• Przewód:

  • roboczy,

  • zasilania sterowania,

  • powrotny,

  • elektryczny.

• Przewód:

  • sygnału sterowania (wewnętrzny i zewnętrzny),

  • odprowadzenia przecieków wewnętrznych (spustowy albo odpowietrzający).

• Filtr

• Położenie chwilowe

Obrysowanie dwóch lub więcej symboli elementów funkcjonalnych stanowiących zespół w obrębie jednego urządzenia

Elementy mechaniczne (wał, dźwignia, tłoczysko)

Trójkąt równoboczny wskazanie kierunku przepływu i rodzaju płynu. Niezaczerniony trójkąt wskazuje czynnik pneumatyczny

• Strzałka prosta lub ukośna wskazuje:

  • ruch prostoliniowy,

  • kierunek przepływu płynu przez zawory,

  • kierunek przepływu ciepła.

Ruch obrotowy w określonym kierunku

Strzałka ukośna (długa) wskazuje możliwą zmienność albo nastawialność pompy, sprężyny, elektromagnesu itd.

Element elektryczny lub przewód elektryczny

Zamknięcie kanału lub odcięcie drogi przepływu

Oddziaływanie elektryczne liniowe w przeciwnych kierunkach

Wskaźnik temperatury lub kontrola temperatury

Napęd główny

Sprężyna

Dławienie czynnika roboczego

Miejsce dla uproszczonego symbolu zaworu zwrotnego

Przykłady połączenia przewodów lub kanałów

Skrzyżowanie przewodów lub kanałów bez połączenia

Przewód giętki, elastyczny (zwykle łączący części ruchome)

Odpowietrznik ciągły

Odpowietrznik chwilowy

Odpowietrznik chwilowy o zadanej wartości

Droga wylotowa powietrza (odpowietrzenie) nie przystosowana do łącznika

Droga wylotowa powietrza (odpowietrzenie) z łącznikiem

Szybkozłączka bez mechanicznie otwieranych zaworów zwrotnych:

• połączona,

• rozłączona.

Szybkozłączka z mechanicznie otwieranymi zaworami zwrotnymi:

• połączona,

• rozłączona.

Symbole sposobów sterowania zaworem mogą być rysowane w dowolnym dogodnym położeniu, prostopadle do skrajnej ścianki prostokąta symbolu zaworu

Tłoczysko - ruch liniowy w dwóch kierunkach (strzałka nie jest obowiązująca)

Wał - ruch obrotowy o dwóch kierunkach (strzałka nie jest obowiązująca)

Zapadka o dwóch kierunkach działania - mechanizm do ręcznego utrzymywania określonego położenia, stałego do granicznej wartości siły

Symbol ogólny, bez wskazania sposobu sterowania. Nieokreślona liczba kierunków działania

Przycisk wciskany (jeden kierunek działania)

Przycisk wyciągany (jeden kierunek działania)

Przycisk wciskany i wyciągany (dwa kierunki działania)

Dźwignia

Pedał (jeden kierunek działania)

Pedał dwukierunkowy (dwa kierunki działania)

Popychacz lub trzpień (jeden kierunek działania)

Popychacz z nastawną długością (jeden kierunek działania)

Sprężyna (dwa kierunki działania)

Rolka (dwa kierunki działania)

Rolka (jeden kierunek działania)

Element elektryczny liniowy, (np. elektromagnes) z jedna cewką (jeden kierunek działania)

Element elektryczny liniowy, (np. elektromagnes) z dwoma cewkami w jednym zespole, działającymi w kierunkach przeciwnych

Element elektryczny liniowy, (np. silnik momentowy) z dwoma cewkami o zmiennych charakterystykach w jednym zespole (dwa kierunki działania) działającymi w kierunkach przeciwnych

