Zmiany kulturowe i społeczne po II wojnie światowej
- 8 grudnia 1965 obrady Soboru Watykańskiego II, 1969 1969 narodziny festiwalu w Woodstock, 1969 1969 pojawienie się Internetu, 1970 lata 70.
(początek) możliwość przesyłania poczty elektronicznej, 1975 1975 Bill Gates zarejestrował Microsoft, 1976 1976 pierwsze opisane zarażenie wirusem ebola, 1978 1978 pierwsze udane zapłodnienie in vitro, 1980 lata 80. początek telefonii komórkowej, 1985 1985 pojawienie się systemu operacyjnego Windows, 1991 1991/1992 początki surfowania po sieci, 1994 1994 początki ery mediów angażujących, 1996 1996 sklonowanie pierwszej istoty żywej (owca Dolly), 2001 2001 powstanie Wikipedii, 2005 2001 powstanie Youtube, 2004 2001 powstanie Skype, Facebook, 2007 2001 pojawienie się iPhone'a
Jak zmieniał się świat? Wymień przemiany, które uważasz za najważniejsze.
Zmiany obyczajowe
Druga połowa XX wieku przyniosła zmiany w statusie małżeństwa. Coraz częściej związki miały charakter nieoficjalny – nie zostały poparte urzędowym aktem, często też były długotrwałe, ale pozamałżeńskie. Szczególnie wyraźnie wystąpiło to w Europie Zachodniej, zwłaszcza w Skandynawii. Zwiększyła się również liczba rozwodów. Częściowo wynikało to z faktu, że przed II wojną światową w wielu państwach prawo nie dopuszczało rozwodów. Warto też zauważyć, że dużo osób rozwiedzionych zawierało kolejne związki. Coraz popularniejszy też stawał się trzeci model pary, czyli homoseksualny. W 1989 roku Dania jako pierwsze państwo na świecie zalegalizowała związki partnerskie między osobami tej samej płci.
Z krajów Europy Środkowo‑Wschodniej najbardziej niechętni legalizacji małżeństw okazali się mieszkańcy NRD (prawie 34% par tworzyło związki partnerskie). Czasami o charakterze relacji decydowały kwestie religijne. W państwach katolickich było mniej związków nieformalnych i tym samym nieślubnych dzieci. Choć nie zawsze było to regułą, np. w latach 2005–2009 w Hiszpanii odnotowano najwięcej rozwodów w całej UE. Ponadto podniósł się wiek osób decydujących się na zawarcie małżeństwa. Symbolem „nowych czasów” stała się opublikowana w 1993 roku książka amerykańskiego psychologa Stephena Johnsona Dobre życie w pojedynkę. Osoby, które kiedyś nazywano starymi pannami lub kawalerami, stały się singlami lub szczęśliwymi samotnymi.
Inaczej oczywiście kształtowała się sytuacja na kontynencie azjatyckim i afrykańskim. Tutaj często względy religijne oraz zasady i obyczaje plemienne miały wpływ na charakter związków i wiek potencjalnych małżonków. W Indiach Brytyjczycy już w 1929 roku zabronili zaślubin dziewcząt poniżej 14 roku życia, ale bywało różnie. Również w tym kraju, a także w Pakistanie, obowiązkowo rodzina panny młodej płaciła posag. W wielu krajach afrykańskich z kolei tradycją było wielożeństwo.
W krajach europejskich i USA wzrósł poziom opieki nad matką i dzieckiem. Ze względu na to, że wiele kobiet podejmowało pracę zawodową, powstało szereg instytucji zajmujących się dziećmi. Jednocześnie, ze względu na pojawienie się środków antykoncepcyjnych, nastąpiła większa kontrola urodzeń. Na zmniejszenie liczby dzieci wpływ miała także dopuszczalność aborcji.
