Powszechnie obowiązującym systemem ochrony praw twórców na świecie jest prawo autorskie. W Polsce regulowane jest ono ustawą o prawie autorskim i prawach pokrewnych z 4 lutego 1994 r. Przepisy prawa autorskiego odnoszą się także do zasobów internetu. Napotkasz w nim materiały, które możesz wykorzystywać bez konieczności pytania kogokolwiek (autora, twórcę) o zgodę. Będą to materiały udostępniane w ramach dozwolonego użytku, znajdujące się w domenie publicznej oraz w tzw. Otwartych Zasobach Edukacyjnych.

Uwaga!

Więcej informacji o prawie autorskim i licencjach znajdziesz w materiałach:

Otwarte zasoby edukacyjne

Materiały udostępniane w podręcznikach internetowych, kursach online, testach stanowią najczęściej otwarte zasoby edukacyjne, to znaczy, że każdy ma prawo się nimi dzielić, poprawiać i tłumaczyć na inne języki. Na stronie internetowej o adresie http://creativecommons.pl, poza szczegółowymi informacjami o licencjach, możesz znaleźć również wiele ciekawych odnośników np. do stron z darmowymi i otwartymi zasobami (https://otwartezasoby.pl).

RBlNoVWeVGaIu
Zrzut okna strony internetowej http://creativecommons.pl
Źródło: Sławomir Szaruga, licencja: CC BY 3.0.

Myśl o potraktowaniu wiedzy jako dobra, z którego mogą korzystać wszyscy ludzie, pojawiła się na początku XXI wieku. Aby było to legalne w świetle prawa autorskiego, przy publikacji materiałów, stosowane są wolne licencje Creative Commons.

R1Z4Y1seffljv
Zrzut okna strony internetowej https://creativecommons.pl/o‑nas/
Źródło: Sławomir Szaruga, licencja: CC BY 3.0.
Zapamiętaj!

Licencja to zbiór zasad, które mówią co wolno, a czego nie wolno robić z danym utworem.

Wolne licencje

RSCyp017SGd7D
Creative Commons - logo
Źródło: Sławomir Szaruga, licencja: CC BY 3.0.

Licencje Creative Commons wykorzystują prawo autorskie w taki sposób, aby było możliwe przekazanie przez autora części przysługujących mu praw innym osobom. Zgodnie z nimi, opracowane przez autora materiały można wykorzystywać zmieniając je, dostosowując do swoich potrzeb (np. tłumaczyć tekst z języków obcych), łączyć z innymi materiałami (np. do tekstu dołączać dźwięk), dzielić się swoją pracą z innymi.
Autor ma do wyboru zestaw czterech różnych warunków licencji CC udostępnienia swojego utworu.

Uznanie autorstwa CC BY
Wolno kopiować, rozprowadzać, przedstawiać i wykonywać utwór oraz opracowane na jego podstawie utwory pod warunkiem, że zostanie podane nazwisko autora pierwowzoru.

Rvtebx0f7yv1h
CC BY - logo
Źródło: Sławomir Szaruga, licencja: CC BY 3.0.

Użycie niekomercyjne CC NC
Wolno kopiować, rozprowadzać, przedstawiać i wykonywać utwór oraz opracowane na jego podstawie utwory bez uzyskiwania korzyści finansowych.

R1HLrvgBrxlbq
CC NC - logo
Źródło: Sławomir Szaruga, licencja: CC BY 3.0.

Na tych samych warunkach CC SA
Wolno rozprowadzać utwory zależneUtwór zależnyutwory zależne jedynie na licencji identycznej do tej, na jakiej udostępniono utwór oryginalny.

Utwór zależny1
Utwór zależny

Powstały w wyniku twórczego opracowania, przeróbki lub adaptacji innego utworu.

R9H2aUK8Oew3d
CC SA - logo
Źródło: Sławomir Szaruga, licencja: CC BY 3.0.

Bez utworów zależnych CC ND
Wolno kopiować, rozprowadzać i wykonywać utwór jedynie w jego oryginalnej postaci.

R14wAv4mlJoqs
CC ND - logo
Źródło: Sławomir Szaruga, licencja: CC BY 3.0.

Na bazie licencji Uznanie autorstwa, gwarantującej najszersze swobody, powstały jeszcze licencje:

BY SA
Uznanie autorstwa - Na tych samych warunkach

R1XeEbQ6JBscU
Licencja BY SA
Źródło: Sławomir Szaruga, licencja: CC BY 3.0.

BY NC
Uznanie autorstwa - Użycie niekomercyjne

R10Ew2WTIpJot
Licencja BY NC
Źródło: Sławomir Szaruga, licencja: CC BY 3.0.

BY ND
Uznanie autorstwa - Bez utworów zależnych

RewIZNM6q7uzN
Licencja BY ND
Źródło: Sławomir Szaruga, licencja: CC BY 3.0.

BY NC SA
Uznanie autorstwa - Użycie niekomercyjne - Na tych samych warunkach

R1L2NCPWWXWGJ
Licencja BY NC SA
Źródło: Sławomir Szaruga, licencja: CC BY 3.0.

BY NC ND
Uznanie autorstwa - Użycie niekomercyjne - Bez utworów zależnych

R1H50bGpVMZMM
Licencja BY NC ND
Źródło: Sławomir Szaruga, licencja: CC BY 3.0.
2
Ćwiczenie 1

Wszystkie wymienione powyżej licencje Creative Commons są darmowe, ale tylko dwie z nich są całkowicie wolne. Spróbuj je wymienić i powiedzieć, dlaczego tak uważasz.

R1F6XYc7M4uRW
Wersja alternatywna: (Uzupełnij).
Źródło: GroMar, licencja: CC BY 3.0.
R97vf7jfjgSqs
Ćwiczenie 2
Ułóż podane oznaczenia licencji, zaczynając od najbardziej ograniczającej do najbardziej otwartej:
Źródło: Grafiki: Sławomir Szaruga, licencja: CC BY 3.0.
Zapamiętaj!

Każda z licencji mówi, że jeżeli chcemy wykorzystać dany materiał, musimy:

  1. Oznaczyć autorstwo utworu.

  2. Podać nazwę licencji.

  3. Podać link do treści licencji.