysunek techniczny, wymiarowanie, przykład prawidłowo zwymiarowanego rysunku. Rysunek przedstawia dwie figury. Pierwsza to prostokąt z dwoma wycięciami. Pierwsze znajduje się po lewej stronie przy dolnej podstawie, a drugie przy górnej podstawie, od środka głębsze, bliżej prawego boku płytsze. Wewnątrz i zewnątrz figury oraz otworów znajdują się znaczniki zakończone dwoma grotami skierowanymi na zewnątrz. Długość całej figury wynosi 90, długość lewego wycięcia wynosi 22. Długość dolnej podstawy od prawego boku nacięcia do prawego boku całej figury wynosi 60. Długość głębokiego fragmentu nacięcia znajdującego się u góry wynosi 22, a długość płytkiego fragmentu nacięcia znajdującego się u góry wynosi 23. Długość lewego boku figury wynosi 55. Długość prawego boku lewego wycięcia wynosi 25. Odległość od dolnej podstawy figury do dolnej podstawy wycięcia po prawej stronie wynosi 40. Długość prawego boku całej figury wynosi 55. Druga figura to prostokąt o poziomej orientacji, podzielony na 3 sekcje w kształcie prostokąta. Długość boku wynosi 20.
Grafika pt. ,,Przykład prawidłowo zwymiarowanego rysunku”.
Ten rysunek został zwymiarowany zgodnie z przedstawionymi wcześniej zasadami: - przy pomocy linii pomocniczych większość linii wymiarowych umieszczono na zewnątrz przedmiotu, co zwiększa przejrzystość rysunku, - wymiary krótsze są podane bliżej krawędzi przedmiotu niż wymiary dłuższe, dzięki czemu unikamy przecinania się linii wymiarowych, - większość wymiarów jest zgrupowana na rzucie głównym, - żaden wymiar nie został powtórzony, - liczby wymiarowe określają wymiary w mm, ale nazwa jednostki na rysunku jest pomijana. Tak zwymiarowany rysunek jest dla wykonawcy czytelny i przejrzysty.
2. Przykłady rysunków technicznych mechanizmów i urządzeń wykorzystywanych do przetwórstwa tworzyw sztucznych
R1KBPBQLmu8qE
Ilustracja przedstawia rysunek techniczny, wymiarowanie, schemat podajnika ślimakowego. Rysunek przedstawia podłużne urządzenie pochylone pod kątem alfa w stosunku do podłoża. Ilustracja zawiera jeden punkt interaktywny wraz z audio. Zaznaczone są najważniejsze elementy składowe urządzenia: silnik elektryczny z przekładnią przedstawiony jako prostokąt o pionowej orientacji, cylinder urządzenia przedstawiony jako prostokąt o poziomej orientacji, podzielony na dwie części, lewa część jest krótsza od prawej, która została opasana wąską obręczą, miejsce wylotu przedstawione jako prostokąt wypuszczony z cylindra pod kątem prostym, od miejsca wylotu odchodzi strzałka skierowana w dół, miejsce zasypu przedstawione jako prostokąt wpuszczony od góry do cylindra pod kątem rozwartym, do miejsca zasypu skierowana jest druga strzałka. Pozioma oś symetrii urządzenia przebiega wzdłuż cylindra, a pionowa wzdłuż silnika. W prostokątnym okienku znajdującym się w pobliżu zasypu ukazano fragment spirali otaczającej dość gruby przewód. Od spirali odchodzą linie pomocnicze, między nimi znajduje się znacznik zakończony dwoma grotami, oznaczony jest literą T. Długość cylindra oznaczono jako el. Odległość od pionowych osi silnika i wylotu wynosi 260. Odległość od pionowej osi symetrii pierścienia znajdującego się na cylindrze do końca cylindra wynosi maksymalnie 3000. Średnica oznaczona otworu zasypowego została oznaczona jako de zet. Odległość od miejsca wpuszczenia zasypu do końca cylindra wynosi 160. Średnica zewnętrzna ślimaka została oznaczona jako D s. Średnica otworu wylotowego została oznaczona jako de wu. Odległość od wylotu została oznaczona jako H.
Ilustracja przedstawia rysunek techniczny, wymiarowanie, schemat podajnika ślimakowego. Rysunek przedstawia podłużne urządzenie pochylone pod kątem alfa w stosunku do podłoża. Ilustracja zawiera jeden punkt interaktywny wraz z audio. Zaznaczone są najważniejsze elementy składowe urządzenia: silnik elektryczny z przekładnią przedstawiony jako prostokąt o pionowej orientacji, cylinder urządzenia przedstawiony jako prostokąt o poziomej orientacji, podzielony na dwie części, lewa część jest krótsza od prawej, która została opasana wąską obręczą, miejsce wylotu przedstawione jako prostokąt wypuszczony z cylindra pod kątem prostym, od miejsca wylotu odchodzi strzałka skierowana w dół, miejsce zasypu przedstawione jako prostokąt wpuszczony od góry do cylindra pod kątem rozwartym, do miejsca zasypu skierowana jest druga strzałka. Pozioma oś symetrii urządzenia przebiega wzdłuż cylindra, a pionowa wzdłuż silnika. W prostokątnym okienku znajdującym się w pobliżu zasypu ukazano fragment spirali otaczającej dość gruby przewód. Od spirali odchodzą linie pomocnicze, między nimi znajduje się znacznik zakończony dwoma grotami, oznaczony jest literą T. Długość cylindra oznaczono jako el. Odległość od pionowych osi silnika i wylotu wynosi 260. Odległość od pionowej osi symetrii pierścienia znajdującego się na cylindrze do końca cylindra wynosi maksymalnie 3000. Średnica oznaczona otworu zasypowego została oznaczona jako de zet. Odległość od miejsca wpuszczenia zasypu do końca cylindra wynosi 160. Średnica zewnętrzna ślimaka została oznaczona jako D s. Średnica otworu wylotowego została oznaczona jako de wu. Odległość od wylotu została oznaczona jako H.