Młodzież
W drugiej połowie XX wieku duży nacisk położono na edukację dzieci i młodzieży. Tym samym wzrósł poziom wykształcenia. Polepszyła się też sytuacja prawna dzieci. Powstały akty prawne, które ograniczały stosowanie kar cielesnych. Kolejna grupa wiekowa, czyli młodzież, wytworzyła swoją specyficzną kulturę, wyrażającą się w ubiorze, a przede wszystkim w rodzaju tworzonej i słuchanej muzyki. W latach 50. młodzież była zafascynowana rock and rollem, który narodził się w USA. Pierwszymi gwiazdami rock and rolla byli m.in. Elvis Presley i Chuck Berry. Ten rodzaj muzyki przechodził ewolucję, powstawały jego różne odmiany – od spokojnych po hard rocka. Gwiazdy rocka prezentowały się oczywiście w telewizji i radiu, ale miejscem spotkań z odbiorcami były też festiwale. Tego typu imprezy stawały się często miejscami demonstracji poglądów zarówno twórców, jak i odbiorców, a także wyrażania protestów, m.in. Woodstock (od 1969).
Wytłumacz, dlaczego uważano, że scena festiwalu w Woodstock była miejscem manifestacji poglądów.
Wyjaśnij, dlaczego przedstawione na poniższych ilustracjach zespoły The Rolling Stones i The Beatles można uznać za szczególne na muzycznej scenie.
Lata 60. przyniosły kulturę hippisowską (dzieci kwiatów), która w dużej mierze wyrosła z buntu przeciwko rzeczywistości i negowania konfliktów zbrojnych.
Lata 60. Część I --- hippisi i rewolucja obyczajowaLata 60. niewątpliwie były dla Amerykanów czasem trudnym. Świat stał na pograniczu wojny atomowej, a USA znalazło się w samym centrum konfliktu. Odpowiedzią młodych ludzi na brutalność wojny były narodziny nowej subkultury, głoszącej pokojowe hasła, żądającej szacunku dla każdej jednostki i znacząco odbiegającej swoją obyczajowością od poprzednich pokoleń.
Mowa oczywiście o hippisach. [...] można śmiało powiedzieć, że kultura hippisowska była swoistą kontynuacją stylu życia młodzieży z lat 50., po której odziedziczyła nonszalancję oraz silną potrzebę buntu wobec starszego pokolenia. Od siebie Dzieci Kwiaty dodały antywojenne nastroje, seksualną swobodę (znacznie dalej posuniętą niż nieśmiałe sceny łóżkowe w filmach poprzedniej dekady) oraz tęsknotę za absolutną wolnością i równością wszystkich ludzi na ziemi. Hippisi stworzyli rodzaj kultury alternatywnej, stojącej w opozycji do stylu życia ich rodziców. [...] Pojawienie się hippisów miało oczywiście swoje odzwierciedlenie w kulturze popularnej. Ich moda i system wartości ukształtowały ówczesną sztukę, muzykę, literaturę; nowe trendy i obyczaje nie przeszły bez echa również w Hollywood. W latach 60. nakręcono szereg filmów dla młodzieży, których bohaterowie byli ludźmi wiodącymi beztroskie życie, łamiącymi wszelkie zasady i ograniczenia.
Sformułuj w trzech punktach program hippisów. Poszukaj elementów programu na „kwiatowym” busie.
Kobiety
Druga połowa XX wieku to także kolejny etap emancypacji kobiet. Ich bezpośredni udział w działaniach zbrojnych podczas II wojny światowej był znacznie większy niż w poprzednim konflikcie. Podobnie jak po I wojnie światowej, także po II wojnie panie zastąpiły mężczyzn w niektórych dziedzinach życia. Coraz więcej z nich zauważało, że wiele zawodów nadal pozostaje dla nich zamkniętych, że mają znacznie mniejsze szanse na awans oraz że otrzymują niższe niż mężczyźni wynagrodzenie na tym samym stanowisku. Przełomem w walce o równouprawnienie była praca Betty Friedan Mistyka kobiecości, wydana w 1963 roku.
