Ważne daty

Zdania warunkowe

Zdania podrzędne warunkowe sygnalizują co musi się stać, żeby nastąpiło to, co stanowi treść zdania nadrzędnego. Wskazują więc na warunek, który w dalszej kolejności może być możliwy lub niemożliwy do spełnienia. Zdanie podrzędne nazywamy tu poprzednikiem (gr. protasis), a rezultat wyrażony w zdaniu nadrzędnym - następnikiem (apodosis). Poprzednik i następnik tworzą razem okres warunkowy. Podstawowym spójnikiem zdań warunkowych jest si (jeśli, jeżeli), inne pojawiające się spójniki to: nisi, ni (jeżeli nie), czy sin (jeżeli zaś).

• Modus reālis – okres rzeczywisty. Jeśli twórca komunikatu uważa warunek za możliwy do spełnienia, zarówno w poprzedniku i następniku kładzie tryb oznajmiający (indicativus). W następniku może wystąpić również imperativus.

Sī natō, nōn possum in aquā nōn esse. – Jeśli pływam, nie mogę nie znajdować się w wodzie. (Seneka)

Sī quid in tē peccāvī, ignosce! – Jeśli w czymś ci zawiniłem, wybacz! (Cyceron)

Podobizny autorów:

• Modus irreālis – okres nierzeczywisty. W tej sytuacji zarówno treść poprzednika, jak i następnika jest nierzeczywista. W związku z tym w obu miejscach używa się koniunktiwu imperfectī (dla teraźniejszości i przyszłości), natomiast koniunktiwu plusquamperfectī dla przeszłości.

Dīvitiās negō bonum esse, nam sī essent, bonōs facerent. – Zaprzeczam, by bogactwa były dobrem; gdyby były - czyniłyby ludzi dobrymi. (Seneka)

Sī tacuissēs, philosophus mānsissēs. – Gdybyś milczał, pozostałbyś filozofem. (Boecjusz)

Boecjusz– (właśc. Anicius Manlius Severinus Boëthius; ok. 480–524)rzymski filozof i teolog. Nazywany ostatnim Rzymianinem, zmarł w więzieniu króla Ostrogotów Teodoryka.

• Modus potentiālis – okres możliwości. W tej sytuacji uznajemy, że warunek może być możliwy do spełnienia, ale nie jesteśmy w stanie tego rozstrzygnąć. W poprzedniku i następniku występuje coniūnctīvus praesentis (dla teraźniejszości i przyszłości) oraz coniūnctīvus perfectī dla przeszłości.

Thūcȳdidis ōrātiōnēs imitārī neque possim, sī velim, nec velim fortasse, sī possim. – Naśladować mów Tukidydesa nie umiałbym, nawet gdybym chciał, nie chciałbym również, gdybym potrafił. (Cyceron)

Cicero Laberium

Cicerō Laberium mīmum ad cōnsessum in theātrō nōn recēpit. Reciperem tē – inquit – nisi an‑gustē sedērēmus. Tum mīmus mordāciter: Atquī tibi placet duābus sellīs sedēre. – obiciēns tantō virō animī mōbilitātem. Sed et ea, quae Cicerō dīxit nisi angustē sedērēmus scomma fuit in C. Caesarem, quī in senātum multōs cīvēs, etiam lībertīnōs, admittēbat; tam multōs senātōrēs quattuordecim gradūs vix capere poterant.

Na podstawie: O. Jurewicz, L. Winniczuk, J. Żuławska, Język łaciński, Podręcznik dla lektorów szkół wyższych, Warszawa 2006.

Tłumaczeniem7ce4e77f153c977d_0000000000003Tłumaczenie

R3jI9elzKkLPx

Film pt. Zdania warunkowe cz. I. W celu obejrzenia filmu należy kliknąć na biały trójkąt, znajdujący się w szarym kółku.

Film pt. Zdania warunkowe cz. I. W celu obejrzenia filmu należy kliknąć na biały trójkąt, znajdujący się w szarym kółku.

Film dostępny na portalu epodreczniki.pl

Film pt. Zdania warunkowe cz. I. W celu obejrzenia filmu należy kliknąć na biały trójkąt, znajdujący się w szarym kółku.