Grafika pt. ,,Schemat podajnika ślimakowego”.
R1dyGNWI3Td1j
Ilustracja zawiera jeden punkt interaktywny wraz z audio. Ilustracja przedstawia rysunek techniczny, wymiarowanie, schemat zaworu pneumatycznego. Znajdują się tu dwa rysunki. Pierwszy przedstawia prostokąt, do którego z lewej strony przylega niewielki prostokąt. W jego wnętrzu znajduje się ukośna linia. Większy prostokąt został podzielony na dwie sekcje. W pierwszej z lewej strony znajduje się litera te, a z prawej strzałka skierowana ku górze. W drugiej sekcji znajduje się strzałka skierowana od prawego górnego rogu do lewego dolnego. Od miejsca, które wskazuje grot strzałki odchodzi na zewnątrz druga strzałka. U dołu po prawej stronie znajduje się litera te wystająca za prostokąt. Do prawego boku prostokąta przylega krótka linia łamana. Poniżej znajduje się napis schemat graficzny. Druga ilustracja przedstawia dwa połączone prostokąty, zorientowany pionowo i zorientowany poziomo. U dołu pierwszego znajdują się dwa odcinki zakończone niewielkimi okręgami. Oba prostokąty łączy kwadrat, w którego wnętrzu znajduje się mniejszy kwadrat podzielony na 3 poziome sekcje. Sekcja górna i dolna wypełnione są ukośnymi liniami. Sekcja środkowa zawiera mały prostokąt, który styka się z lewym bokiem kwadratu. Do prawego boku kwadratu przylega niewielki wąski poziomy prostokąt łączący się z kolejnym, większym prostokątem. Ten większy prostokąt podzielony jest na cztery sekcje i jest obramowany jeszcze większym prostokątem. Tu znajdują się 3 mniejsze, pionowe prostokąty. Prostokąt górny opisano jako odbiornik, skierowana jest do niego strzałka. Prostokąt dolny lewy opisano jako odpowietrzenie, skierowana jest od niego strzałka. Prostokąt dolny prawy opisano jako zasilanie, skierowana jest do niego strzałka. Opis: 1. Schemat zaworu pneumatycznego. Prosty schemat przedstawiający zasadę działania zaworu pneumatycznego. W zaworach sterowanych bezpośrednio (ze sterowaniem elektromagnetycznym) ruch roboczy suwaka jest wymuszany przez trzpień elektromagnesu, który jest połączony z suwakiem. Sterowanie bezpośrednie dotyczy zwykle zaworów rozdzielających o małych wielkościach przepływu oraz zaworów odcinających sterowanych elektromagnetycznie do niskich ciśnień. Gdy tłok sterujący jest ustawiony w pozycji „lewej”, to oznacza brak zasilania, natomiast jeśli przestawimy go na skrajne „prawe” położenie, to wtedy przepływ czynnika będzie odbywał się do odbiornika.
Ilustracja zawiera jeden punkt interaktywny wraz z audio. Ilustracja przedstawia rysunek techniczny, wymiarowanie, schemat zaworu pneumatycznego. Znajdują się tu dwa rysunki. Pierwszy przedstawia prostokąt, do którego z lewej strony przylega niewielki prostokąt. W jego wnętrzu znajduje się ukośna linia. Większy prostokąt został podzielony na dwie sekcje. W pierwszej z lewej strony znajduje się litera te, a z prawej strzałka skierowana ku górze. W drugiej sekcji znajduje się strzałka skierowana od prawego górnego rogu do lewego dolnego. Od miejsca, które wskazuje grot strzałki odchodzi na zewnątrz druga strzałka. U dołu po prawej stronie znajduje się litera te wystająca za prostokąt. Do prawego boku prostokąta przylega krótka linia łamana. Poniżej znajduje się napis schemat graficzny. Druga ilustracja przedstawia dwa połączone prostokąty, zorientowany pionowo i zorientowany poziomo. U dołu pierwszego znajdują się dwa odcinki zakończone niewielkimi okręgami. Oba prostokąty łączy kwadrat, w którego wnętrzu znajduje się mniejszy kwadrat podzielony na 3 poziome sekcje. Sekcja górna i dolna wypełnione są ukośnymi liniami. Sekcja środkowa zawiera mały prostokąt, który styka się z lewym bokiem kwadratu. Do prawego boku kwadratu przylega niewielki wąski poziomy prostokąt łączący się z kolejnym, większym prostokątem. Ten większy prostokąt podzielony jest na cztery sekcje i jest obramowany jeszcze większym prostokątem. Tu znajdują się 3 mniejsze, pionowe prostokąty. Prostokąt górny opisano jako odbiornik, skierowana jest do niego strzałka. Prostokąt dolny lewy opisano jako odpowietrzenie, skierowana jest od niego strzałka. Prostokąt dolny prawy opisano jako zasilanie, skierowana jest do niego strzałka. Opis: 1. Schemat zaworu pneumatycznego. Prosty schemat przedstawiający zasadę działania zaworu pneumatycznego. W zaworach sterowanych bezpośrednio (ze sterowaniem elektromagnetycznym) ruch roboczy suwaka jest wymuszany przez trzpień elektromagnesu, który jest połączony z suwakiem. Sterowanie bezpośrednie dotyczy zwykle zaworów rozdzielających o małych wielkościach przepływu oraz zaworów odcinających sterowanych elektromagnetycznie do niskich ciśnień. Gdy tłok sterujący jest ustawiony w pozycji „lewej”, to oznacza brak zasilania, natomiast jeśli przestawimy go na skrajne „prawe” położenie, to wtedy przepływ czynnika będzie odbywał się do odbiornika.