Autorka namawiała w niej kobiety do przyjęcia aktywnej postawy i podejmowania pracy, atakowała dyskryminację płacową i molestowanie seksualne. W USA w 1966 roku powstała Narodowa Organizacja Kobiet, która poprzez różne akcje i demonstracje starała się zwracać uwagę na sytuację kobiet i walczyła o ich prawa.
W Europie feministyczną biblią stała się książka Druga płeć autorstwa Simone de Beauvoir. Na Starym Kontynencie kobiety także domagały się równych praw, ale i pomocy w momencie, kiedy decydują się na macierzyństwo i wychowanie dzieci. Panie starały się także działać na scenie politycznej (zwłaszcza w partiach lewicowych).
Poszukaj w internecie informacji, kto współcześnie walczy o prawa kobiet na świecie. Wyjaśnij, dlaczego.
Rewolucja komunikacyjna
Po II wojnie światowej nastąpił dynamiczny rozwój produkcji samochodów. W pierwszych powojennych latach prym nadal wiedli Amerykanie, ale stopniowo w krajach Europy Zachodniej i Japonii przemysł samochodowy stawał się jedną z ważniejszych dziedzin gospodarki. Pod koniec XX wieku po świecie jeździło ponad pół miliarda pojazdów. Samochód był też jednym z wyznaczników statusu społecznego. Rozwój przemysłu samochodowego wymusił budowę dróg, autostrad, a także tuneli czy mostów, które umożliwiały pokonywanie miejsc trudno dostępnych. Wybudowano np. tunele w Alpach (pod Mont Blanc i pod Przełęczą Św. Gotharda w Szwajcarii), mosty: Golden Gate Bridge w USA czy Humber Bridge w Wielkiej Brytanii. Dla podróżujących samochodami budowano także motele.
Coraz większą rolę zaczął odgrywać transport lotniczy. Jego rozwój związany był z upowszechnieniem silnika odrzutowego. Również tę dziedzinę zdominowali Amerykanie. Konstrukcje amerykańskie: boeing 707 i douglas DC‑8, a później „latający słoń” boeing 747 przejęły loty nad Atlantykiem. Transport lotniczy zdominował przede wszystkim przewozy międzynarodowe. Starano się też opracować odpowiednie procedury lotów, aby zapewnić bezpieczeństwo pasażerów. Nastąpiła rozbudowa lotnisk. Niestety, zarówno transport lotniczy, jak i samochodowy wydatnie przyczyniły się do degradacji środowiska.
Spadło znaczenie transportu kolejowego w przewozie pasażerskim, ale utrzymał on prym w transporcie towarów. W pierwszych latach powojennych królowały jeszcze parowozy, ale w kolejnych starano się elektryfikować trasy kolejowe. Od lat 60. zaczęto wprowadzać do użytku pociągi osiągające prędkość nawet ponad 200 km/godz. Pierwszy jeździł między Osaką a Tokio, a w 1981 roku we Francji uruchomiono superszybki pociąg – TGV.
Przyspieszeniem w transporcie wodnym było wynalezienie turbiny parowej oraz ogrzewanie kotłów ropą naftową, a nie węglem. Niemniej ten rodzaj transportu obsługiwał przede wszystkim przewóz towarów. W połowie lat 50. pojawiły się kontenerowce – statki specjalnie zaprojektowane do transportu towarów w metalowych skrzyniach.
Telewizja, radio i inne...
Nadal rozwijała się kultura masowa. Głównym medium kreującym opinie i gusta stała się telewizja. Powstawało coraz więcej superprodukcji filmowych. Wśród aktorów ogromną popularnością cieszyli się: Marlon Brando, Elizabeth Taylor, Marilyn Monroe. Reżyserską sławę zdobyli zaś: Ingmar Bergman, Federico Fellini, Alfred Hitchcock, Steven Spielberg, George Lucas.
Połącz nazwiska wspomnianych reżyserów z tytułami ich głośnych dzieł.
