Zdjęcie przedstawia kolumbarium. Umieszczony jest wizerunek godła Polski, napis Niezłomni wyklęci. Przy kolumbarium są wieńce, kwiaty i znicze.
Nie dajmy zginąć poległym...
Żołnierze Wyklęci lub Żołnierze Niezłomni byli żołnierzami polskiego powojennego podziemia niepodległościowego i antykomunistycznego, którzy stawiali opór sowietyzacji Polski i podporządkowaniu jej ZSRS. Walcząc z siłami nowego agresora, musieli zmierzyć się z ogromną, wymierzoną w nich propagandą Polski LudowejPolski LudowejPolski Ludowej, która nazywała ich „bandami reakcyjnego podziemia”. Mobilizacja i walka Żołnierzy Wyklętych była pierwszym odruchem samoobrony społeczeństwa polskiego przeciwko sowieckiej agresji i narzuconym siłą władzom komunistycznym, ale też przykładem najliczniejszej antykomunistycznej konspiracji zbrojnej w skali europejskiej, obejmującej teren całej Polski, w tym także utracone na rzecz Związku Sowieckiego Kresy Wschodnie II RP. Żołnierze Wyklęci dzięki swojej działalności przyczynili się do opóźnienia kolejnych etapów utrwalania systemu komunistycznego, pozostając dla wielu środowisk wzorem postawy obywatelskiej.
Sformułowanie „Żołnierze Wyklęci” powstało w 1993 roku – po raz pierwszy użyto go w tytule wystawy „Żołnierze Wyklęci – antykomunistyczne podziemie zbrojne po 1944 r.”, zorganizowanej przez Ligę Republikańską na Uniwersytecie Warszawskim. Jego autorem był Leszek Żebrowski.
Polski Ludowej
Polska Ludowa - propagandowa, potoczna nazwa państwa polskiego w latach 1944‑1989
Narodowy Dzień Pamięci Żołnierzy Wyklętych
3 lutego 2011 roku sejm uchwalił ustawę o ustanowieniu dnia 1 marca Narodowym Dniem Pamięci Żołnierzy Wyklętych. Data 1 marca nie jest przypadkowa. Tego dnia w 1951 w mokotowskim więzieniu komuniści strzałem w tył głowy zamordowali przywódców IV Zarządu Zrzeszenia Wolność i Niezawisłość – Łukasza Cieplińskiego i jego towarzyszy walki. Tworzyli oni ostatnie kierownictwo ostatniej ogólnopolskiej konspiracji kontynuującej od 1945 roku dzieło Armii Krajowej. Narodowy Dzień Pamięci Żołnierzy Wyklętych ustanowiony został przez Sejm Rzeczypospolitej Polskiej z inicjatywy śp. prezydenta Lecha Kaczyńskiego.
Ostatnim członkiem ruchu oporu był Józef Franczak ps. „Lalek”, który zginął w obławie w Majdanie Kozic Górnych pod Piaskami (woj. lubelskie) osiemnaście lat po wojnie – 21 października 1963 roku.
RMMvD45gjPY4o
Ravd7BrY7jsNg
Ćwiczenie 1
RYaQQ2NVeXGhU
Ćwiczenie 2
USTAWA z dnia 3 lutego 2011 r. o ustanowieniu Narodowego Dnia Pamięci „Żołnierzy Wyklętych”
USTAWA z dnia 3 lutego 2011 r. o ustanowieniu Narodowego Dnia Pamięci "Żołnierzy Wyklętych"
W hołdzie „Żołnierzom Wyklętym” - bohaterom antykomunistycznego podziemia, którzy w obronie niepodległego bytu Państwa Polskiego, walcząc o prawo do samostanowienia i urzeczywistnienie dążeń demokratycznych społeczeństwa polskiego, z bronią w ręku, jak i w inny sposób, przeciwstawili się sowieckiej agresji i narzuconemu siłą reżimowi komunistycznemu - stanowi się, co następuje:
Art. 1. Dzień 1 marca ustanawia się Narodowym Dniem Pamięci „Żołnierzy Wyklętych”.
Art. 2. Narodowy Dzień Pamięci „Żołnierzy Wyklętych” jest świętem państwowym.
Art. 3. Ustawa wchodzi w życie z dniem ogłoszenia.
żn_002 Źródło: USTAWA z dnia 3 lutego 2011 r. o ustanowieniu Narodowego Dnia Pamięci „Żołnierzy Wyklętych” Dz. U. z 2011r. Nr 32, poz. 160, dostępny w internecie: http://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/download.xsp/WDU20110320160/T/D20110160L.pdf [dostęp 5.06.2021].