Wymiary nominalne N są to wymiary przedmiotów podawane na rysunkach. Wymiary rzeczywiste uzyskane w praktyce są zawsze nieco większe lub nieco mniejsze od wymiarów nominalnych ze względu na błędy wykonania przedmiotów.
Tolerowanie wymiarów polega na podawaniu dwóch wymiarów granicznych: dolnego A i górnego B, pomiędzy którymi powinien się znaleźć wymiar nominalny.
Tolerancja T wymiaru jest to różnica pomiędzy górnym i dolnym wymiarem granicznym.
Odchyłka górna wymiaru: ES – dla wymiaru wewnętrznego, es – dla wymiaru zewnętrznego, jest zawsze różnicą B‑N .
Odchyłka dolna wymiaru: EI – dla wymiaru wewnętrznego, ei – dla wymiaru zewnętrznego, jest zawsze różnicą A‑N.
Ilustracja przedstawia rysunek techniczny, wymiary nominalne, sposób obliczania tolerancji. Znajduje się tu wzór, duża litera T równa się duża litera B minus duża litera A. Rysunek przedstawia poziomą linię, która pokrywa się z podstawą prostokąta zorientowanego poziomo i podpisanego przedmiot wymiarowany. Druga linia pozioma przebiega na wysokości około dziewięciu dziesiątych przedmiotu wymiarowanego. Z tą linią pokrywa się podstawa kolejnego prostokąta, szerszego od przedmiotu i podzielonego na dwie części, wzdłuż poziomej osi symetrii. Prostokąt jest wypełniony liniami ukośnymi, część górna liniami skierowanymi w prawo, część dolna liniami skierowanymi w prawo. Górna podstawa tego prostokąta pokrywa się z trzecią poziomą linią. Wszystkie odległości zostały zaznaczone za pomocą znaczników z dwoma grotami skierowanymi na zewnątrz. Odległość między pierwszą a trzecią poziomą linią oznaczono jako be. Odległość między pierwszą a drugą poziomą linią oznaczono jako a. Odległość między drugą a trzecią poziomą linią nie została oznaczona. Przedłużenie znaczników zostało oznaczone jako te. Nad poziomą osią symetrii znajduje się symbol plus oraz napis es, pod nią symbol minus oraz napis ei. Odległość między pierwszą linią poziomą a osią symetrii została oznaczona jako duża litera N.
Ilustracja przedstawia rysunek techniczny, wymiary nominalne, sposób obliczania tolerancji. Znajduje się tu wzór, duża litera T równa się duża litera B minus duża litera A. Rysunek przedstawia poziomą linię, która pokrywa się z podstawą prostokąta zorientowanego poziomo i podpisanego przedmiot wymiarowany. Druga linia pozioma przebiega na wysokości około dziewięciu dziesiątych przedmiotu wymiarowanego. Z tą linią pokrywa się podstawa kolejnego prostokąta, szerszego od przedmiotu i podzielonego na dwie części, wzdłuż poziomej osi symetrii. Prostokąt jest wypełniony liniami ukośnymi, część górna liniami skierowanymi w prawo, część dolna liniami skierowanymi w prawo. Górna podstawa tego prostokąta pokrywa się z trzecią poziomą linią. Wszystkie odległości zostały zaznaczone za pomocą znaczników z dwoma grotami skierowanymi na zewnątrz. Odległość między pierwszą a trzecią poziomą linią oznaczono jako be. Odległość między pierwszą a drugą poziomą linią oznaczono jako a. Odległość między drugą a trzecią poziomą linią nie została oznaczona. Przedłużenie znaczników zostało oznaczone jako te. Nad poziomą osią symetrii znajduje się symbol plus oraz napis es, pod nią symbol minus oraz napis ei. Odległość między pierwszą linią poziomą a osią symetrii została oznaczona jako duża litera N.
Grafika pt. ,,Sposób obliczania tolerancji”.
Można wyróżnić kilka rodzajów tolerowań.
Pierwszy to tolerowanie symetryczne, kiedy obie odchyłki są jednakowe i różnią się tylko znakiem.
Ilustracja przedstawia dwa rysunki techniczne, przykład tolerowania symetrycznego wymiary. Pierwszy rysunek przedstawia z ukośnej perspektywy trójwymiarowy przedmiot w kształcie korytka. Podstawa przedmiotu ma kształt trapezu, na którym osadzono 2 prostopadłościany. Między nimi znajduje się otwarta przestrzeń. Drugi rysunek przedstawia ten sam przedmiot z perspektywy bocznej. Pionowa oś symetrii przebiega przez środek trapezu. Odległość między kwadratami symbolizującymi prostopadłościan, czyli en, wynosi 20. Do lewego boku prawego kwadratu przylega wąski prostokąt podzielony wzdłuż na dwie części wypełnione liniami ukośnymi. Przez środek prostokąta przebiega pionowa oś symetrii. Strzałka skierowana do lewego boku prostokąta została opisana te równa się 0,04. Strzałka skierowana do prawego boku prostokąta została opisana e es równa się plus 0,02. Strzałka skierowana do przedłużenia lewego boku prostokąta została opisana e el równa się minus 0,02.