<em>Park Jurajski</em>, <em>La Strada</em>, <em>Siódma pieczęć</em>, <em>Ptaki</em>, <em>Gwiezdne wojny</em>
| Ingmar Bergman | |
| Federico Fellini | |
| Alfred Hitchcock | |
| Steven Spielberg | |
| George Lucas |
Największy rozwój telewizji nastąpił między rokiem 1946 (brytyjska BBC) a 1960. W latach 60. aż 87% Amerykanów miało w domach odbiorniki telewizyjne. Upowszechnił się też obraz kolorowy oraz przekazywanie sygnału drogą kablową. Kolejny etap to oczywiście użycie satelitów telekomunikacyjnych. A na przełomie lat 60. i 70. pojawił się system zapisu magnetycznego, czyli kasety wideo (VHS). Obecnie całkowicie zastąpiono je płytami cyfrowymi typu DVD i Blu‑ray.
W 1948 roku pojawiły się słynne płyty winylowe, następnie kasety magnetofonowe i płyty kompaktowe, a w końcu pliki MP3 i MP4. Postęp w konstruowaniu tranzystorów pozwolił na wprowadzenie małych odbiorników radiowych.
Dzisiejszym młodym fanom komputerów wypada przypomnieć, że droga do sukcesu rozpoczęła się w 1947 roku, kiedy lampę elektronową zastąpił tranzystor. Kolejnym etapem było pojawienie się w latach 50. modeli układów scalonych, a w 1969 mikroprocesorów, które umożliwiły powstanie mikrokomputerów. Pojawiły się również nośniki informacji – w 1983 roku dyskietki, a dwa lata później płyty kompaktowe. Dopiero później nastał czas pamięci flash. Początki niezastąpionego dziś internetu to rok 1969, kiedy próbowano zastosować ideę sieci do celów wojskowych. Na początku lat 70. można było przesyłać pocztę. Pierwsze programy antywirusowe powstały w 1971 roku. W 1975 roku Bill Gates zarejestrował Microsoft, a w 1985 zaprezentował system operacyjny Windows. Na przełomie 1991/1992 roku stało się możliwe surfowanie po sieci.
Internet i maile spowodowały, że coraz mniej pracy miały urzędy pocztowe. W 2000 roku na jeden list pocztowy przypadały 103 e‑maile, w 2008 roku – 718. W roku 2002 internauci wysłali 21 mld e‑maili, a w 2008 – 83 mld. Rozwój nastąpił w dziedzinie przeglądarek internetowych. W 1999 roku oficjalnie wystartował Google.com (nazwany przez twórców „partnerem życiowym współczesnego internauty”). Od tej pory często słyszy się od młodych ludzi, że jeśli nie znaleźli pożądanej informacji za pośrednictwem wyszukiwarki Google, to znaczy, że ta informacja nie istnieje.
Za pierwszego blogera uchodzi amerykański dziennikarz Justin Hall. To on w 1994 roku rozpoczął erę mediów angażujących. W 2009 roku liczba blogów w skali świata osiągnęła 190 mln.
W połowie lat 90. pojawiła się możliwość internetowych zakupów, a w 2004 roku zainicjowano elektroniczną encyklopedię, czyli Wikipedię. Początek XXI wieku można uznać za narodziny portali społecznościowych: wszechobecny Facebook pojawił się w 2004 roku. Także w tym czasie powstał YouTube i komunikator głosowy Skype. Natomiast w 2007 roku programiści Apple’a zaprezentowali światu iPhone’a.
W 1997 roku z internetu korzystało 47,5 mln użytkowników, a pod koniec 2009 – 1,8 mld. Oczywiście przez cały czas udoskonalano komputery, zaczęto także masowo tworzyć gry komputerowe.