Ćwiczenie 3
Na podstawie tekstu źródłowego, wymień powody ustanowienia Narodowego Dnia Pamięci Żołnierzy Wyklętych.
R14hV9Jkalocm
Zastanów się, jaką rolę pełnili żołnierze wyklęci w powojennej Polsce.
Ustanowienie Narodowego Dnia Pamięci Żołnierzy Wyklętych to wyraz hołdu za walkę o niepodległość Polski, za stawienie oporu sowietyzacji Polski po II wojnie światowej.
R6RUr7wfd2OF4
Ćwiczenie 4
t1hPjyHnHU_0000001O
Pamięć bohaterom
Według Instytutu Pamięci Narodowej ponad 5 tys. żołnierzy podziemia antykomunistycznego zostało skazanych przez sądy wojskowe na kary śmierci, ponad 21 tys. zamordowano w więzieniach. Nie wiadomo dokładnie, ile osób zostało zabitych w trakcie obław i pacyfikacji oraz zamordowanych bez sądu w siedzibach urzędów bezpieczeństwa. Ponad 250 tysięcy skazano na kary więzienia z powodów politycznych, kilkaset tysiącom zgotowano los nie do pozazdroszczenia, byli obywatelami drugiej kategorii. Zamordowani bohaterowie skazani zostali przez władze komunistyczne na zapomnienie. Ich groby znajdują się w lasach, na tzw. łączce przy murze cmentarza na Powązkach oraz w innych, nieodkrytych jeszcze miejscach. Większość zbrodniarzy stalinowskich, którzy wydawali wyroki, uniknęła kary i odpowiedzialności za swoje czyny. Nigdy nie zostali osądzeni. Po wielu latach przywracana jest pamięć o Żołnierzach Wyklętych. Powstają o nich wiersze, filmy, piosenki, strony internetowe.
Zbigniew Herbert jest autorem niezwykłego hołdu dla zapomnianych bohaterów.
WilkiZbigniew Herbert
Zbigniew HerbertWilki
(fragment) Ponieważ żyli prawem wilka historia o nich głucho milczy pozostał po nich w kopnym śniegu żółtawy mocz i ten ślad wilczy
szybciej niż w plecy strzał zdradziecki trafiła serce mściwa rozpacz pili samogon jedli nędzę tak się starali losom sprostać
żn_001 Źródło: Wilki, [w:] Zbigniew Herbert, Rovigo, Wrocław 1992.
RGmjLOPXKtVK5
Rl3Gzzp1kEJOi
W antykomunistycznym podziemiu walczyły także kobiety, w zasadzie dziewczęta - Panny Wyklęte, Dziewczyny Niezłomne.
RSgA2j95Xuvp2
Sylwetki wyklętych
Żołnierze Wyklęci dzięki swojej działalności przyczynili się do opóźnienia kolejnych etapów utrwalania systemu komunistycznego. Komunistyczna propaganda nazywała członków podziemia niepodległościowego faszystami, zdrajcami, reakcjonistami, sprzedawczykami, w najlepszym razie – ludźmi zagubionymi.
RSQfSHKApJMsf
RIiqfdx0tJvit
RI7RsHYjB5awN
Rzqo9bAPaWLNl
RwmU2tIeocNYl
RTH7JB8qZ5iwN
REVNLeCJvmFm0
Projekt edukacyjny
Polecenie 1
Zbierz informacje o jednym z żołnierzy wyklętych. Stwórz krótkie notki biograficzne. Może to być jedna z osób wymienionych powyżej.
R14hV9Jkalocm
Emil Fieldorf „Nil” - w czasie I wojny światowej walczył o niepodległość w Legionach i POW. Brał udział w wojnie polsko‑bolszewickiej 1920 r. oraz kampanii wrześniowej 1939 r. Przedostał się do Francji, gdzie kontynuował służbę w Polskich Siłach Zbrojnych. W 1940 r., jako emisariusz rządu, został przerzucony do okupowanej Polski. Pełnił wysokie funkcje dowódcze w ZWZ‑AK, m.in. był inspektorem Obszaru Krakowsko‑Śląskiego ZWZ, szefem Kedywu Komendy Głównej AK – nadzorował wszystkie akcje dywersyjne polskiego podziemnego wojska. Od wiosny 1944 r. współtworzył organizację „NIE” i jesienią 1944 r. został wyznaczony na jej dowódcę. W marcu 1945 r. aresztowali go Sowieci; nierozpoznany trafił do łagru. W 1947 r. powrócił do kraju. Nie podjął działalności konspiracyjnej – natomiast ujawnił swą tożsamość komunistycznym władzom. W 1950 r. został aresztowany, po czym po sfingowanym procesie skazany na karę śmierci. Stracono go w lutym 1953 r.