Ilustracja przedstawia dwa rysunki techniczne, przykład tolerowania symetrycznego wymiary. Pierwszy rysunek przedstawia z ukośnej perspektywy trójwymiarowy przedmiot w kształcie korytka. Podstawa przedmiotu ma kształt trapezu, na którym osadzono 2 prostopadłościany. Między nimi znajduje się otwarta przestrzeń. Drugi rysunek przedstawia ten sam przedmiot z perspektywy bocznej. Pionowa oś symetrii przebiega przez środek trapezu. Odległość między kwadratami symbolizującymi prostopadłościan, czyli en, wynosi 20. Do lewego boku prawego kwadratu przylega wąski prostokąt podzielony wzdłuż na dwie części wypełnione liniami ukośnymi. Przez środek prostokąta przebiega pionowa oś symetrii. Strzałka skierowana do lewego boku prostokąta została opisana te równa się 0,04. Strzałka skierowana do prawego boku prostokąta została opisana e es równa się plus 0,02. Strzałka skierowana do przedłużenia lewego boku prostokąta została opisana e el równa się minus 0,02.
Grafika pt. ,,Przykład tolerowania symetrycznego”.
Tolerowanie asymetryczne, w którym jedna z odchyłek jest równa zero. Druga odchyłka jest równa wartości tolerancji.
Ilustracja przedstawia rysunek techniczny, przykład tolerowania asymetrycznego. Na pierwszym rzucie widok z ukośnej perspektywy trójwymiarowy przedmiot w kształcie litery ce odwróconej o 180 stopni. Ściany przedmiotu mają jednakową grubość i są zespolone pod kątem prostym. Drugi rzut przedstawia ten sam przedmiot z perspektywy bocznej. Ma kształt prostokąta o poziomej orientacji. Pozioma oś symetrii przebiega przez jego środek. Prostokąt ten jest podzielony na trzy poziome sekcje. Górna i dolna są dość niskie, środkowa ma wysokość większą niż suma dwóch pierwszych. U dołu górnej sekcji znajduje się bardzo niski prostokąt wypełniony ukośnymi liniami. Górna podstawa prostokąta wypełnionego liniami oraz górna i dolna podstawa środkowego prostokąta zostały przedłużone, te przedłużenia tworzą linie pomocnicze. Pierwsza strzałka skierowana do pierwszej linii pomocniczej została opisana te równa się 0,052. Druga strzałka skierowana do pierwszej linii pomocniczej została opisana e es równa się 0,052. Pierwsza strzałka skierowana do drugiej linii pomocniczej została opisana e el równa się 0. Druga strzałka skierowana do drugiej linii pomocniczej została opisana en równa się 20. POniżej zapisano wymiar elementu dwadzieścia indeks górny plus zero przecinek zero pięćdziesiąt dwa koniec indeksu górnego, indeks dolny zero koniec indeksu dolnego.
Ilustracja przedstawia rysunek techniczny, przykład tolerowania asymetrycznego. Na pierwszym rzucie widok z ukośnej perspektywy trójwymiarowy przedmiot w kształcie litery ce odwróconej o 180 stopni. Ściany przedmiotu mają jednakową grubość i są zespolone pod kątem prostym. Drugi rzut przedstawia ten sam przedmiot z perspektywy bocznej. Ma kształt prostokąta o poziomej orientacji. Pozioma oś symetrii przebiega przez jego środek. Prostokąt ten jest podzielony na trzy poziome sekcje. Górna i dolna są dość niskie, środkowa ma wysokość większą niż suma dwóch pierwszych. U dołu górnej sekcji znajduje się bardzo niski prostokąt wypełniony ukośnymi liniami. Górna podstawa prostokąta wypełnionego liniami oraz górna i dolna podstawa środkowego prostokąta zostały przedłużone, te przedłużenia tworzą linie pomocnicze. Pierwsza strzałka skierowana do pierwszej linii pomocniczej została opisana te równa się 0,052. Druga strzałka skierowana do pierwszej linii pomocniczej została opisana e es równa się 0,052. Pierwsza strzałka skierowana do drugiej linii pomocniczej została opisana e el równa się 0. Druga strzałka skierowana do drugiej linii pomocniczej została opisana en równa się 20. POniżej zapisano wymiar elementu dwadzieścia indeks górny plus zero przecinek zero pięćdziesiąt dwa koniec indeksu górnego, indeks dolny zero koniec indeksu dolnego.
Grafika pt. ,,Przykład tolerowania asymetrycznego”.
Tolerowanie asymetryczne dwustronne, w którym dwie odchyłki o różnych znakach i wartościach.
Ilustracja przedstawia dwa rysunki techniczne, przykład tolerowania asymetrycznego dwustronnego. Pierwszy rysunek przedstawia z ukośnej perspektywy trójwymiarowy przedmiot w kształcie obręczy. Drugi rysunek prezentuje ten sam przedmiot z perspektywy bocznej. Ma kształt prostokąta o poziomej orientacji. Pionowa oś symetrii przebiega pośrodku rysunku. Do obu boków przylegają pionowe prostokąty wypełnione ukośnymi liniami. Odległość między lewym bokiem poziomego prostokąta a prawym została opisana symbolem średnicy i wynosi 80. Obok napisano wartości plus 0,009, minus 0,021.
Grafika pt. ,,Przykład tolerowania asymetrycznego dwustronnego”.
Źródło: Octopus Vr Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
Tolerowanie asymetryczne jednostronne, w którym dwie odchyłki o jednakowym znaku.
Ilustracja przedstawia rysunek techniczny, przykład tolerowania asymetrycznego jednostronnego. Prezentuje prostokąt o poziomej orientacji. Pionowa oś symetrii przebiega pośrodku figury. Do obu boków przylegają pionowe prostokąty wypełnione ukośnymi liniami. Odległość między lewym bokiem poziomego prostokąta a prawym została opisana symbolem średnicy i wynosi 80. Obok napisano wartości plus 0,076, plus 0,030.
Grafika pt. ,,Przykład tolerowania asymetrycznego jednostronnego”.