Zalety i wady korzystania z internetuNiewątpliwym walorem jest to, że [internet] ułatwia życie milionom ludzi, wzbogaca ich wiedzę i umiejętności, umożliwia efektywną pracę firmom i instytucjom, pozwala prowadzić nauczanie na odległość oraz gromadzić zasoby cywilizacyjne: tworzyć internetowe biblioteki, archiwa, muzea. Dzięki internetowi można słuchać każdego gatunku muzyki, oglądać filmy i transmisje sportowe, odnajdywać informacje, w tym prasowe, publikować teksty na każdy temat itd. Cyberprzestrzeń to medium, które wspomaga proces samoidentyfikacji internautów i służy demokratyzacji relacji ludzkich, ułatwia korzystanie z wolności, poszerza zakres publicznej debaty, odkrywa dla świata tysiące osób dotychczas nieobecnych w przestrzeni publicznej, wyzwala nowe inicjatywy obywatelskie, wytwarza poczucie bliskości ludzi i świata, ułatwia pokonywanie bariery odległości i czasu, zdecydowanie usprawnia funkcjonowanie gospodarki rynkowej, umożliwia dostęp do nowych rynków, towarów i usług. Dzięki niemu ludzie mogą się bawić, żartować, eksperymentować ze swoją tożsamością, próbując poznać i odnaleźć siebie. [...] Internet okazywał się przydatnym narzędziem w kampaniach wyborczych w wielu państwach świata, wielokrotnie też ułatwiał porozumiewanie się ludzi w celu organizowania manifestacji antyrządowych oraz ruchów protestacyjnych.
[...] Internet zabija kulturę wysoką, niszcząc istotne dla niej wartości. Zanika odpowiedzialność za słowo, a relacje między ludźmi ulegają brutalizacji. [...] jego upowszechnienie prowadzi do prymitywizacji języka i rozpowszechnienia języka kodów, czyli uproszczonego, pozbawionego tradycyjnych zasad gramatyki i ortografii sposobu porozumiewania się.
[...] W Internecie nie ma autorytetów. Każdego można sponiewierać. W sieci spotykają się miliony pełnych jadu i agresji, zawistnych frustratów, używających języka brutalnego i ordynarnego. Chroni ich anonimowość [...]. Problemem stała się cyberprzemoc. Już w latach 90. zwracano na nią uwagę, ale dopiero w ostatniej dekadzie szuka się sposobów jej ukrócenia, gdy okazało się, że jej ofiarą padały m.in. dzieci o niskim poczuciu własnej wartości. Obecnie wiele rządów świata próbuje temu zaradzić.
[...] Cyberprzemoc pojawia się też w relacjach między państwami. W 2009 r. izraelskie systemy komputerowe, w tym strony internetowe rządu Izraela, zostały zbombardowane wysyłanymi z Iranu e‑mailami, przychodzącymi w tempie 15 mln/s.Zalety i wady korzystania z internetu, [w:] Andrzej Chwalba, Historia powszechna 1989–2011, Warszawa 2011, s. 49–50.
Drugim ważnym elementem nowoczesnego świata stała się telefonia komórkowa. Pojawiła się pod koniec lat 80. Najpierw w wersji analogowej, później cyfrowej drugiej generacji (czyli GSM). W 2008 roku z telefonów komórkowych korzystało ponad 2 mld ludzi.
Medycyna
I wojna światowa pociągnęła za sobą epidemię hiszpanki, II wojna – epidemię polio, która na szczęście nie spowodowała wielkich spustoszeń. Wkrótce upowszechniło się wiele wcześniejszych osiągnięć i odkryć w dziedzinie medycyny, jak choćby prześwietlenia za pomocą promieni rentgenowskich, wykorzystywanie witamin, antybiotyków i szczepionek (w latach 50. i 60. wynaleziono szczepionki m.in. przeciwko polio, błonicy, krztuścowi i odrze). W latach 60. powstała pigułka antykoncepcyjna. Rozwinęła się również chirurgia, a ogromne postępy poczyniono zwłaszcza w transplantologii. W 1954 roku dokonano pierwszego przeszczepu nerki, a w 1967 roku po raz pierwszy transplantowano serce. Pojawiły się także leki przeciwdziałające odrzuceniu przeszczepu. Zaczęto wszczepiać by‑passy, zastępujące zniszczone tętnice wieńcowe. W latach 80. rozwinęła się chirurgia plastyczna. Postęp zanotowały także badania genetyczne – w 1989 roku wykryto pierwsze wadliwe geny, powodujące choroby organizmów żywych. Badania prenatalne umożliwiły wczesne reagowanie na choroby płodu, a w 1978 roku dokonano pierwszego udanego zapłodnienia in vitro.
Rozwój inżynierii genetycznej spowodował pojawienie się roślin modyfikowanych genetycznie. W 1996 roku sklonowano pierwszą istotę żywą (owcę Dolly).
Zdecydowanie poprawiła się profilaktyka dzięki wprowadzeniu w medycynie takich nowinek technicznych, jak elektrokardiograf czy ultrasonograf (lata 50.). W latach 70. pojawiły się endoskopy, a także zaczęto stosować w medycynie laser.
Jednak mimo znaczącego postępu medycyny człowiek nadal nie jest w stanie sobie poradzić z niektórymi chorobami. W krajach zamożnych ludzie umierają najczęściej z powodu chorób układu krążenia oraz nowotworów. W UE schorzenia związane z układem krążenia corocznie doprowadzają do śmierci 55% chorujących kobiet i 43% mężczyzn. W krajach biednych przyczyną śmierci są najczęściej choroby zakaźne, przede wszystkim AIDS (zespół nabytego upośledzenia odporności na skutek zakażenia wirusem HIV). Choroba ta jest znana od 1981 roku. W 2009 roku nosicielami wirusa HIV było ponad 40 mln osób, z których 2/3 mieszkało w Afryce. Innymi niebezpiecznymi chorobami zakaźnymi zbierającymi żniwo przede wszystkim w krajach biednych są gruźlica, malaria, ale też grypa w swoich różnych odmianach. Ogromnym chorobowym problemem końca XX i początku XXI wieku okazała się także gorączka krwotoczna – śmiertelna choroba zakaźna wywoływana przez wirus ebola. Większość przypadków kończy się śmiercią z wykrwawienia – śmiertelność w przypadku zakażenia wirusem ebola waha się od 60% do 90%. Pierwszy raz gorączka krwotoczna została opisana w roku 1976 w Zairze. Najczęściej występuje w krajach tropikalnych, ale odnotowano również przypadki zachorowań w Europie, Azji i Ameryce Północnej.
Podaj trzy przyczyny, dla których choroby zakaźne zbierają tragiczne żniwo przede wszystkim w krajach biednych.
Podaj powód dominacji chorób układu krążenia i zachorowalności na nowotwory w krajach bogatszych.
Kosmos
Osiągnięciem Rosjan było wystrzelenie w 1951 roku pierwszego sztucznego satelity Ziemi (Sputnik 1), a w 1961 wysłanie w lot dookoła Ziemi na statku Wostok Jurija Gagarina. Również Amerykanie odnosili sukcesy w badaniach przestrzeni międzyplanetarnej. 16 lipca 1969 roku dwaj astronauci stanęli na Księżycu (Neil Armstrong i Edwin Aldrin). Wówczas też padły słynne słowa Armstronga: „To mały krok człowieka, wielki krok ludzkości”.
Wyjaśnij, jak można odczytać słowa Neila Armstronga.
Eksploracja Kosmosu doprowadziła też do wysłania sond kosmicznych na Wenus i podjęcia badań Marsa. W 1972 roku wystrzelona z przylądka Canaveral na Florydzie sonda Pioneer 10 dotarła do zewnętrznego obszaru Układu Słonecznego.
Co umieszczono na pokładzie sondy Pioneer 10? Poszukaj informacji w dostępnych ci źródłach.