Zdania podrzędne warunkowe sygnalizują, co musi się stać, żeby nastąpiło to, co stanowi treść zdania nadrzędnego. Wskazują więc na warunek, który w dalszej kolejności może być możliwy lub niemożliwy do spełnienia. Zdanie podrzędne nazywamy tu poprzednikiem (gr. protasis), a rezultat wyrażony w zdaniu nadrzędnym - następnikiem (apodosis). Poprzednik i następnik tworzą razem okres warunkowy. Podstawowym spójnikiem zdań warunkowych jest „si” (jeśli, jeżeli), inne pojawiające się spójniki to: „nisi”, „ni” (jeżeli nie), czy „sin” (jeżeli zaś).

W języku łacińskim wyróżniamy trzy typy okresów warunkowych:

• Modus reālis – okres rzeczywisty. Jeśli twórca komunikatu uważa warunek za możliwy do spełnienia, zarówno w poprzedniku i następniku kładzie tryb oznajmiający (indicativus). W następniku może wystąpić również imperativus.
  Sī natō, nōn possum in aquā nōn esse. - Jeśli pływam, nie mogę nie znajdować się w wodzie. Zarówno w poprzedniku jak i następniku pojawia się tryb oznajmiający indicativus.
  Podobnie w kolejnym zdaniu:
  Sī quid in tē peccāvī, ignosce! – Jeśli w czymś ci zawiniłem, wybacz!

• Kolejny okres warunkowy: modus irreālis – okres nierzeczywisty. W tej sytuacji zarówno treść poprzednika, jak i następnika jest nierzeczywista. W związku z tym w obu miejscach używa się koniunktiwu imperfectī (dla teraźniejszości i przyszłości), natomiast koniunktiwu plusquamperfectī dla przeszłości. Oto przykłady zdań:
  Dīvitiās negō bonum esse, nam sī essent, bonōs facerent. – Zaprzeczam, by bogactwa były dobrem; gdyby były - czyniłyby ludzi dobrymi.
  Sī tacuissēs, philosophus mānsissēs. – Gdybyś milczał, pozostałbyś filozofem.

• modus potentiālis – okres możliwości. W tej sytuacji uznajemy, że warunek może być możliwy do spełnienia, ale nie jesteśmy w stanie tego rozstrzygnąć. W poprzedniku i następniku występuje coniūnctīvus praesentis (dla teraźniejszości i przyszłości) oraz coniūnctīvus perfectī dla przeszłości. Zobacz:
  Thūcȳdidis ōrātiōnēs imitārī neque possim, sī velim, nec velim fortasse, sī possim. – Naśladować mów Tukidydesa nie umiałbym, nawet gdybym chciał, nie chciałbym również, gdybym potrafił.

Zadania

Słowniki

Galeria dzieł sztuki

RAr0IAcRvORS01

Ilustracja przedstawia popiersie Seneki, które wykonane jest z marmuru przez anonimowego autora w XVII wieku. Mężczyzna ma pofalowane włosy, brodę i wąsy.

RyUMmpO2aX81u1

Ilustracja przedstawia Cycerona. Ukazany jest jako szczupły ubrany w togę mężczyzna. W jednej ręce trzyma zwój papirusa, drugą ma wyciągniętą.

Rarhg21vGhEcC1

Ilustracja przedstawia początkowe przedstawianie Boecjusza uczącego swoich uczniów. Boecjusz trzyma w ręce książkę, znajduje się wyżej niż jego uczniowie. Ubrany jest w szeroką, białą szatę. Na głowie ma czerwone nakrycie.

R18l9xDktwFrY1

Ilustracja przedstawia obraz Caesare Maccari, pt. „Cyceron oskarża Katyllinę". Na obrazie widzimy posiedzenie senatu. Cała sala wypełniona jest senatorami w białych togach. W centrum stoi Cyceron, który przemawia.

Rta3JrBnOeyE21

Ilustracja przedstawia rzymskich senatorów, jest to ilustracja książki "Historia ogólna Edytowane przez Satyricon". Siedmiu mężczyzn w togach. Ilustracja jest czarno-biała.

Bibliografia

• O. Jurewicz, L. Winniczuk, J. Żuławska, Język łaciński, Podręcznik dla lektorów szkół wyższych, Warszawa 2006.

• Jan Wikarjak, Gramatyka opisowa języka łacińskiego, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 2013.

• Hubert Wolanin, Gramatyka opisowa klasycznej łaciny w ujęciu strukturalnym, Księgarnia Akademicka, Kraków 2012.