Źródło: Octopus Vr Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
RGicOHuQDorL8
Ilustracja podpisana wymiary nominalne, znaczenie znaków w zapisie tolerowania. Przedstawia ramkę w kształcie prostokąta o poziomej orientacji. We wnętrzu prostokąta wpisano 20 ha 7. Prostokąt wskazuje strzałka opisana wymiary nominalne. Literę ha wskazuje strzałka opisana symbol rodzaju tolerancji. Trzecia strzałka, klasa dokładności wykonania również wskazuje prostokąt.
Grafika pt. ,,Znaczenie znaków w zapisie tolerowania”.
Źródło: Octopus Vr Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
Tolerancje potrzebne do zastosowania w określonych elementach możemy dobrać wg przedstawionej tablicy. Dla określonego wymiaru i dla określonej klasy dokładności dobieramy odpowiadającą tolerancję, np. dla wymiaru 55 mm i klasy dokładności IT8 tolerancja będzie wynosić 0,046 mm. Norma PN‑EN 20286‑2 przewiduje 18 klas dokładności: IT1‑IT18, stosowane są również klasy dokładności IT0, IT01(ISO‑286‑1): a) klasy IT0, IT01, IT1 – IT5 najdokładniejsze (narzędzia pomiarowe, urządzenia precyzyjne), b) IT5 – IT11 średnio dokładne (części maszyn), c) IT12 – IT16 mało dokładne oraz wymiary nietolerowane.
Ilustracja zatytułowana wymiary nominalne, położenie pól tolerancji względem wymiaru nominalnego. Pośrodku znajduje się rysunek przedstawiający z perspektywy ukośnej niewielki walec oraz krótszy wydrążony walec o średnicy nieco większej niż pierwszy. Połączone są wspólną poziomą osią symetrii. Nad figurą i pod nią znajdują się dwie linie zerowe. Po lewej stronie linii znajdują się po dwie strzałki skierowane w górę i w dół. Obok górnej znajduje się symbol plus, obok dolnej symbol minus. Nad górną linią zerową znajduje się pionowo zorientowany prostokąt wypełniony ukośnymi liniami, opisany a do gie. Odległość od linii zerowej do górnej podstawy prostokąta podpisano e es. Odległość od linii zerowej do dolnej podstawy prostokąta to e el. Druga, podobna figura, podpisana ha. Jej dolna podstawa pokrywa się z linią zerową. Odległość od linii zerowej do górnej podstawy prostokąta podpisano e es. Odległość od linii zerowej do dolnej podstawy prostokąta to e el równa się 0. Trzeci prostokąt podpisany jot es. Linia zerowa przebiega przez jej środek. Odległość od linii zerowej do górnej podstawy prostokąta podpisano e es. Odległość od linii zerowej do dolnej podstawy prostokąta to e el. Czwarta, podobna figura, podpisana ka. Jej górna podstawa znajduje się nieznacznie powyżej linii zerowej. Odległość od linii zerowej do górnej podstawy prostokąta podpisano e es. Odległość od linii zerowej do dolnej podstawy prostokąta to e el. Pod górną linią zerową znajduje się piąty pionowo zorientowany prostokąt opisany em do zet ce. Odległość od linii zerowej do górnej podstawy prostokąta podpisano e es. Odległość od linii zerowej do dolnej podstawy prostokąta to e el. Oznaczenia dotyczące górnej linii zerowej zapisano dużymi literami. Tę część ilustracji opisano, tolerancje otworów. Pod dolną linią zerową znajduje się pionowo zorientowany prostokąt wypełniony ukośnymi liniami, opisany a do gie. Odległość od linii zerowej do dolnej podstawy prostokąta podpisano e i. Odległość od linii zerowej do górnej podstawy prostokąta to e es. Druga, podobna figura, podpisana ha. Jej górna podstawa pokrywa się z linią zerową. Odległość od linii zerowej do dolnej podstawy prostokąta podpisano e i. Odległość od linii zerowej do górnej podstawy prostokąta to e es równa się 0. Trzeci prostokąt podpisany jot es. Linia zerowa przebiega przez jej środek. Odległość od linii zerowej do górnej podstawy prostokąta podpisano e es. Odległość od linii zerowej do dolnej podstawy prostokąta to e ei. Czwarta, podobna figura, podpisana ka. Jej dolna podstawa pokrywa się z linią zerową. Odległość od linii zerowej do górnej podstawy prostokąta podpisano e es. Odległość od linii zerowej do dolnej podstawy prostokąta to e es. Nad dolną linią zerową znajduje się piąty pionowo zorientowany prostokąt opisany em do zet ce. Odległość od linii zerowej do dolnej podstawy prostokąta podpisano e i. Odległość od linii zerowej do górnej podstawy prostokąta to e el. Oznaczenia dotyczące dolnej linii zerowej zapisano małymi literami. Tę część ilustracji opisano, tolerancje wałków.
Grafika pt. ,,Położenie pól tolerancji względem wymiaru nominalnego”.
Źródło: Octopus Vr Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
W symbolowym oznaczaniu tolerancji wymiaru literą jest oznaczane położenie pola tolerancji względem wymiaru nominalnego, przy czym litery duże dotyczą wymiarów wewnętrznych (otworów), a litery małe wymiarów zewnętrznych (wałków).