Zagrożenie dla komunizmu
Po II wojnie światowej w szczególnej sytuacji znalazł się Kościół katolicki w krajach komunistycznych. Władze traktowały go jako konkurenta w walce o dusze ludzkie, toteż często duchowni byli prześladowani, a ponadto pojawiły się problemy z kultem religijnym. Z kolei wierni, sprzeciwiający się polityce prowadzonej przez państwo, traktowali Kościół jako swojego sojusznika.
W całym chrześcijańskim świecie, w związku z zachodzącymi przemianami obyczajowymi, pojawiły się także głosy domagające się „demokratyzacji życia wewnętrznego” w Kościele (choćby zniesienia celibatu). Próbę dostosowania Kościoła do oczekiwań współczesnych społeczeństw podjął Jan XXIII. W ogłoszonej w 1959 roku encyklice Ad Petri Cathedram zapowiedział zwołanie soboru powszechnego. Dzięki wyjściu do ludzi, otwartości zyskał też sympatię społeczną. Obrady soboru rozpoczęły się 11 października 1962 roku, a zakończyły 8 grudnia 1965.
Wskaż właściwą definicję soboru powszechnego.
- Spotkanie wszystkich duchownych (od kleryków po biskupów) w celu omówienia zasad wiary.
- Zgromadzenie biskupów pod przewodnictwem papieża lub jego przedstawiciela. Celem soboru jest obradowanie nad sprawami organizacji Kościoła, jego doktryny i zasad wiary.
- Zjazd wszystkich biskupów i kanoników.
Podczas sesji i spotkań opracowano kilka istotnych dokumentów, a przede wszystkim swego rodzaju konstytucję Kościoła współczesnego Gaudium et spes. Na soborze wprowadzono zasadę celebrowania mszy przez księży twarzą zwróconych do wiernych oraz języki narodowe do liturgii. Zezwolono na dopuszczenie osób świeckich do pełnienia niektórych czynności kapłańskich, zwiększono liczbę biskupów i kardynałów w państwach pozaeuropejskich. Bardzo ważnym efektem soboru był ruch ekumeniczny w obrębie chrześcijaństwa, dążący do przywrócenia pierwotnej jedności pomiędzy rozlicznymi wyznaniami. W soborze brali również udział przedstawiciele innych Kościołów.
W związku z postanowieniami odnoszącymi się do idei ekumenizmu doszło do ważnego wydarzenia: papież Paweł VI i patriarcha Konstantynopola Atenagoras odwołali ekskomuniki nałożone podczas wielkiej schizmy wschodniej.
Przypomnij, w którym roku nastąpiła wielka schizma wschodnia.
- W 1054
- W 1378
- W 1871
Przyjrzyj się ilustracji i objaśnij symbolikę ekumenizmu.
W dziedzinie stosunków międzyludzkich podkreślano zasadę dialogu z przedstawicielami innych wyznań, ale także z niewierzącymi, zwrócono uwagę na zasadę równości wszystkich ludzi, poruszano kwestię godności człowieka, a także wagi sakramentów. Sobór uznano za przełomowy w dziejach Kościoła, choć liberałowie zarzucali, że dokonano zbyt mało zmian, a konserwatyści, że nawet reformy w obszarze liturgii są zbyt radykalne. Kościół nie zamierzał jednak radykalizować swojego stanowiska w dziedzinie obyczajowości. W encyklice papieża Pawła VI, zatytułowanej Humanae Vitae, niechętny stosunek do rozwodów, antykoncepcji i aborcji został wyraźnie podkreślony.
Dla Kościoła w Polsce ważnym wydarzeniem był wybór na papieża arcybiskupa krakowskiego Karola Wojtyły, który przyjął imię Jana Pawła II. Charakterystycznym elementem jego pontyfikatu było podjęcie akcji ewangelizacyjnej, zwłaszcza krajów Trzeciego Świata. Papież nazywany był też Podróżnikiem ze względu na częste pielgrzymki. W 1981 roku turecki terrorysta dokonał zamachu na papieża. Nie ustalono, kto był zleceniodawcą czynu, ale pojawiły się różne przypuszczenia na ten temat.