Kazimierz Kamieński „Huzar” - walczył w kampanii wrześniowej, a następnie zaangażował się w działania ZWZ‑AK. Po zajęciu Polski przez Armię Czerwoną objął dowództwo nad oddziałem samoobrony AKO‑WiN w Wysokiem Mazowieckiem. Wkrótce podporządkował się VI Brygadzie Wileńskiej, nad którą objął komendę w 1949 r. Działał na Białostocczyźnie i Mazowszu. Przez wiele lat nieuchwytny dla bezpieki, przeprowadził ponad sto akcji zbrojnych przeciw komunistom. Ostatecznie padł ofiarą prowokacyjnej operacji MBP o kryptonimie „Cezary”. Podstępnie ujęty w 1952 r. Po ciężkim śledztwie został skazany na karę śmierci i zamordowany w 1953 r.
Józef Kuraś „Ogień” - uczestnik kampanii wrześniowej, do konspiracji zszedł już w 1939 r. Działał w Konfederacji Tatrzańskiej dowodząc oddziałem dywersyjnym, później był żołnierzem AK. Od 1944 r. dowodził oddziałem Ludowej Straży Bezpieczeństwa. Po 1945 r. zorganizował jedno z większych zgrupowań partyzanckich, które pod kryptonimem „Błyskawica” operowało na Podhalu. Podlegało mu kilka kompanii liczących około 400 żołnierzy, a wraz z siecią pomocniczą kilka tysięcy osób. Zginął w zasadzce w lutym 1947 r.
Zygmunt Szendzielarz „Łupaszka” - zawodowy oficer Wojska Polskiego. Za udział w wojnie obronnej 1939 roku otrzymał Krzyż V Klasy Orderu Virtuti Militari. Działał następnie w konspiracji, zajmując się m.in. wywiadem. Latem 1943 roku stanął na czele oddziału partyzanckiego Armii Krajowej, który wkrótce przyjął nazwę 5. Wileńskiej Brygady AK. Oddział Szendzielarza – znany również jako Brygada Śmierci – prowadził walki zarówno z Niemcami i ich litewskimi sojusznikami, jak i partyzantką sowiecką. Po zajęciu Wileńszczyzny przez Armię Czerwoną Szendzielarz nie złożył broni. Odtworzył 5. Brygadę na Podlasiu, a później na Pomorzu. Oddział „Łupaszki” likwidował funkcjonariuszy NKWD, UB i Milicji Obywatelskiej. Rozprowadzał też ulotki o antykomunistycznej treści. Komunistyczna propaganda przedstawiała go jako „krwawego zbira i bandytę”, który w czasie wojny współpracował z Niemcami, a później przeszedł „na żołd central szpiegowskich anglosaskich imperialistów”. 8 lutego 1951 r., w warszawskim więzieniu na Mokotowie wykonano jego wyrok śmierci.
Józef Franczak „Laluś” - służył w przedwojennym Wojsku Polskim. We wrześniu 1939 roku dostał się do sowieckiej niewoli, ale po kilku dniach zdołał zbiec. Działał w Okręgu Lublin Związku Walki Zbrojnej, a później Armii Krajowej. Latem 1944 roku, gdy Lubelszczyznę zajęła Armia Czerwona, został wcielony do 2. Armii ludowego Wojska Polskiego. Był świadkiem wyroków śmierci wydawanych przez sąd polowy na żołnierzy wywodzących się z AK. Obawiając się podobnego losu, zdezerterował i z czasem dołączył do partyzantki niepodległościowej. W 1946 roku został aresztowany, ale i tym razem udało mu się uciec. Służył potem w oddziale leśnym kpt. Zdzisława Brońskiego „Uskoka”. Brał udział w napadach na patrole milicyjne oraz wykonywaniu kar śmierci na konfidentach i aktywistach komunistycznych. Kolejni jego towarzysze ginęli – on jednak skutecznie wymykał się komunistycznej bezpiece. Nie ujawnił się w czasie amnestii w 1956 roku. Ukrywał się na lubelskiej prowincji dzięki pomocy zwykłych ludzi, choć za pomoc w jego schwytaniu władze wyznaczyły nagrodę. W końcu wydał go krewny narzeczonej – Stanisław Mazur, zwerbowany przez Służbę Bezpieczeństwa jako tajny współpracownik „Michał”. „Laluś” został otoczony przez kilkudziesięciu funkcjonariuszy bezpieki w gospodarstwie Wacława Becia we wsi Majdan Kozic Górnych. Podjął walkę i został śmiertelnie ranny. Pozbawione głowy zwłoki pochowano anonimowo na jednym z lubelskich cmentarzy. Dopiero 20 lat później zezwolono na przeniesienie szczątków do rodzinnego grobowca. W 2008 roku Józef Franczak został pośmiertnie odznaczony przez prezydenta Lecha Kaczyńskiego Krzyżem Komandorskim z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski.