Przyjmuje się zasadę, że litery z początku alfabetu sytuują pole tolerancji w głąb materiału w stosunku do wymiaru nominalnego (N), a litery z końca alfabetu sytuują pole tolerancji na zewnątrz materiału w stosunku do wymiaru nominalnego (N). W przypadku wymiarów wewnętrznych (otworów): - pola tolerancji oznaczane literami od A do G są usytuowane w ten sposób, że każdy wymiar rzeczywisty z tych pól tolerancji będzie zawsze większy od nominalnego wymiaru wewnętrznego (otworu), - pole tolerancji oznaczone literą H jest usytuowane w ten sposób, że każdy wymiar rzeczywisty z tego pola tolerancji będzie zawsze większy lub równy wewnętrznemu wymiarowi (otwór) nominalnemu (N), - pole tolerancji oznaczone literami JS jest dzielone przez wymiar nominalny na połowę, - pola tolerancji J i K są usytuowane w ten sposób, że wymiar rzeczywisty z tych pól tolerancji może być większy lub mniejszy od nominalnego wymiaru wewnętrznego (otworu), - pola tolerancji od M do Z oraz ZA, ZB i ZC są usytuowane w ten sposób, że wymiar rzeczywisty z tych pól tolerancji będzie zawsze mniejszy od nominalnego wymiaru wewnętrznego (otworu).
W przypadku wymiarów zewnętrznych (wałów) sytuacja jest odwrotna: - pola tolerancji oznaczane literami od a do g są usytuowane w ten sposób, że każdy wymiar rzeczywisty z tych pól tolerancji będzie zawsze mniejszy od nominalnego wymiaru zewnętrznego (wałka), - pole tolerancji oznaczone literą h jest usytuowane w ten sposób, że każdy wymiar rzeczywisty z tego pola tolerancji będzie zawsze mniejszy lub równy zewnętrznemu wymiarowi (wałka) nominalnemu (N), - pole tolerancji oznaczone literami js jest dzielone przez wymiar nominalny na połowę, - pola tolerancji j i k są usytuowane w ten sposób, że wymiar rzeczywisty z tych pól tolerancji może być większy lub mniejszy od nominalnego wymiaru zewnętrznego (wałka), - pola tolerancji od m do z oraz za, zb i zc są usytuowane w ten sposób, że wymiar rzeczywisty z tych pól tolerancji będzie zawsze większy od nominalnego wymiaru zewnętrznego (wałka).
Pasowanie jest to połączenie dwóch elementów o jednakowym wymiarze nominalnym i różnych odchyłkach. Pasowanie luźne (ruchowe) jest to połączenie, w którym występuje luz, elementy pasowane mogą się przemieszczać względem siebie. Pasowanie mieszane jest to połączenie, w którym może wystąpić niewielki luz lub wcisk (luz ujemny). Pasowanie ciasne jest to połączenie, w którym występuje wcisk, elementy po zmontowaniu pozostają w spoczynku względem siebie.
Ilustracja zatytułowana pasowanie, rodzaje pasowania. Zawiera dwa rysunki techniczne jednego przedmiotu. Pierwszy to rzut boczny. Po lewej znajduje się niewielki trapez obrócony pod kątem prostym. Do jego dolnej podstawy przylega prostokąt o pionowej orientacji. Dalej mamy trzy prostokąty o zaokrąglonych rogach. Prostokąty stykają się ze sobą, tworząc figurę o pionowej orientacji. Następnie mamy trapez, do którego przylega kolejny prostokąt o pionowej orientacji. Ta para figur jest nieco węższa i dłuższa od pierwszej. Dalej mamy dość duży prostokąt o pionowej orientacji. Na jednej trzeciej wysokości jest osłonięty przez mały poziomy prostokąt podpisany pasowanie luźne. Do prostokąta przylega kolejny, nieco większy i podpisany pasowanie luźne. Nad figurą i pod nią znajdują się dwie, ułożone lustrzanie względem siebie, figury w kształcie litery ha osadzonej na trapezie. Figury te zostały wypełnione ukośnymi liniami. Jedna z nich, górna, podpisana została pasowanie luźne. Przez środek figury przebiega pozioma oś symetrii. Drugi rysunek przedstawia bryłę przedmiotu o przekroju w kształcie litery el obróconej w lewo o 90 stopni. Część pozioma zawiera dwa okrągłe otwory. Do części pionowej przylega, z jednej strony prostopadłościan sześciokątny, a z drugiej okrągłe pokrętło o dość dużej średnicy.
Grafika pt. ,,Rodzaje pasowania”.
Źródło: Octopus Vr Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
Zasada stałego otworu – średnicę otworu toleruje się zawsze w głąb materiału, EI=0 (tolerowanie asymetryczne), żądane pasowanie uzyskuje się poprzez dobranie odchyłek wałka. Przykłady: 50H7/f7 – pasowanie luźne, 50H7/p6 – pasowanie ciasne. W budowie maszyn częściej stosuje się zasadę stałego otworu niż zasadę stałego wałka. Zasada stałego otworu umożliwia zmniejszenie liczby rozmiarów narzędzi i sprawdzianów do pomiaru otworów.
