Czarno‑biała rycina przedstawia budynek w kształcie litery U. Z każdej ze stron kolumny zakończone łukami. Budynek otacza plac, na nim ludzie. Na wprost widoczna wieża. Nad budynkiem półnagi amor ze skrzydłami, który trzyma w dłoni rozwiniętą szarfę. Na niej napis: „Byrsa Londinensis vulgo the Royal Exchange”.
Wprowadzenie
R12suVjo9eQKD
Polecenie 1
Zajmując nowe lądy i podporządkowując sobie ludność tubylczą, Europejczycy głosili, iż czynią to po to, aby - nauczając o Chrystusie - ludność tę przywieźć do zbawienia wiecznego. Zastanów się, czy był to rzeczywisty cel podbojów kolonialnych. Jeśli uważasz, że nie – postaw hipotezę (przypuszczenie), co było rzeczywistym celem podbojów kolonialnych. Zapisz swoją odpowiedź.
R1JAbXZRQvOlJ
poszukiwanie nowych ziem i bogactw naturalnych,
chęć wzbogacenia się,
ciekawość świata.
Gospodarka w Nowym Świecie
System plantacyjny
Nowe terytoria, zdobyte w wyniku odkryć, spowodowały rozwój nowych form gospodarki rolnej. W miarę powstawania kolejnych metropolii, rolnictwo na zamorskich terytoriach zdominował system plantacyjnysystem plantacyjnysystem plantacyjny. Gospodarowanie Portugalczyków na opanowanych przez nich lądach, polegało na umasowieniu produkcji rolnej przez skupienie się na uprawie i sprzedaży jednego rodzaju rośliny. Na atlantyckich wyspach Portugalczycy założyli plantacje trzciny cukrowej i uruchomili na wielką skalę produkcję cukru.
Istotnym elementem 'systemu plantacyjnego' było jego ścisłe podporządkowanie władzy centralnej (koronie), która nadzorowała obrót handlowy nowych kolonii. Dla zapewnienia skuteczniejszej kontroli produkcji i handlu, plantacjom, lokowanym na zarządzanych przez gubernatorów wyspach, wyznaczano konkretne porty docelowe obsługujące dane terytorium. Portem dla Portugalii była Lizbona, a dla Kastylii Sewilla z Kadyksem. Korzyści, jakie płynęły z tego sposobu zarządzania, były tak duże, że podobny charakter gospodarki w koloniach powieliły wszystkie kolejne państwa kolonialne – Holendrzy (Amsterdam), Francja (Bordeaux [czyt.: bordu], Rouen [czyt.: rło], La Rochelle) [czyt.: la roszel] i Anglia (Bristol, Londyn).
RCa5bWn7MZLI7
RsmOmYnmbBqc3
R1Wj1rPAnALSw
RCjLEz9jvKKyP
Ciekawostka
W XVI‑wiecznej Sewilli jeden z klasztorów ufundowała św. Teresa z Avila. Konwent stanął blisko portu, przy którym kwitła prostytucja i ciemne interesy. Święta nie chciała mieszkać blisko 'śmietnika Sewilli'. W skromnym domu, który kupiła przy Santa Cruz [czyt.: krus], spała z innymi siostrami na ziemi. Zakonnice jadły same ziemniaki, nie miały nawet czym się okryć. Wspomógł ją brat, który właśnie wrócił z Ameryki. To właśnie z Sewilli, skąd wypływały statki do Indii, reformatorka dostała w prezencie kokos. Po wielu tygodniach przyjaciółka, która ofiarowała jej oryginalny owoc, zapytała, jak jej smakował. Święta Teresa się zdziwiła. Razem z innymi zakonnicami była przekonana, że to rodzaj lalki, którą przebiera się w różne czapeczki i ubranka. Dlatego w klasztorze kokos nosił sukienki.
RmYm4lkN0iDqa
R1MTR6qXU35RZ
R1CWXqOKW2Eqo
RGtRPgPNXrtrV
Ćwiczenie 1
R1ZU29dfkFk6Q1
RyJYnjQIztJUC
R1XJa2Kv8AG4m
Ćwiczenie 2
R1ETukOryvc571
zadanie interaktywne
zadanie interaktywne
Do podanych krajów przyporządkuj właściwe porty:
Sewilla, Lizbona, Londyn, La Rochelle, Bordeaux
Hiszpania
Anglia
Francja
Portugalia
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.
Problem sił roboczej w koloniach
W XV wieku Europa borykała się ze skutkami wielkich pandemii poprzedniego stulecia. Niedobór ludności sprawiał, że trudno było zwerbować kolonistów chętnych do pracy na zamorskich plantacjach, zwłaszcza że doświadczenia europejskich chłopów nie miały zastosowania przy produkcji trzciny cukrowej. Dodatkowo konieczność niewolniczej pracy w warunkach gorącego i wilgotnego, tropikalnego klimatu powodowała bardzo wysoką śmiertelność rdzennych mieszkańców Ameryki. Kolonizatorzy sprowadzali niewolników zdobytych lub kupionych w Afryce, którzy okazali się znacznie bardziej wytrzymali.
R1YficsTT4aBm
Niewolnictwo
Dotarcie Kolumba do strefy wysp karaibskich, a Portugalczyków do równikowych wysp św. Tomasza, Książęcej oraz do Brazylii sprawiło, że intensywnie rozwijał się system plantacyjny. Kiedy jednak okazało się, że zatrudniona do pracy tubylcza ludność umierała masowo z powodu chorób roznoszonych przez Europejczyków, niezbędny stał się przywóz niewolników z Afryki. Okazało się również, że jej mieszkańcy byli odporni na dziesiątkującą Europejczyków i rdzennych mieszkańców Ameryki malarię. W miarę upływu czasu system plantacyjny, na niespotykanie większą skalę, zaczęli stosować także Anglicy (Barbados, Jamajka), Holendrzy (Antyle, Trynidad) i Francuzi (Haiti, Antyle). Spowodowało to wzrost handlu niewolnikami oraz liczby niewolników przewożonych do obu Ameryk z Afryki. Według dzisiejszych szacunków na plantacje Nowego Świata trafiło kilka milionów afrykańskich niewolników.
RHqQnBcXB7F8Y
system plantacyjny
system plantacyjny
uprawianie roślin tego samego gatunku przez wiele kolejnych lat na tym samym obszarze, rozwinął się na południu Stanów Zjednoczonych i oparty był na pracy milionów niewolników
Polecenie 2
Napisz, jakie były przyczyny oparcia gospodarki obszarów kolonialnych na kontynentach amerykańskich na pracy niewolniczej ludności przywożonej z Afryki.
RW4E6etbFuy75
rozwinięty system plantacyjny,
praca niewolnicza, życie niewolnika na plantacji było tanie dla plantatorów, o wiele tańsze niż zatrudnianie pracowników najemnych,
brak odporności rdzennych mieszkańców obu Ameryk na choroby sprowadzone z Europy,
odporność mieszkańców Afryki na choroby przywożone do Ameryki przez Europejczyków niż Indian,
odporność afrykańskich mieszkańców na ciężkie warunki pracy oraz ich duża wytrzymałość fizyczna,
Gospodarka w Starym Świecie
Wpływ handlu kolonialnego na gospodarkę w Europie
Handel morski sprawił, że gwałtownie rozbudowywały się porty, które trzeba było dostosowywać do stale powiększającego się tonażu frachtowców, a te, aby przynosić zysk, musiały cały czas pływać. Wymuszało to zmiany, trzeba było zmodernizować pracę portów, wznieść magazyny i wybudować drogi w głąb kraju, którymi można było rozprowadzać towary. Te z kolei trzeba było też gdzieś magazynować i rozprowadzać. Niezbędne stało się powstanie giełd towarowych i banków, które zapewniały kapitał konieczny do tak wielkiego handlu. Wiodącymi krajami, w których skupiał się międzynarodowy handel, były Holandia i Anglia, a największe ówczesne giełdy powstały w Amsterdamie oraz w Londynie.
R7LD7xe5w7EQC
Polecenie 3
Napisz, dla jakich terenów i jakiego państwa Gdańsk stanowił 'okno na świat'.
R1S4MsCNx6MdX
Gdańsk stanowił 'okno na świat' dla Rzeczypospolitej, państwa krzyżackiego, Prus Książęcych (zależy w jakim okresie jego historii).
R1YwlbzfBJxzP
RGWsLy5QaHFiJ
Manufaktury
Następstwem europejskiego handlu kolonialnego były manufaktury. Nie sprawdzał się już dawny, średniowieczny system produkcji rzemieślniczej, w której odbiorca dokonywał zakupów bezpośrednio u producenta. Wymiana handlowa, coraz większe jednostki oceaniczne i potrzeby kolonii sprawiły, że narodził się pomysł, aby zatrudniać wielu rzemieślników wykonujących te same towary, najpierw w swoich warsztatach (tzw. manufaktura rozproszona), a następnie grupować ich w jednym budynku (tzw. manufaktura zcentralizowana).
REgC5ObuRZgtR
R9qnAX7RrES1n
R1PEIQ0X8Ynjr
R1KTWuno0Ja2H
Polecenie 4
Napisz, na czym polegał wpływ handlu kolonialnego na gospodarkę w Europie.
R1Ww5oFkERKcZ
Handel kolonialny ożywił gospodarkę Europy, w której powoli zaczynało brakować surowców. Ożywiona wymiana handlowa między Europą i Ameryką wpłynęła na rozwój europejskiej gospodarki. Handel kolonialny doprowadził jednak także do wysokiej inflacji przez zwożone z nowych terenów zasoby i drogocenne kruszce.
Polecenie 5
Napisz, jakie przemiany gospodarcze nastąpiły w Europie w XVIII wieku.
Rv7eYoyW3Fypw
Nastąpiły bardzo duże zmiany:
powstały nowe szlaki handlowe,
większość europejskiej wymiany handlowej odbywała się za pośrednictwem portów (np. hiszpańskich i portugalskich),
prowadzono ożywiony handel między Starym a Nowym Światem,
do Europy trafiły takie nieznane dotąd warzywa: pomidory, kukurydza, ziemniaki a także kakao, trzcina cukrowa, tytoń, ze zwierząt - indyki,
w drugą stronę, czyli z Europy do kolonii przewożono konie, krowy, kury, owce.
Polecenie 6
Wyjaśnij, jaki wpływ na położenie kobiet, ukazanych na powyższej ilustracji, miało wynalezienie przez Johna Kay’a tzw. 'latającego czółenka'.
R1XO2gpCTRrz3
Duża część z nich, pracujących tradycyjnymi metodami, straciła pracę, czyli źródło utrzymania.
Polecenie 6
Odpowiedz kiedy John Kay wynalazł tzw. 'latające czółenko'.
RcfxISdhxFZfj
John Kay wynalazł latające czółenko, które zwielokrotniło wydajność warsztatu tkackiego, w 1733 roku. Prześladowany przez tkaczy i okpiony przez przedsiębiorców, uszedł do Francji, gdzie umarł w nędzy. Latające czółenko około 1760 roku rozpowszechniło się w przemyśle włókienniczym, zwłaszcza bawełnianym.
Polecenie 7
Wyszukaj w słownikach, encyklopediach lub w internecie wyjaśnienia słowa 'luddyści'.
RJGboiqK75c8r
'Luddyści' - robotnicy, chałupnicy i rzemieślnicy brytyjscy, związani z akcją niszczenia maszyn fabrycznych (zwłaszcza warsztatów tkackich). Akcja ta była reakcją na przemiany zachodzące w wyniku rewolucji przemysłowej, odkrycie nowych wynalazków, które zastępowały dotychczasową pracę 'rąk ludzkich'.
Wzrost roli władzy centralnej (państwa)
Procesom gwałtownego rozwoju gospodarczego towarzyszył również wzrost znaczenia państwa, które zapewniało ochronę handlu i stymulowało rozwój przedsiębiorstw. Rozwijające się nowe gałęzie gospodarki podporządkowane zostały organom państwowym. Powstawał sprawny aparat administracyjny i sądowniczy, konieczne stało się powstanie wyspecjalizowanych urzędów, do których należało pobieranie podatków. Bez nich państwo nie mogłoby rozbudowywać niezbędnej dla gospodarki infrastruktury – budować kanałów, dróg, portów oraz utrzymywać armii i floty wojennej, które w razie potrzeby stałyby w obronie interesów kraju.
Wszystko to pochłaniało coraz więcej pieniędzy. Ich pobór byłby niemożliwy bez nowoczesnej administracji państwa. Istniejące, opierające się na tradycyjnych przywilejach i prawach urzędy nie były w stanie tego dokonać, więc konieczne było utworzenie równoległego aparatu administracji państwowej. Z czasem przejął on funkcje sprawowane dotąd przez tradycyjne urzędy.
R1LzsYJAgh34b
RxAXgGQ0GxVX4
R1XeltG0RA6K4
Polecenie 8
Napisz, na czym polegał wpływ posiadania kolonii na wzmocnienie władzy centralnej w państwach, które posiadały kolonie.
R1bTyKWESW81K
kolonie świadczyły o potędze militarnej władcy,
przynosiły korzyści gospodarcze, ludziom żyło się dostatniej, a to powodowało wzrost popularności władców,
kolonie były także miejscem na tworzenie więzień politycznych dla tych, którzy sprzeciwiali się silnej władzy centralnej.