Danuta Siedzikówna „Inka” - Jej matka została w 1943 r. zamordowana przez Gestapo za współpracę z AK, a ojciec, wywieziony w 1940 r. przez Sowietów na Syberię, zmarł w 1943 r. w Teheranie jako żołnierz 2. Korpusu Polskiego gen. Andersa. Po śmierci matki Danuta wstąpiła do AK. W październiku 1944 r., po wkroczeniu Sowietów, zatrudniła się jako kancelistka w nadleśnictwie w Narewce. W czerwcu 1945 r. została aresztowana przez UB pod zarzutem współpracy z podziemiem niepodległościowym. Odbita z konwoju, dołączyła do 5. Brygady Wileńskiej dowodzonej przez mjr. Zygmunta Szendzielarza „Łupaszkę”. Była sanitariuszką i łączniczką. Po rozformowaniu oddziału próbowała wrócić do legalnego życia i podjęła naukę w gimnazjum. W 1946 r. wróciła do oddziału partyzanckiego mjr. „Łupaszki”, który na Pomorzu przeprowadzał śmiałe akcje wymierzone w UB i NKWD. W lipcu „Inka” wpadła w Gdańsku w ręce funkcjonariuszy UB. Torturowana, nie wydała swoich towarzyszy broni. Na podstawie fałszywych oskarżeń skazano ją na karę śmierci i utratę praw publicznych. Z więzienia napisała gryps do rodziny: „Jest mi smutno, że muszę umierać. Powiedzcie mojej babci, że zachowałam się, jak trzeba”. Wyrok na „Inkę” był zbrodnią sądową: ówczesne prawo nie pozwalało skazywać na śmierć osób niepełnoletnich, a w chwili wykonywania wyroku (28 sierpnia 1946 r.) „Inka” nie ukończyła jeszcze 18 lat. Jej ciało zakopano w nieznanym miejscu. Propaganda komunistyczna uczyniła z niej zbrodniarkę. W 2006 r. odznaczona Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski. Doczesne szczątki „Inki” odnaleziono 12 września 2014 r. podczas prac ekshumacyjnych prowadzonych przez IPN na Cmentarzu Garnizonowym w Gdańsku. Pośmiertnie awansowana do stopnia podporucznika, została uroczyście pochowana na tym samym cmentarzu 28 sierpnia 2016 r.
Bolesław Kontrym „Żmudzin”, „Biały” - Do września 1939 r. służył w Policji Państwowej, pełniąc funkcję m.in. naczelnika Urzędu Śledczego w Białymstoku i kierownika wydziału śledczego w Wilnie. 19 września został internowany w obozie Kołotowo pod Kownem skąd przez Estonię, Łotwę, Szwecję, Norwegię i Anglię 10 grudnia 1939 r. dotarł do Francji. W roku 1940 przedostał się do Wielkiej Brytanii, gdzie przeszedł szkolenie dywersyjne i spadochronowe w ramach kursu na cichociemnych. W nocy z 1 na 2 września 1942 r. został zrzucony na placówkę „Rogi” na północny wschód od Grójca. Został przydzielony do „Wachlarza” a od marca 1943 r. został szefem Kedywu Okręgu AK Brześć, następnie szefem Centrali Służby Śledczej Państwowego Korpusu Bezpieczeństwa. Zorganizował i dowodził oddziałem „Sztafeta‑Podkowa” (następnie „Podkowa”) wykonującym m.in. egzekucje na konfidentach i agentach gestapo. Walczył w powstaniu warszawskim, był wówczas czterokrotnie ranny. Po powstaniu przebywał w wielu obozach jenieckich, m.in. w obozie w Sandbostel, skąd zbiegł w kwietniu 1945 r. i przedostał się do 1 Dywizji Pancernej gen. Stanisława Maczka gdzie został dowódcą kompanii. W październiku 1948 r. został aresztowany. Po czteroletnim śledztwie wyrokiem z dnia 26 czerwca 1952 r. Sądu Wojewódzkiego dla m. st. Warszawy został skazany na karę śmierci. Rada Państwa decyzją z dnia 27 grudnia 1952 r. nie skorzystała z prawa łaski. Wyrok wykonano 2 stycznia 1953 r. w więzieniu mokotowskim w Warszawie. Do 2014 roku miejsce pochówku Bolesława Kontryma nie było znane. 28 września 2014 r. IPN poinformował, że jego szczątki zostały odkryte i zidentyfikowane podczas prac ekshumacyjnych przeprowadzonych w Kwaterze „Na Łączce” na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach w Warszawie, gdzie dotychczas istniał symboliczny grób „Żmudzina”. Bolesława Kontryma pośmiertnie uniewinniono i zrehabilitowano wyrokiem Sądu Wojewódzkiego dla m.st. Warszawy z 3 grudnia 1957 r.