Ilustracja przedstawia rysunek techniczny zatytułowany, pasowanie, zasada stałego otworu. Znajduje się tutaj rzut boczny walca pustego wewnątrz. Ma kształt prostokąta o poziomej orientacji. U góry rysunku znajduje się wąski prostokąt o poziomej orientacji wypełniony gęsto ułożonymi ukośnymi liniami. Po lewej stronie mamy znacznik z dwoma grotami, opisany en równa się 50. Znajduje się między dwiema podstawami prostokąta. Dalej znajduje się pionowy prostokąt podzielony na 4 sekcje. Pierwsza to krótki poziomy prostokąt wypełniony rzadko ułożonymi ukośnymi liniami. Druga sekcja to fragment wąskiego prostokąta wypełnionego gęsto ułożonymi ukośnymi liniami. Trzecią sekcją jest fragment dużego prostokąta o poziomej orientacji. Czwarta sekcja to krótki poziomy prostokąt wypełniony rzadko ułożonymi ukośnymi liniami. Kolejny jest znacznik z dwoma grotami, opisany a o równa się 50. Znajduje się między dwiema podstawami dużego prostokąta. Dalej znajduje się znacznik z dwoma grotami, opisany be o równa się 50,025. Znajduje się między górną podstawą prostokąta gęsto wypełnionego ukośnymi liniami a dolną podstawą dużego prostokąta. Kolejnym elementem jest pętla. Przez jej środek przebiega pozioma oś symetrii. Figura niemal sięga górnej podstawy dużego prostokąta. U góry znajduje się niewielki prostokąt rzadko wypełniony ukośnymi liniami. Obok znajduje się znacznik z dwoma grotami. Znacznik znajduje się między dolną podstawą dużego prostokąta a dolną podstawą małego prostokąta znajdującego się nad pętlą. Znacznik podpisano, a wu równa się 49,950. Dalej mamy znacznik z dwoma grotami. Znacznik znajduje się między dolną podstawą dużego prostokąta a górną podstawą małego prostokąta znajdującego się nad pętlą. Znacznik podpisano, be wu równa się 49,957. Pętlę podpisano, pasowanie luźne, średnica 50 ha 7 łamane przez ef 8. Dalej znajduje się druga pętla. Przez jej środek przebiega pozioma oś symetrii. Figura sięga połowy prostokąta gęsto wypełnionego ukośnymi liniami. U góry pętli znajduje się niewielki prostokąt rzadko wypełniony ukośnymi liniami. Obok znajduje się znacznik z dwoma grotami. Znacznik znajduje się między dolną podstawą dużego prostokąta a dolną podstawą małego prostokąta znajdującego się nad pętlą. Znacznik podpisano, a wu równa się 50,002. Dalej mamy znacznik z dwoma grotami. Znacznik znajduje się między dolną podstawą dużego prostokąta a górną podstawą małego prostokąta znajdującego się nad pętlą. Znacznik podpisano, be wu równa się 50,018. Pętlę podpisano, pasowanie mieszane, średnica 50 ha 7 łamane przez ka 6. Kolejnym elementem jest trzecia pętla. Przez jej środek przebiega pozioma oś symetrii. Figura sięga ponad prostokąt gęsto wypełniony ukośnymi liniami. U góry pętli znajduje się niewielki prostokąt rzadko wypełniony ukośnymi liniami. Obok znajduje się znacznik z dwoma grotami. Znacznik znajduje się między dolną podstawą dużego prostokąta a dolną podstawą małego prostokąta znajdującego się nad pętlą. Znacznik podpisano, a wu równa się 50,026. Dalej mamy znacznik z dwoma grotami. Znacznik znajduje się między dolną podstawą dużego prostokąta a górną podstawą małego prostokąta znajdującego się nad pętlą. Znacznik podpisano, be wu równa się 50,042. Pętlę podpisano, pasowanie ciasne, średnica 50 ha 7 łamane przez pe 6. Na przedłużeniu górnej podstawy dużego prostokąta umieszczono dwie strzałki. Grot pierwszej jest skierowany ku górze, obok niego mamy znak plus. Grot drugiej strzałki jest skierowany w dół, obok niego znajduje się znak minus.
Grafika pt. ,,Zasada stałego otworu”.
Źródło: Octopus Vr Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
R17acsLxu8fTo
Ilustracja zatytułowana: pasowanie, przykłady pasowania według zasady stałego otworu. Jest to rzut boczny przedstawiający pusty walec w jednej trzeciej osadzony w prostokątnej oprawie. Pośrodku walca przechodzi pozioma oś symetrii. Prostokąt prawy ma orientację pionową. Oprawa podzielona jest na dwie części. Są one wypełnione ukośnymi liniami i opisane tolerancja otworu ha. Między nimi znajdują się ułożone schodkowo niewielkie prostokąty. U góry, pierwszy prostokąt opisano jako a, środkowy jako ha, ostatni jako zet. U dołu opisany został każdy prostokąt, a, be, ce, de, e, ef, gie, ha, jot, ka, em, en, pe, er, es, u, zet.
Grafika pt. „Przykłady pasowania wg. zasady stałego otworu”.
Źródło: Octopus Vr Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
Zasada stałego wałka – średnicę wałka toleruje się zawsze w głąb materiału, es=0 (tolerowanie asymetryczne), żądane pasowanie uzyskuje się poprzez dobranie odchyłek otworu. Przykłady: 10F8/h6 – pasowanie luźne, 10S7/h6 – pasowanie ciasne. Zasadę stałego wałka stosuje się w przypadku potrzeby osadzenia wielu elementów na wałku, którego średnica na pewnej długości jest stała.
Ilustracja zatytułowana: pasowanie, rodzaje pasowania według zasady stałego wałka. Jest to rzut boczny przedstawiający pusty walec. Pośrodku walca przechodzi pozioma oś symetrii. Górną krawędź nieco przedłużono, tworząc linię pomocniczą, na której osadzono dwie strzałki. Jedna jest skierowana ku górze, obok wpisano znak plus. Druga jest skierowana w dół, obok wpisano znak minus. Pod górną krawędzią znajduje się wąski pasek wypełniony ukośnymi liniami. Nad figurą znajdują się 3 pionowe prostokąty podzielone na dwie sekcje i wypełnione ukośnymi liniami. Pierwszy prostokąt, pasowanie luźne, znajduje się w odległości kilku milimetrów od figury. Drugi prostokąt ilustruje pasowanie mieszane. Jego dolna sekcja niemal w całości zachodzi na wąski pasek utworzony na walcu. Trzeci prostokąt to pasowanie ciasne. Jego dolna sekcja położona jest poniżej paska utworzonego na walcu.
Grafika pt. „Rodzaje pasowania wg, zasady stałego wałka”.
Źródło: Octopus Vr Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
R18OwNXrRimuW
Ilustracja zatytułowana: pasowanie, rodzaje pasowania według zasady stałego wałka. Jest to rzut boczny przedstawiający pusty walec niemal w całości osadzony w prostokątnej oprawie. Pośrodku walca przechodzi pozioma oś symetrii. Oprawa podzielona jest na dwie trójkątne części. Trójkąty wypełnione są ukośnymi liniami. Przeciwprostokątne owych trójkątów zostały zbudowane z ułożonych schodkowo niewielkich prostokątów. U góry, pierwszy prostokąt opisano jako a, ostatni jako zet. U dołu opisany został każdy prostokąt, a, be, ce, de, e, ef, gie, ha, jot, ka, em, en, pe, er, es, u, zet.
Grafika pt. „Rodzaje pasowania wg. zasady stałego wałka”.
Źródło: Octopus Vr Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
Wiele części maszyn, a nawet całe zespoły w różnych maszynach mają takie same kształty i wymiary, np. nity, śruby, podkładki, kliny, koła zębate i pasowe, łożyska. Części te występują zarówno w maszynach i ciągnikach rolniczych, jak i w samochodach, samolotach, urządzeniach transportowych itp.
Plansza zatytułowana PKN - POLSKI KOMITET NORMALIZACYJNY.
Polski Komitet Normalizacyjny (PKN) to krajowa jednostka normalizacyjna, która odpowiada za organizację działalności normalizacyjnej. PKN nie jest organem administracji rządowej, jest podmiotem prawa publicznego. Działa z mocy Ustawy z dnia 12 września 2002 r. o normalizacji. Głównymi zadaniami PKN są:
organizowanie i nadzorowanie działań związanych z opracowywaniem
i rozpowszechnianiem Polskich Norm i innych dokumentów normalizacyjnych, określanie stanu i kierunków rozwoju działalności normalizacyjnej, zatwierdzanie i wycofywanie Polskich Norm i innych dokumentów normalizacyjnych, reprezentowanie Rzeczy pospolitej Polskiej w międzynarodowych i regionalnych organizacjach normalizacyjnych, uczestnictwo w ich pracach oraz występowanie za granicą w sprawach dotyczących normalizacji,
inicjowanie i organizowanie pracy komitetów technicznych,
organizowanie i prowadzenie działalności szkoleniowej, wydawniczej, promocyjnej i informacyjnej dotyczącej normalizacji i dziedzin pokrewnych, opiniowanie projektów aktów wykonawczych związanych z normalizacją, uczestnictwo w krajowym systemie notyfikacji norm i aktów prawnych.
R9fW6QT30bgVY
Fotografia przedstawia śruby gwiazdkowe leżące na blacie. Tytuł: Pasowanie. Normalizacja części maszyn. Ilustracja zawiera jeden punkt interaktywny wraz z audio. 1. Normalizacja części maszyn. Ujednolicone (zunifikowane) kształty i wymiary tych części są ściśle określone w przepisach, zwanych normaliami. Normy ustalają również rodzaj materiału, metody i dokładność wykonania poszczególnych części. Normalizacja polega na ujednoliceniu i uproszczeniu nazewnictwa i pojęć, ustaleniu kształtów, wymiarów, materiału i dokładności wykonania, co gwarantuje właściwą ich jakość i ułatwia konstrukcję i naprawę maszyn. Zastosowanie normalizacji ma ogromne znaczenie gospodarcze. Normalizacja usprawnia produkcję maszyn, którą prowadzą fabryki i zakłady rozrzucone po całym kraju, ułatwia konstruktorom opracowanie nowych maszyn, obniża koszty produkcji (dzięki skróceniu czasu przygotowania i uruchomienia produkcji oraz zmniejszeniu liczby potrzebnych obrabiarek i przyrządów pomiarowych), a ponadto w dużym stopniu ułatwia prace montażowe. Natomiast użytkownikom ułatwia nabycie gotowych części w różnych branżowych składnicach, a także wymianę zużytych lub uszkodzonych elementów na nowe, bez potrzeby dorabiania ich i dopasowywania. Uszkodzoną część maszyny można łatwo zidentyfikować za pomocą katalogu, wiedząc z którego zespołu lub podzespołu maszyny została wymontowana.
Fotografia przedstawia śruby gwiazdkowe leżące na blacie. Tytuł: Pasowanie. Normalizacja części maszyn. Ilustracja zawiera jeden punkt interaktywny wraz z audio. 1. Normalizacja części maszyn. Ujednolicone (zunifikowane) kształty i wymiary tych części są ściśle określone w przepisach, zwanych normaliami. Normy ustalają również rodzaj materiału, metody i dokładność wykonania poszczególnych części. Normalizacja polega na ujednoliceniu i uproszczeniu nazewnictwa i pojęć, ustaleniu kształtów, wymiarów, materiału i dokładności wykonania, co gwarantuje właściwą ich jakość i ułatwia konstrukcję i naprawę maszyn. Zastosowanie normalizacji ma ogromne znaczenie gospodarcze. Normalizacja usprawnia produkcję maszyn, którą prowadzą fabryki i zakłady rozrzucone po całym kraju, ułatwia konstruktorom opracowanie nowych maszyn, obniża koszty produkcji (dzięki skróceniu czasu przygotowania i uruchomienia produkcji oraz zmniejszeniu liczby potrzebnych obrabiarek i przyrządów pomiarowych), a ponadto w dużym stopniu ułatwia prace montażowe. Natomiast użytkownikom ułatwia nabycie gotowych części w różnych branżowych składnicach, a także wymianę zużytych lub uszkodzonych elementów na nowe, bez potrzeby dorabiania ich i dopasowywania. Uszkodzoną część maszyny można łatwo zidentyfikować za pomocą katalogu, wiedząc z którego zespołu lub podzespołu maszyny została wymontowana.
Grafika pt. „Pasowanie. Normalizacja części maszyn”.