Zagrożenie dla komunizmuWybór energicznego, młodego polskiego kardynała Karola Wojtyły na stolicę Piotrową zwiastował nową epokę w historii Stolicy Apostolskiej. Działania Jana Pawła II na płaszczyźnie zarówno doktrynalno‑religijnej, jak i politycznej uwydatniły nową rolę Watykanu w szybko zmieniającym się świecie. Przyjmując spuściznę Soboru Watykańskiego II, zwłaszcza w wymiarze społeczno‑obyczajowym, papież nie wahał się przed zajęciem stanowiska w kwestiach socjoekonomicznych, tak ważnych dla świata pracy w momentach kryzysów gospodarczych i trudności bytowych. Stanowisko w tej sprawie wyrażone zostało w encyklice Laborem exercens z 1981 roku, a także podczas spektakularnego przemówienia w siedzibie Międzynarodowej Organizacji Pracy w Genewie w 1982 roku. Jeszcze większe reperkusje, w szczególności polityczno‑międzynarodowe, miało propagowanie etyki duchowej, zbudowanej na godności ludzkiej i prawach człowieka, entuzjastycznie przyjmowanej w społeczeństwach rządzonych przez dyktatury nagminnie łamiące podstawowe prawa i wolności obywatelskie. Ożywienie religijne w krajach Europy Wschodniej, idące w parze z aktywizacją opozycji antykomunistycznej, budziło coraz większy niepokój Kremla oraz komunistycznych władz bloku wschodniego.
Zagrożenie dla komunizmu, [w:] , Historia polityczna świata XX wieku, 1945-2000, red. Marek Bankowicza, Kraków 200, s. 486.
Wyjaśnij, dlaczego działalność Jana Pawła II spotkała się z niechęcią Moskwy i rządów państw od niej zależnych.
Zamiast podsumowania
XX wiek przyniósł prawie pięciokrotny wzrost liczby ludności. Najszybszy wzrost nastąpił po 1945 roku, a jego apogeum, określane eksplozją demograficzną, przypadło na lata 70.
Ludność świata (w mln) | |||
Kontynent | 1990 | 2000 | 2005 |
Azja | 3179 | 3698 | 3937 |
Afryka | 639 | 819 | 921 |
Europa z b. ZSRR | 721 | 727 | 729 |
Ameryka Łacińska | 442 | 521 | 557 |
Ameryka Północna | 283 | 319 | 335 |
Australia i Oceania | 27 | 31 | 43 |
Świat | 5291 | 6115 | 6512 |
Źródło: A. Chwalba, Historia powszechna 1989–2011, Warszawa 2011, s. 15.
Odsetek mieszkańców slumsów na ogólną liczbę zamieszkujących miasta w poszczególnych krajach w 2009 roku | |
Kraj | Liczba mieszkańców (%) |
Angola | 87 |
Kongo | 76 |
Bangladesz | 71 |
Nigeria | 66 |
Pakistan | 48 |
Wietnam | 41 |
Indie | 35 |
Chiny | 33 |
Iran | 30 |
Brazylia | 29 |
RPA | 29 |
Argentyna | 26 |
Indonezja | 26 |
Tajlandia | 26 |
Źródło: A. Chwalba, Historia powszechna 1989–2011, Warszawa 2011, s. 15.
Wymień kontynenty, które najbardziej odczuły przyrost demograficzny.
Wyjaśnij, jakie negatywne efekty przyrostu demograficznego mogą odczuwać niektóre kraje na wymienionych przez ciebie kontynentach.
Na podstawie lekcji i dostępnych źródeł wymień 5 zmian, które według Ciebie miały wpływ na losy świata, i uzasadnij swój wybór.
Potrafię wymienić osoby, które wpłynęły na los świata.
Wiem, kiedy zakończył się Sobór Watykański II.
Rozumiem, jaką rolę w życiu człowieka odgrywa internet.