Polecenie 1
Poszukaj informacji o jednym jednym z wymienionych żołnierzy wyklętych: Zygmunt Szendzielarz „Łupaszka”, Danuta Siedzikówna „Inka”.
R14hV9Jkalocm
Zygmunt Szendzielarz „Łupaszka” (1910–1951): zawodowy oficer Wojska Polskiego. Za udział w wojnie obronnej 1939 roku otrzymał Krzyż V Klasy Orderu Virtuti Militari. Działał następnie w konspiracji, zajmując się m.in. wywiadem. Latem 1943 roku stanął na czele oddziału partyzanckiego Armii Krajowej, który wkrótce przyjął nazwę 5. Wileńskiej Brygady AK. Oddział Szendzielarza – znany również jako Brygada Śmierci – prowadził walki zarówno z Niemcami i ich litewskimi sojusznikami, jak i partyzantką sowiecką. Po zajęciu Wileńszczyzny przez Armię Czerwoną Szendzielarz nie złożył broni. Odtworzył 5. Brygadę na Podlasiu, a później na Pomorzu. Oddział „Łupaszki” likwidował funkcjonariuszy NKWD, UB i Milicji Obywatelskiej. Rozprowadzał też ulotki o antykomunistycznej treści. Komunistyczna propaganda przedstawiała go jako „krwawego zbira i bandytę”, który w czasie wojny współpracował z Niemcami, a później przeszedł „na żołd central szpiegowskich anglosaskich imperialistów”. W listopadzie 1950 roku Wojskowy Sąd Rejonowy w Warszawie, skazał Szendzielarza na wielokrotną karę śmierci. Do egzekucji doszło w lutym 1951 roku w stołecznym więzieniu przy Rakowieckiej. 42 lata później wyroki zostały unieważnione. W 2007 roku Zygmunt Szendzielarz został pośmiertnie odznaczony przez prezydenta Lecha Kaczyńskiego Krzyżem Wielkim Orderu Odrodzenia Polski. W 2013 r. szczątki mjr. Szendzielarza zostały ekshumowane w Kwaterze „Ł” Cmentarza Wojskowego na Warszawskich Powązkach i zidentyfikowane.
Danuta Siedzikówna „Inka” (1928–1946): Jej matka została w 1943 r. zamordowana przez Gestapo za współpracę z AK, a ojciec, wywieziony w 1940 r. przez Sowietów na Syberię, zmarł w 1943 r. w Teheranie jako żołnierz 2. Korpusu Polskiego gen. Andersa. Po śmierci matki Danuta wstąpiła do AK. W październiku 1944 r., po wkroczeniu Sowietów, zatrudniła się jako kancelistka w nadleśnictwie w Narewce. W czerwcu 1945 r. została aresztowana przez UB pod zarzutem współpracy z podziemiem niepodległościowym. Odbita z konwoju, dołączyła do 5. Brygady Wileńskiej dowodzonej przez mjr. Zygmunta Szendzielarza „Łupaszkę”. Była sanitariuszką i łączniczką. Po rozformowaniu oddziału próbowała wrócić do legalnego życia i podjęła naukę w gimnazjum. W 1946 r. wróciła do oddziału partyzanckiego mjr. „Łupaszki”, który na Pomorzu przeprowadzał śmiałe akcje wymierzone w UB i NKWD. W lipcu „Inka” wpadła w Gdańsku w ręce funkcjonariuszy UB. Torturowana, nie wydała swoich towarzyszy broni. Na podstawie fałszywych oskarżeń skazano ją na karę śmierci i utratę praw publicznych. Z więzienia napisała gryps do rodziny: „Jest mi smutno, że muszę umierać. Powiedzcie mojej babci, że zachowałam się, jak trzeba”. Wyrok na „Inkę” był zbrodnią sądową: ówczesne prawo nie pozwalało skazywać na śmierć osób niepełnoletnich, a w chwili wykonywania wyroku (28 sierpnia 1946 r.) „Inka” nie ukończyła jeszcze 18 lat. Jej ciało zakopano w nieznanym miejscu. Propaganda komunistyczna uczyniła z niej zbrodniarkę. W 2006 r. odznaczona Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski. Doczesne szczątki „Inki” odnaleziono 12 września 2014 r. podczas prac ekshumacyjnych prowadzonych przez IPN na Cmentarzu Garnizonowym w Gdańsku. Pośmiertnie awansowana do stopnia podporucznika, została uroczyście pochowana na tym samym cmentarzu 28 sierpnia 2016 r.
Polecenie 2
Zapytaj swoją rodzinę i nauczycieli, czy w Twojej małej ojczyźnie żył i działał żołnierz podziemia antykomunistycznego. Spisz lub nagraj relacje świadków historii.
R14hV9Jkalocm
Praca w grupach
Podzielcie się na cztery grupy. Każda grupa, na podstawie dołączonego tekstu źródłowego, opracuje odpowiedzi na pytania.
Zadania dla I grupy – do opracowania zał. nr 1.
Wymień sędziów, którzy skazali generała Emila Fieldorfa.
Podaj datę wyroku na gen. Emilu Fieldorfie.
Wymień czyny jakie, według oceny prokuratora, popełnił generał.
Podaj nazwę dekretu, który zastosowano wobec Fieldorfa.
Wymień kary, jakie zastosowano wobec generała.
R1eEbhlgrM5Dt1
Wyrok w imieniu Rzeczypospolitej Polskiej
Dnia 16 kwietnia 1952 r. Sąd Wojewódzki dla m.st. Warszawy IV Karnym w składzie następującym:
przewodniczący: M[aria] Gurowska
ławnicy: M[ichał] Szymański i B[olesław] Malinowski
protokolant: apl[ikant] H. Grądzka
w obecności wiceprokuratora Prokuratury Generalnej B[eniamina] Wajsblecha, rozpoznawszy dnia 16 kwietnia 19152 r. sprawę Fieldorfa Augusta Emila, urodzonego 20 III 1895 r. w Krakowie, syna Andrzeja i Agnieszki z d. Szwanda, oskarżonego o to, że: w okresie od 1943 r. do 1945 r. na terenie Rzeczypospolitej Polskiej, idąc na rękę władzy hitlerowskiego państwa niemieckiego, brał udział w dokonywaniu zabójstw osób pośród ludności cywilnej, osób wojskowych oraz jeńców wojennych przez to, że jako szef Kedywu KG AK wydawał rozkazy, instrukcje oraz wytyczne podległym sobie oddziałom Kedywu rozpracowywania oraz likwidowania oddziałów partyzantki radzieckiej i lewicowych podziemnych ugrupowań niepodległościowych oraz poszczególnych ich działaczy, w szczególności PPR, GL i AL, w wyniku czego między innymi zlikwidowano partyzantów radzieckich, członków PPR, GL i AL oraz obywateli narodowości żydowskiej na terenie woj. białostockiego - 237 (dwieście trzydzieści siedem) osób, na terenie woj. nowogródzkiego - 799 (siedemset dziewięćdziesiąt dziewięć) osób, na trenie woj. lubelskiego - około 20 (dwadzieścia) osób; tj. o czyn przewidziany w art. 1 pkt 1 dekr[etu] z dnia 31 sierpnia 1944 r. o wymiarze kary za faszystowsko‑hitlerowskich zbrodniarzy i zdrajców Narodu Polskiego, orzekł:
Fieldorfa Augusta Emila uznać winnym czynów zarzuconych mu aktem oskarżenia i za to na zasadzie art. 1 pkt 1 dekretu z 31 sierpnia 1944 r. o wymiarze kary dla faszystowsko‑hitlerowskich zbrodniarzy skazać go na karę śmierci.
Na zasadzie art. 1 cytowanego dekretu orzec utratę praw publicznych i obywatelskich praw honorowych na zawsze oraz przepadek całego mienia.
Kosztami postępowymi w sprawie i opłatami sądowymi obciążyć Skarb Państwa.
[...]
źródło: Maria Fieldorf, Leszek Zachuta, Generał Fieldorf „Nil”. Fakty, dokumenty, relacje, Wydawnictwo Rytm, Warszawa 2006, s. 897‑898.
Zadania dla II grupy – do opracowania zał. nr 2.
Wyjaśnij , co oznacza pojęcie okresu okupacji niemieckiej: „stać z bronią u nogi”.
Wyjaśnij, dlaczego zarzut „stania z bronią u nogi” jest absurdalny wobec Emila Fieldorfa.
Wymień przykłady akcji bojowych, które podaje generał „Nil”, aby odeprzeć oskarżenia.
Wymień zarzuty, jakim zaprzecza gen. Emil Fieldorf.
R1WcWpVqzQ6Vj1
Warszawa, dnia 21 września 1952 r.
