Prawo autorskie
Prawo autorskie to zbiór zasad prawnych, które chronią interesy twórców utworów artystycznych, naukowych, literackich itp. Prawo autorskie daje twórcy prawo do decydowania, w jaki sposób jego utwór jest wykorzystywany oraz prawo do otrzymania wynagrodzenia za jego wykorzystanie. Co ważne, tutaj poprzez utwór rozumiemy każdy przejaw twórczości, nie jedynie utwory muzyczne.
Wytwór umysłu człowieka można nazwać utworem, gdy posiada następujące cechy:
jest to rezultat pracy człowieka,
musi stanowić rezultat działalności o charakterze kreacyjnym (być oryginalny),
musi mieć charakter indywidualny.
Korzystając z wybranej wyszukiwarki, znajdź w sieci przykłady wytworów człowieka, które można uznać za utwory oraz takich, które utworami nie są. Zapisz je w poniższym dzienniku lub stworzonym przez siebie pliku tekstowym.
Każdy z nas może legalnie wykorzystać fragment chronionego prawem majątkowym utworu bez zgody twórcy w pewnych sytuacjach. Określa to prawo cytatu, które pozwala na wykorzystanie utworu, gdy chcemy na jego podstawie czegoś nauczyć, coś wyjaśnić, zilustrować, a cytowane przez nas dzieło nie stanowi głównej wartości naszej wypowiedzi. Jednak w takich sytuacjach zawsze trzeba oznaczyć autora i podać źródło.
Zapewne nikt nie byłby zadowolony, gdyby jego praca została, przez kogoś innego przedstawiona jako własna. Czasem zdarza się jednak, że pod wykonaną przez nas pracą podpisuje się inna osoba. Nie należy się na to godzić. Trzeba pamiętać, że istnieje prawo autorskie, zapewniające ochronę naszej twórczości. Podpisując imieniem i nazwiskiem swoją pracę, informujesz, kto jest jej autorem.
Do oznaczania dzieł chronionych prawem autorskim służy poniższy symbol Copyright.
Rozróżniamy dwa rodzaje praw autorskich:
prawo majątkowe – twórcy przysługuje wyłączone prawo do korzystania i zarządzania swoim dziełem oraz umożliwia czerpanie z tego korzyści majątkowych. Może być przekazywane innej osobie, może być dziedziczone oraz wygasa po 70 latach od śmierci twórcy.
prawo osobiste (niemajątkowe) – przypisuje na stałe nazwisko autora do dzieła, co oznacza, że tylko on może firmować je swoim podpisem oraz nadzorować sposób jego wykorzystywania. Jest ono niezbywalne, oznacza to, że nie można się go zrzec ani przenieść na inną osobę.
Autor, którego prawa zostały naruszone, może żądać odszkodowania oraz kary pieniężnej dla osoby wykorzystującej bez zezwolenia nie swoje dzieło.
Jeżeli zamierzasz skorzystać z treści i zdjęć znalezionych na stronach internetowych, musisz pamiętać, że możesz użyć ich tylko wtedy, kiedy twórca wyrazi zgodę na rozpowszechnianie i kopiowanie jego dzieła. Możesz wprawdzie w swoim wypracowaniu umieścić niewielki fragment cudzego utworu, ale pamiętaj o podaniu imienia i nazwiska jego autora, tytułu utworu oraz adresu strony internetowej, jeśli go stamtąd skopiowałeś.
Licencje Creative Commons
Licencje Creative Commons to zestaw wzorcowych umów licencyjnych. Ich zaletą jest to, że autor może skorzystać z gotowego rozwiązania prawnego, zamiast przygotować treść własnej licencji. Po oznaczeniu utworu odpowiednią licencją przez autora, udziela on każdemu odbiorcy utworu zezwolenie na korzystanie z niego w zakresie zawartym w licencji. Poszczególne licencje Creative Commons składają się z różnych warunków, przykładowymi z nich są:
Uznanie autorstwa (BY) - Wolno kopiować, rozprowadzać, przedstawiać i wykonywać objęty prawem autorskim utwór oraz opracowane na jego podstawie utwory zależne pod warunkiem, że zostanie przywołane nazwisko autora pierwowzoru
Użycie niekomercyjne (NC) - Wolno kopiować, rozprowadzać, przedstawiać i wykonywać objęty prawem autorskim utwór oraz opracowane na jego podstawie utwory zależne jedynie do celów niekomercyjnych i na takiej samej licencji lub kompatybilnej do tej, na jakiej udostępniono utwór oryginalny.
Osoba korzystająca z utworu objętego licencją Creative Commons musi zawsze dochować warunków licencji, w innym wypadku licencja automatycznie wygasa.
Więcej informacji o Creative Commons znajdziesz w materiale Samodzielne korzystanie z wyszukanych informacji z uwzględnieniem poszanowania praw autorskichSamodzielne korzystanie z wyszukanych informacji z uwzględnieniem poszanowania praw autorskich.
W poniższym notesie zapisuj przydatne informacje lub własne notatki: