RDGFlFILXdu9z

Grafika przedstawiająca dziki bez czarny. Z rozgałęzionej łodygi wyrastają podłużne, ostro zakończone liście o poszarpanych brzegach. Łodyga zakończona jest rozgałęzieniami, na końcach których znajdują się małe białe kwiaty.

Rv9MeJJLIg7po

Grafika przedstawiająca dziki bez czarny, po łacinie sambucus nigra. Jest to roślina z czerwonawą podłużną łodygą, od której odchodzą na boki mniejsze zielone łodygi na których znajdują się jajowate, spiczasto zakończone liście. Koniec głównej łodygi jest silnie rozgałęziony w kształt kielicha, a na końcach rozgałęzień znajdują się małe okrągłe czarne owoce o średnicy około jednego centymetra.

Surowcem stosowanym w lecznictwie są kwiaty (Sambuci flos) i owoce (Sambuci fructus). Kwiaty bzu czarnego wykazują działanie napotne, co jest uwarunkowane obecnością flawonoidów i kwasów fenolowych w surowcu. Z kolei owoce bzu czarnego są bogatym źródłem antocyjanów, a ich działanie związane jest z aktywnością przeciwwirusową (także wobec wirusa SARS‑CoV‑2), przeciwbakteryjną oraz stymulującą układ odpornościowy. Surowce polecane są do leczenia objawowego przeziębienia i grypy oraz w profilaktyce tych chorób. Zgodnie z zaleceniami osoby od 12. roku życia powinny stosować kwiaty w formie naparu: 10–15 g wysuszonych kwiatów w trzech podzielonych dawkach na dzień. Dorośli mogą przyjmować owoce w formie ekstraktu: 15 ml 4 razy dziennie. Europejska Agencja Leków (EMA) nie zaleca stosowania owoców u osób poniżej 18. roku życia. W praktyce jednak obecne na rynku farmaceutycznym preparaty na bazie owoców bzu czarnego są zalecane do stosowania u dzieci powyżej 3. roku życia. Brak jest odpowiednich badań dotyczących stosowania obu surowców u kobiet w okresie ciąży i laktacji.

R1UUK5QjUagb9

Grafika przedstawiająca dziką różę, po łacinie rosa canina. Gruba zielona łodyga z kolcami zakończona jest gruszkowatymi owocami o długości około dwóch centymetrów, zakończonymi na końcu zielonymi odrostami przypominającymi szypułkę pomidora. Owoc jest wewnątrz żółty, wypełniony eliptycznymi nasionami. Po bokach łodygi wyrastają cienkie łodyżki, na których znajdują się jajowate, spiczasto zakończone liście i ząbkowanych brzegach.

W lecznictwie stosowany jest owoc pozorny dzikiej róży (Rosae pseudofructus), wykazujący działanie przeciwzapalne. Surowiec może być podawany jako lek pomocniczy w przeziębieniu i katarze. Brak danych o możliwości stosowania w okresie ciąży i laktacji. Surowiec zalecany jest do stosowania w formie naparu w ilości 2–5 g kilka razy dziennie.

R1PCLJF3YqWnq

Grafika przedstawiająca lipę wąskolistną, po łacinie tilia cordata. Z brązowej zdrewniałej gałęzi wyrastają duże, sercowate liście. Między liśćmi znajduje się pojedynczy żółty kwiat. Z wnętrza wychodzą cienkie łodygi zakończone drobnymi kwiatkami. Okrągły środek każdego z drobnych kwiatków kwiatka otaczają podłużne płatki.

W lecznictwie stosowane są kwiaty lipy (Tiliae flos) jako środek napotny w przeziębieniu, któremu towarzyszą podwyższona temperatura oraz kaszel. Surowiec polecany jest także w łagodzeniu objawów stresu psychicznego. Kwiaty lipy zalecane są w postaci naparu: u dzieci w wieku 4–12 lat w dawce 1 g 2–4 razy dziennie, a u młodzieży i dorosłych w dawce 1,5 g 2–4 razy dziennie.

R1038pRAx4Rta

Grafika przedstawiająca wiązówkę błotną. Pojedyncza, żółta łodyga rozgałęzia się wielokrotnie na końcu. Na końcówkach odnóg znajdują się małe kwiaty o regularnym kształcie. Na dole łodygi znajduje się pojedyncze odgałęzienie, z którego wyrastają trójpalczaste liście o poszarpanych brzegach.

W lecznictwie stosowane są kwiat i ziele wiązówki błotnej (Filipendulae ulmariae flos et herba). Obecne w surowcu pochodne kwasu salicylowego warunkują wykorzystanie wiązówki jako środka o właściwościach przeciwgorączkowych i napotnych. Surowiec polecany jest w przeziębieniu i grypie. W przypadku zaziębienia z gorączką dla zwiększenia diurezy zaleca się stosowanie kwiatów wiązówki. Działanie lecznicze kwiatów jest silniejsze niż działanie ziela, dlatego należy zachować szczególną ostrożność przy ich stosowaniu przez osoby z nadwrażliwością na salicylany. U dorosłych ziele w formie naparu zalecane jest do stosowania w dawce pojedynczej 1,5–6 g, u dzieci w wieku 4–10 lat – w dawce dziennej 2–3 g, u najmłodszych dzieci (od roku do 4 lat) – w dawce dobowej 1–2 g. U osób dorosłych kwiaty w formie gorącego naparu zalecane są w dawce dobowej 2,5–3,5 g.

R15JC2wp8ImUI

Grafika przedstawiająca wierzbę białą. Z pojedynczej gałęzi wyrastają podłużne, ostro zakończone liście o nieregularnym kształcie. Z szypułki jednego z liści wyrasta podłużna łodyżka z podłużną rozgałęzioną szyszką.

Surowcem leczniczym jest kora (Salicis cortex), zawierająca pochodne kwasu salicylowego. Kora wierzby wykazuje działanie przeciwzapalne, napotne i przeciwbólowe. Zalecana jest do stosowania w stanach chorobowych z towarzyszącą gorączką, w bólach głowy i chorobach reumatycznych. Surowiec w formie naparu przyjmuje się w dawce jednorazowej 1–3 g 3–5 razy dziennie. Dawka dobowa surowca wynosi 6–12 g. Kory wierzby nie należy stosować w przypadku nadwrażliwości na salicylany.

RCQrxyQgJVLNN

Grafika przedstawiająca babkę lancetowatą. Podłużne, ostro zakończone liście otaczają cztery wydłużone łodygi, zakończone podłużnymi, zielonożółtymi kwiatami z wystającymi pręcikami.

W lecznictwie stosowane są liść i ziele (Plantaginis folium et herba), które oprócz śluzów o działaniu osłaniającym zawierają także związki warunkujące działanie przeciwzapalne. Surowiec polecany jest w stanach zapalnych jamy ustnej i gardła, a także w chronicznym zapaleniu oskrzeli mającym podłoże spastyczne i niespastyczne. Zaleca się przygotowywanie z ziół naparów do użytku wewnętrznego lub maceratów z zimnej wody, podgrzanych bezpośrednio przed użyciem, wykorzystywanych do płukania gardła. Dawka dobowa surowca wynosi 1–2 g surowca u dzieci od roku do 4 lat, 2–4 g u dzieci w wieku 4–10 lat, 3–6 g u dorosłych i dzieci powyżej 10. roku życia.

RzjasjydQvSBg

Grafika przedstawiająca dziewannę wielkokwiatową, po łacinie verbascum thapsiforme. Podłużne liście rosną wokół długiej pionowej łodygi, częściowo do niej przylegając. Im wyżej łodygi, tym mniejsze liście, co nadaje roślinie stożkowaty kształt. W górnej części znajdują się pojedyncze żółto białe kwiaty o okrągłych płatkach. Jej korzeń jest biało czerwony. Jest zbity i gruby w górnej części i rozgałęziony cienkimi odrostami w dolnej części.

W lecznictwie stosowany jest kwiat dziewanny wykazujący działanie wykrztuśne (saponozydy), przeciwzapalne (irydoidy) i łagodzące podrażnienia (polisacharydy). Surowiec wykazuje też działanie przeciwwirusowe wobec wirusa herpes simplex (HSV) i wirusów grypy typu A i B. Kwiat dziewanny stosowany jest pomocniczo w przeziębieniu i grypie oraz w nieżytach górnych dróg oddechowych. U osób powyżej 12. roku życia zaleca się stosowanie surowca w postaci naparów lub odwarów w dawce 1,5–2 g 3–4 razy dziennie.