Do Sądu Najwyższego
w Warszawie
Wyjaśnienia dodatkowe
Fieldorfa Augusta Emila, s. Andrzeja, ur. 20 III 1895 r, więźnia śledczo‑karnego, przebywającego w więzieniu Warszawa I Mokotów
Powołując się na zawiadomienia Sądu Najwyższego z dnia 9 IX 1952, sygn. IV K 74/52, w uzupełnieniu skargi rewizyjnej na wyrok Sądu Wojewódzkiego dla m.st. Warszawy w mojej sprawie, sygn. akt 311/51, dodatkowo wyjaśniam:
I. Przytoczony w motywach wyroku Sądu Wojewódzkiego dla m.st. Warszawy zarzut „stania z bronią u nogi” w okresie okupacji niemieckiej w stosunku do mnie jest bezzasadny, gdyż ja jako komendant Kedywu KG AK z oddziałami swoimi prowadziłem bezkompromisową walkę z Niemcami przez cały czas swojego dowodzenia oddziałami Kedywu KG AK. Odziały te wykonały cały szereg akcji bojowych, przede wszystkim na liniach komunikacyjnych, na obiekty wojskowe i policyjne niemieckie, na składy i magazyny niemieckie itd., oraz zamachy na wybitniejszych przedstawicieli niemieckich władz okupacyjnych, począwszy od komendanta SS i żandarmerii na GG gen. Krugera w Krakowie, gen. Kutscherę w Warszawie i wielu innych a skończywszy na urzędnikach i agentach Gestapo. [...]
Kategorycznie zaprzeczam zarzutowi, jaki został przytoczony w uzasadnieniu omawianego wyroku, że ja jako komendant Kedywu wydawałem podległym mi oddziałom rozkazy i nastawienia prowadzenia walki z radzieckimi oddziałami partyzanckimi i polskimi ugrupowaniami lewicowymi. [...]
Jako żołnierz żadnego udziału w życiu politycznym nie brałem. Walczyłem wyłącznie z Niemcami i nie wiedziałem, by Komenda Główna AK wydawała jakiekolwiek rozkazy swoim oddziałom w tym kierunku. [...]
źródło: Maria Fieldorf, Leszek Zachuta, Generał Fieldorf „Nil”. Fakty, dokumenty, relacje, Wydawnictwo Rytm, Warszawa 2006, s. 915‑916.
Zadania dla III grupy – do opracowania zał. nr 3.
Wyjaśnij, dlaczego szef Kedywu Komendy Głównej Armii Krajowej był jednym z najbardziej poszukiwanych przez Niemców polskich dowódców wojskowych.
Wymień zasady konspiracji, których przestrzegał generał „Nil”.
Opisz, jakim był dowódcą i człowiekiem.
Wyjaśnij, dlaczego oskarżenie przedstawione w procesie wobec Emila Fieldorfa można uznać za zupełne kłamstwo, a skazanie go – za zbrodnię.
RGbf8PoELHu3i1
Generał Fieldorf jako szef Kedywu
Szef Kedywu KG AK „Nil” był jednym z dowódców najbardziej poszukiwanym przez Niemcy. Zastawiano na niego pułapki i próbowano wymusić na na aresztowanych wskazanie go.
Inżynier Kazimierz Czerniewski jedno z wielu niemieckich przedsięwzięć wymierzonych w „Nila”; „9.12.1943 r. w chwili gdy wychodziłem z lokalu konspiracyjnego w towarzystwie dwóch oficerów partyzancki kieleckiej AK, zostałem aresztowany przez Gestapo. Miałem wówczas otrzymać otrzymać kennkarty dla ludzi z Suchedniowa, którzy schronili się w Warszawie. Miało to być ostatnie spotkanie z żołnierzami z partyzantki kieleckiej. Po aresztowaniu, w czasie śledztwa, zorientowałem się, że w moim imieniu został napisany list do gen. Fieldorfa z prośbą o spotkanie. Fieldorf nie przyszedł, gdyż był i tak w stałym kontakcie ze mną. Wówczas aresztowano mnie. Liczono, że Gestapo wydobędzie ze mnie zeznania, które wskażą drogę do szefa Kedywu”.
Na temat swojej działalności konspiracyjnej nigdy nie mówił z rodziną. Twierdził: „Im mniej wiecie, tym lepiej dla was”. Zasady tej przestrzegał i w stosunku do innych. Świadczy o tym relacja ppłk. Stefana Zana‑Krzywiaka: „Ja osobiście, będąc w I Oddziale szefem oddziału organizacyjnego, z >>urzędu<< nie dotykałem spraw >>Nila<<. Kedyw był ze wszech miar autonomiczny i tajemniczy. Mimo że co najmniej raz w tygodniu, zwykle w niedzielę, odwiedzałem Pani Męża w Jego prywatnym mieszkaniu na Kazimierzowskiej, to nigdy tematy Kedywu nie były poruszane, nawet w takich dniach, gdy ważyły się ciekawe akcje (np. zamach na Kutscherę) - >>Nil<< nigdy nie mówił poza kręgiem swoich współpracowników o sprawach służbowych”.