Silnik elektryczny

Sterowanie za pomocą ciśnienia ogólnie

Sterowanie za pomocą ciśnienia przez wzrost ciśnienia

Sterowanie za pomocą ciśnienia przez spadek ciśnienia

Sterowanie ze wspomaganiem przez wzrost ciśnienia

Sterowanie ze wspomaganiem przez spadek ciśnienia

Wewnętrzna droga sygnału sterującego (sterowanie zaworu ciśnieniem własnym czynnika przepływającego przez zawór)

Zewnętrzna droga sygnału sterującego

Sterowanie z wykorzystaniem wzrostu ciśnienia pneumatycznego w sterowaniu jednostopniowym (z wewnętrznym zasilaniem sterowania, bez sterowania wstępnego)

Sterowanie z wykorzystaniem spadku ciśnienia pneumatycznego w sterowaniu jednostopniowym (z wewnętrznym zasilaniem sterowania, bez sterowania wstępnego)

Sterowanie dwustopniowe (np.: elektromagnes i ciśnienie pneumatyczne), zewnętrzne zasilanie sterowania

Sterowanie dwustopniowe (np.: elektromagnes i ciśnienie pneumatyczne), wewnętrzne zasilanie sterowania

Sterowanie dwustopniowe (np.: kolejno ciśnienie pneumatyczne i ciśnienie hydrauliczne), wewnętrzne zasilanie sterowania, zewnętrzne odprowadzenie cieczy sterującej, uprzednie sterowanie wstępne

Symbole sposobów sterowania o jednym kierunku działania są rysowane obok symbolu graficznego elementu, którym sterują, w taki sposób, jakby urojone siły na symbolu graficznym elementu przesuwały go w inne położenie

Dla zaworów o trzech lub więcej położeniach sterowanie położeniami wewnątrz symbolu może być wyraźnie pokazane poprzez przeciągnięcie wewnętrznych linii granicznych symbolu graficznego zaworu w górę lub w dół i przez dodanie do tych linii odpowiednich symboli sterowania

Jeżeli objaśnienie nie jest wystarczające, to dla zaworów o trzech położeniach symbole mechanizmów sterujących dla położenia środkowego można umieszczać na skrajnych ściankach prostokątów symboli

Jeżeli element sterowany jest ustalany w położeniu środkowym, neutralnym za pomocą ciśnienia, to należy dorysować dwa odrębne trójkąty na obu skrajnych ściankach symbolu

Przy sterowaniu równoległym $\left(\mathrm{OR}\right)$ symbole mechanizmów i sposobów sterowania powinny być rysowane jeden obok drugiego, np.: elektromagnes albo przycisk będą uruchamiały zawór główny niezależnie od siebie

Przy sterowaniu szeregowym $\left(\mathrm{AND}\right)$ symbole kolejnych stopni sterowania są przedstawiane w jednej linii np.: elektromagnes uruchamia zawór sterujący, który następnie uruchamia zawór główny

Listwy mechanizmu zapadkowego powinny być tak rysowane, aby były podzielone na taka samą liczbę segmentów i umieszczone w tej samej kolejności jak w elemencie sterowanym. Wycięcia powinny być zaznaczone tylko w tych położeniach, w których następuje ustalanie. Linia obrazująca zapadkę powinna być rysowana na segmencie listwy odpowiednim do przedstawionego na symbolu graficznym położenia zaworu sterującego.

Silnik pneumatyczny

Silnik pneumatyczny o zmiennej objętości roboczej

Silnik pneumatyczny o dwóch kierunkach przepływu, o stałej objętości roboczej

Silnik pneumatyczny o dwóch kierunkach przepływu, o zmiennej objętości roboczej

Sprężarka

Silnik pneumatyczny o ruchu wahadłowym, o ograniczonym kącie obrotu (np.: cylinder obrotowy), o dwóch kierunkach obrotów

Siłownik pneumatyczny jednostronnego działania pchający

Siłownik pneumatyczny jednostronnego działania ciągnący ze sprężyną

Siłownik pneumatyczny dwustronnego działania z dwustronnym tłoczyskiem, z hamowaniem dwustronnym nastawialnym

Siłownik pneumatyczny dwustronnego działania z jednostronnym hamowaniem o stałej wartości

Siłownik pneumatyczny dwustronnego działania, z hamowaniem dwustronnym nastawialnym, z bezstykową sygnalizacją położenia tłoka

Cylinder (siłownik) teleskopowy pneumatyczny jednostronnego działania

Siłownik pneumatyczny dwustronnego działania z dwustronnym tłoczyskiem

Siłownik pneumatyczny dwustronnego działania z dwustronnym wydrążonym tłoczyskiem i tłokiem

Beztłoczyskowy siłownik pneumatyczny ze sprzężeniem mechanicznym, z hamowaniem dwustronnym nastawialnym, z bezstykową sygnalizacją położenia tłoka

Siłownik pneumatyczny udarowy

Siłownik pneumatyczny tandem dwustronnego działania z jednostronnym tłoczyskiem i bezstykową sygnalizacja położenia tłoka

Siłownik pneumatyczny czteropołożeniowy i bezstykową sygnalizacja położenia tłoka

Siłownik pneumatyczny podwójny (twin) dwustronnego działania i bezstykową sygnalizacja położenia tłoka

Siłownik pneumatyczny beztłoczyskowy ze sprzężeniem magnetycznym i hamowaniem dwustronnym nastawialnym

Siłownik cięgnowy pneumatyczny z hamowaniem dwustronnym o stałej wartości

Siłownik pneumatyczny dwustronnego działania z jednostronnym tłoczyskiem, z zintegrowanym prowadzeniem

Siłownik pneumatyczny dwustronnego działania z jednostronnym tłoczyskiem, z blokadą pneumatyczną tłoczyska

Siłownik mieszkowy

Muskuł pneumatyczny

Siłownik membranowy

Zbiornik pneumatyczny pomocniczy, rezerwowa objętość gazu do uzupełnienia połączonych akumulatorów

Zbiornik pneumatyczny

Źródło energii pneumatycznej, symbol ogólny uproszczony

Silnik elektryczny

Napęd główny nieelektryczny

Zawór sterujący kierunkiem przepływu $2/2$ (dwie drogi przepływu, dwa niezależne położenia) sterowany dźwignią. Zawór odcinający

Zawór sterujący kierunkiem przepływu $2/2$ (dwie drogi przepływu, dwa niezależne położenia) sterowany dźwignią, powrót wymuszony sprężyną

Zawór sterujący kierunkiem przepływu $3/2$ (trzy drogi przepływu, dwa niezależne położenia) sterowany mechanicznie za pomocą rolki, powrót wymuszony sprężyną

Zawór sterujący kierunkiem przepływu $4/2$ (cztery drogi przepływu, dwa niezależne położenia) sterowany ręcznie za pomocą przycisku, powrót wymuszony sprężyną

Zawór sterujący kierunkiem przepływu $5/2$ (pięć dróg przepływu, dwa niezależne położenia) sterowany za pomocą ciśnienia w obu kierunkach

Zawór sterujący kierunkiem przepływu $3/3$ (trzy drogi przepływu, trzy niezależne położenia) sterowany za pomocą elektromagnesów, ustalany w położeniu środkowym sprężynami

Zawór sterujący kierunkiem przepływu $4/3$ (cztery drogi przepływu, trzy niezależne położenia) sterowany ręcznie za pomocą przycisku, ustalany w położeniu środkowym sprężynami

Zawór sterujący kierunkiem przepływu $5/3$ (pięć dróg przepływu, trzy niezależne położenia) dwustopniowe sterowanie za pomocą elektromagnesów oraz wzrostu ciśnienia, ustalany w położeniu środkowym sprężynami

Zawór zwrotny nie obciążony, otwiera się wówczas , gdy ciśnienie wejściowe jest wyższe niż ciśnienie wyjściowe

Zawór zwrotny obciążony sprężyną, otwiera się wówczas, gdy ciśnienie wejściowe jest wyższe od sumy ciśnienia wyjściowego i ciśnienia wynikającego z siły sprężyny