W lecznictwie wykorzystywane są liście podbiału (Farfarae folium) o działaniu osłaniającym i powlekającym górne drogi oddechowe, za co odpowiadają śluzy roślinne. Liście podbiału stosowane są w suchym kaszlu, podrażnieniach górnych dróg oddechowych, a także w przewlekłych stanach zapalnych oskrzeli oraz w rozedmie płuc i krzemicy. Surowiec może zawierać alkaloidy pirolizydynowe o działaniu hepatotoksycznym i kancerogennym. Dlatego jest on przeciwwskazany u kobiet w ciąży i u dzieci poniżej 12. roku życia. Preparatów z liśćmi podbiału nie należy stosować dłużej niż 6–8 tygodni w roku. W chorobach przewlekłych (krzemica i rozedma), wymagających dłuższego leczenia, można używać tylko surowca pozbawionego alkaloidów (fakt, że surowiec nie zawiera alkaloidów, musi zostać potwierdzony przez producenta). Liście podbiału są składnikami niektórych preparatów farmaceutycznych.

RyRW94dN61Qxc

Grafika przedstawiająca prawoślaz lekarski. Z grubej, zielonej łodygi wyrastają duże, pięciopalczaste liście o poszarpanych brzegach. Na całej długości łodygi rozmieszczone są różowobiałe kwiaty o trójkątnym, zaokrąglonym kształcie. Korzeń rośliny przyjmuje formę pojedynczej, brązowej wiązki, z której na całej długości wyrastają mniejsze korzonki.

W lecznictwie stosowane są liście (Althaeae folium) i korzeń prawoślazu (Althaeae radix). Zawierają one śluzy, które powlekają cienką warstwą górne drogi oddechowe, łagodząc w ten sposób podrażnienia i działając przeciwkaszlowo. Z uwagi na przyjemny smak prawoślaz często wykorzystuje się w pediatrii. Zalecany jest do stosowania w formie maceratu: w dawce 0,5–1 g 3 razy dziennie u dzieci od 3 do 5 lat, w dawce 0,5–1,5 g 3 razy dziennie u dzieci w wieku 6–11 lat, w dawce 0,5–3 g kilka razy dziennie u młodzieży i dorosłych. Maksymalna dawka dobowa surowca wynosi 15 g.

Stosowany w lecznictwie porost islandzki (Lichen islandicus) zawiera kwasy porostowe. Surowiec ten to skuteczny lek w suchym kaszlu, podrażnieniach lub stanach zapalnych jamy ustnej i krtani. Polecany jest szczególnie pacjentom geriatrycznym, a także osobom z astenią lub osłabionym z powodu silnego, męczącego kaszlu. Porost islandzki powinien być stosowany w formie naparu lub maceratu w dawce 1,5 g 3–4 razy dziennie. Jak dotąd nie odnotowywano działań niepożądanych podczas przyjmowania preparatów z porostu islandzkiego w dawkach leczniczych.

R1f04PJSjVTRt

Grafika przedstawiająca bluszcz pospolity. Z podłużnej, brązowej łodygi wyrastają na szypułkach pięciopalczaste liście o różnych rozmiarach.

W lecznictwie stosowany jest liść bluszczu (Hederae helicis folium), zawierający saponozydy. Surowiec wykazuje działanie sekretolityczne, mukolityczne i spazmolityczne. Polecany jest jako lek wykrztuśny w kaszlu, któremu towarzyszy zalegająca w drogach oddechowych wydzielina. Pomocniczo może być stosowany w przewlekłych i ostrych stanach zapalnych dróg oddechowych. Z uwagi na ryzyko nasilenia się objawów ze strony układu oddechowego nie wolno podawać preparatów z bluszczu pospolitego dzieciom poniżej 2. roku życia. Surowiec jest zalecany do stosowania w postaci gotowych preparatów obecnych na rynku farmaceutycznym.

Surowcem leczniczym jest liść eukaliptusa (Eucalypti folium), bogaty w olejek eteryczny, który warunkuje jego działanie antyseptyczne, przeciwgorączkowe i wykrztuśne. Nalewka z liści eukaliptusa polecana jest jako skuteczny środek w przewlekłych, ropnych infekcjach ucha, w przypadku zalegania w nosie wydzieliny podczas przeziębienia, a także w stanach zapalnych górnych dróg oddechowych i jamy ustnej. Liści eukaliptusa nie wolno stosować u dzieci w wieku poniżej 2,5 roku (ryzyko skurczu krtani). U młodzieży i dorosłych surowiec zalecany jest do stosowania w formie naparu w dawce 1,5–3 g do 4 razy dziennie. Napar do inhalacji należy przygotować z 3 g rozdrobnionych liści zalanych gorącą wodą i używać go do 3 razy dziennie.

R1K4J902YXngH

Grafika przedstawiająca lukrecję gładką. Rozgałęziona, podłużna łodyga jest zakończona pęczkami purpurowych kwiatów. Z łodygi na całej długości wyrastają owalne, ostro zakończone liście.

W lecznictwie stosowany jest korzeń lukrecji (Liquiritiae radix), zawierający saponozydy. Surowiec wykazuje działanie wykrztuśne i przeciwbakteryjne. W nieżytach górnych dróg oddechowych polecany jest w postaci naparu lub odwaru w dawce 1,5 g podawanej 2 razy dziennie. Maksymalna dawka dzienna surowca wynosi 15 g. Korzeń lukrecji jest przeciwwskazany w przewlekłym zapaleniu wątroby, cholestatycznych chorobach wątroby, marskości wątroby, ciężkiej niewydolności nerek, nadciśnieniu, otyłości, hipokaliemii i ciąży. Duże dawki korzenia lukrecji stosowane przez dłuższy czas (dłużej niż 4 tygodnie) mogą prowadzić do zatrzymania sodu i wody w organizmie, hipokaliemii, nadciśnienia i zaburzeń rytmu serca.

W lecznictwie stosowane jest ziele macierzanki (Serpylli herba), wykazujące działanie wykrztuśne i przeciwbakteryjne, ale nieco słabsze w porównaniu z działaniem tymianku. Surowiec w formie naparu należy stosować w dawce 1–2 g wielokrotnie w ciągu dnia. Jest on zalecany w nieżytach górnych dróg oddechowych.

W lecznictwie stosowane są korzeń i kwiat pierwiosnka (Primulae radix et flos). Obecne w surowcu saponozydy odpowiadają za jego działanie wykrztuśne i przeciwdrobnoustrojowe. Pierwiosnek znajduje zastosowanie w nieżytach dróg oddechowych z zalegającą w oskrzelach wydzieliną, w połączonych z przeziębieniem chronicznych stanach zapalnych oskrzeli. Podczas stosowania kwiatów mogą się pojawić reakcje alergiczne. Dla młodzieży i dorosłych surowiec zalecany jest w formie naparów w dawce 0,2–0,5 g korzeni 3 razy dziennie lub 1 g kwiatów 3 razy dziennie.

RDFXwOsNiGoUj

Grafika przedstawiająca sosnę zwyczajną, po łacinie pinus silvestris. Z cienkich brązowych gałęzi wyrastają długie, cienkie zielone igły. Na końcach gałęzi znajdują się małe żółte kwiaty w formie słupka zwężającego przy końcu. Obok wyrastają małe niedojrzałe zielone szyszki, które są zamknięte oraz dojrzała zdrewniała brązowa szyszka, która jest otwarta i pozbawiona nasion.

W lecznictwie stosowane są pączki sosny (Pini gemmae), zawierające olejek eteryczny odpowiedzialny za ich działanie sekretolityczne i antyseptyczne. Surowiec polecany jest w nieżytach górnych dróg oddechowych. Preparaty z pączków i igieł sosny są przeciwwskazane w astmie oskrzelowej i krztuścu. Zalecane są do stosowania w formie odwarów przygotowanych z jednej łyżeczki świeżych pączków sosny zebranych wiosną: 1 szklanka odwaru 2–3 razy dziennie. Bardzo popularny jest syrop ze świeżych pączków sosny: świeże pączki sosny umieszczamy w 5-, 6‑litrowym słoju, zasypujemy obficie cukrem i pozostawiamy na 10–14 dni w słonecznym miejscu. Następnie powstały syrop zlewamy do pasteryzowanych butelek. Syrop można stosować po łyżeczce (dzieci powyżej 4 lat) lub łyżce 2–3 razy dziennie (od 12. roku życia). Preparat przeznaczony dla dorosłych można zakonserwować etanolem (w proporcji 1 $:$ 10).

W lecznictwie stosowane jest ziele tymianku zawierające olejek eteryczny i flawonoidy. Surowiec wykazuje działanie spazmolityczne, wykrztuśne, przeciwbakteryjne i przeciwwirusowe wobec wirusa grypy typu A i RSV. Tymianek polecany jest do stosowania w nieżytach i stanach zapalnych górnych dróg oddechowych, a także jako lek pomocniczy w krztuścu. Dorosłym i dzieciom powyżej 1. roku życia należy podawać surowiec w postaci naparu w dawce jednorazowej 1–2 g ziela. Dawka dobowa dla dorosłych wynosi 8 g.