Jak dalece „Nil” był zakonspirowany, niechaj świadczy fakt, że ppłk Bohdan Zieliński „Tytus”, szef Biura Studiów KG AK, a później pełniący obowiązki szefa II Oddziału KG AK w Częstochowie, znał tylko pseudonim i stanowisko „Nila”. Powiedział autorom, ze nigdy osobiście nie kontaktował się z „Nilem” i nie wiedział, kto kryje się pod tym pseudonimem. [...]
Rok 1943 i pierwsze miesiące 1944 to okres wielkich dokonań Kedywu. Jego brawurowe akcje i bohaterstwo żołnierzy zapisały się w pamięci społeczeństwa polskiego. Komendant Kedywu „Nil” pozostawał w cieniu tych działań. Nie będzie chyba przesadą stwierdzenie, że ich rezultaty może w pierwszym rzędzie należy wiązać z jego osobą.
Dr Jagwiga Włodek‑Sanojcowa „Kalina” w swym wspomnieniu o „Nilu” bardzo trafnie scharakteryzowała jego osobowość: „Pan Waluś był brunetem smagłym, wysokim, budowy raczej astenicznej. Przy pierwszym zetknięciu budził sympatię. Przy bliższym spotkaniu ocenialiśmy go jako szlachetnego, w pełni dobrego człowieka, o wysokiej klasie inteligencji, polocie artysty, o dużym wyrobieniu duchowym i harcie. Miał też dużą dozę zmysłu humoru. Wydawało mi się, i tak scharakteryzowałem go w rozmowie z najbliższymi, że ten duchowo bogaty człowiek mógł również projektować piękne budowle lub malować wartościowe obrazy. W dwu lub trzech rozmowach na tematy zasadnicze, których byłam świadkiem, >>Nil<< wykazał bardzo trafną ocenę sytuacji w kraju i na emigracji. W dyskusji rzeczowy, spokojny i lojalny. Spotykałam go rzadko i na krótko, głównie przy wypłacie ekwiwalentu, którego nie mogła dostarczyć łączniczka. Odbywało się to w >>dworku<< przy Referendarskiej, w którym wszyscy, włącznie z dziećmi witali >>Pana Walusia<<, darzącego je uśmiechem, dobrym słowem, czasem nawet słodyczami”.
źródło: Maria Fieldorf, Leszek Zachuta, Generał Fieldorf „Nil”. Fakty, dokumenty, relacje, Wydawnictwo Rytm, Warszawa 2006, s. 260‑261, 265‑266.
Zadania dla grupy IV – do opracowania zał. nr 4.
Podaj, w którą rocznicę związana została Uchwała Sejmu RP z 2003 roku.
Wymień powody, którymi kierował się sejm podejmując tę uchwałę.
Wymień powody, dla których gen. Fieldorf powinien być symbolem postaw obywatelskich.
Scharakteryzuj, kim był generał August Emil Fieldorf.
Rg61VS7kEmUGj1
Uchwała Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej z 25 lutego 2003 r.
Dania 24 lutego 2003 roku minęło pięćdziesiąt lat od śmierci Emila Fieldorfa, generała „Nila”, zgładzonego w więzieniu mokotowskim w wyniku komunistycznej zbrodni sądowej.
August Emil Fieldorf, syn Andrzeja, maszynisty kolejowego, urodził się w Krakowie w 1895 roku. Był uczestnikiem najważniejszych walk o niepodległość swoich czasów: Legionów, wojny polsko‑bolszewickiej 1920 roku, kampanii wrześniowej 1939 roku. Jako jeden z twórców Państwa Podziemnego, podczas drugiej wojny światowej został dowódcą Kierownictwa Dywersji komendy Głównej Armii Krajowej - Kedywu i zwierzchnikiem organizacji „Nie” (Niepodległość).
Aresztowany przez funkcjonariuszy UB w 1950 roku, poddawany ciężkim torturom i naciskom politycznym w trakcie śledztwa, pozostał do końca nieugięty, stając się dla przyszłych pokoleń Polaków symbolem postaw obywatelskich oraz wzorem honoru żołnierzy patrioty.
W pięćdziesiątą rocznicę śmierci Sejm Rzeczypospolitej Polskiej oddaje hołd wielkiemu Polakowi.
Marszałek Sejmu
Marek Borowski
źródło: Maria Fieldorf, Leszek Zachuta, Generał Fieldorf „Nil”. Fakty, dokumenty, relacje, Wydawnictwo Rytm, Warszawa 2006, s. 771.