Zawór zwrotny sterowany zamykany ciśnieniem, otwiera się wówczas, gdy ciśnienie wejściowe jest wyższe niż ciśnienie wyjściowe, przy sterowaniu wstępnym może następować sterowanie zamykaniem zaworu bez sprężyny powodującej powrót

Zawór zwrotny sterowany otwierany ciśnieniem, obciążony sprężyną, sterowanie otwieraniem zaworu ze sprężyna wymuszającą powrót

Przełącznik obiegu (zawór logiczny $\mathrm{LUB}$). Droga wejściowa połączona z wyższym ciśnieniem jest automatycznie łączona z drogą wyjściową w chwili, gdy druga droga wejściowa jest zamykana

Zawór podwójnego sygnału (zawór logiczny $\mathrm{I}$). Droga wyjściowa jest otwarta tylko wówczas, gdy obydwie drogi wejściowe są pod ciśnieniem

Zawór szybkiego spustu. Jeżeli na drodze wejściowej nastąpi spadek ciśnienia, to droga wyjściowa samoczynnie otwiera się do atmosfery i następuje swobodny wylot czynnika

Zawór ograniczający ciśnienie, maksymalny jednostopniowy. Ciśnienie wejściowe jest regulowane przez otwarcie drogi obiegu powrotnego albo drogi wylotowej, położonej naprzeciwko przyłożonej siły (np. sprężyny)

Regulator ciśnienia (zawór redukcyjny) dwudrogowy jednostopniowy, nastawiany sprężyną

Regulator ciśnienia (zawór redukcyjny) trójdrogowy jednostopniowy z odpowietrzeniem, nastawiany sprężyną. Jeżeli ciśnienie wyjściowe przewyższy ciśnienie nastawiane to nastąpi swobodny wylot powietrza do atmosfery

Zawór dławiący nastawialny, bez wskazania sposobu sterowania albo stanu zaworu, normalnie bez położenia całkowicie zamkniętego

Zawór zasuwowy odcinający, normalnie z jednym położeniem całkowicie zamkniętym

Zawór dławiąco‑zwrotny jednokierunkowy, z nastawialnym dławieniem, ze swobodnym przepływem w jednym kierunku i dławionym przepływem w przeciwnym kierunku

Filtr symbol ogólny

Filtr z dodatkową przegrodą filtracyjną, magnetyczną

Filtr ze wskaźnikiem zanieczyszczeń

Zawór spustowy oddzielacza, ze spustem siłą mięśni

Zawór spustowy oddzielacza, ze spustem automatycznym

Filtr z oddzielaczem, ze spustem siłą mięśni

Osuszacz powietrza (do osuszania sprężonego powietrza, np. za pomocą środków chemicznych)

Smarownica. Olej jest wprowadzany do powietrza w celu smarowania urządzenia, do którego jest doprowadzane powietrze

Zespół przygotowania powietrza składający się z filtra z oddzielaczem, zaworu redukcyjnego, manometru, smarownicy

Zespól przygotowania powietrza składający się z filtra z oddzielaczem, zaworu redukcyjnego, manometru

Chłodnica (wymiennik ciepła), bez pokazania linii przepływu czynnika chłodzącego

Chłodnica (wymiennik ciepła), z pokazaniem linii przepływu czynnika chłodzącego

Nagrzewnica

Regulator temperatury. Ciepło może być doprowadzane lub odprowadzane

Wskaźnik ciśnienia

Manometr

Manometr różnicowy

Termometr

Wskaźnik przepływu

Przepływomierz

Przepływomierz całkujący

Obrotomierz do pomiaru częstości obrotów

Miernik momentu obrotowego

Przetwornik analogowo ciśnieniowy, generujący sygnał elektryczny odpowiednio do wartości ciśnienia wejściowego

Przetwornik ciśnienia (przetwornik pneumo‑elektryczny), generujący sygnał elektryczny po przekroczeniu uprzednio nastawionego ciśnienia (o stałej wartości lub nastawialny)