RnJscBzaAGFfh
Ilustracja przedstawia Dantego, który znajduje się w lesie. Znajduje się po lewej stronie i jest ubrany w czerwoną szatę. Ma młodą twarz i długie, sięgające do ramion, blond włosy. Odwraca twarz w kierunku trzech zwierząt. Ma obie ręce wzniesione do góry. Ucieka on przed panterą, lwem i wilczycą. Pantera jest bardzo blisko poety. Niewiele brakuje, aby go zaatakowała zębami. Przygląda się Dantemu. Obok pantery stoi lew z otwartą paszczą i wystawia zęby. Na pagórku znajduje się wilczyca. Otwiera paszczę i wystawia delikatnie język. Przed poetą ukazuje się kobieta. Jest ubrana w błękitną sukienkę. Jej ręce są rozłożone w kierunku Dantego. Kobieta znajduje się na wodą. Unosi się na tle gwiaździstego nieba. W oddali zachodzi słońce.

Dante w piekle, czyśćcu i niebie

Ilustracja do Boskiej komedii Dantego, 1824‑27
Źródło: William Blake, domena publiczna.

Są twórcy tak sławni, że wystarczy wymienić ich imię, by wszyscy wiedzieli, o kim
jest mowa. Należy do nich Dante Alighieri. Ten florencki pisarz stworzył dzieło,
które czytelnicy uznali za niezwykłe. Artysta zatytułował je Komedią. My znamy je
pod tytułem Boska komedia.

Aby zrozumieć poruszane w tym materiale zagadnienia:

w dowolnych źródłach poszukaj informacji o tych bohaterach mitologicznych, literackich lub filmowych, którzy zeszli do podziemi (piekła) i stamtąd wyszli.

RJgs4qtwTkeGF
Miejsce na notatki ucznia.

Dante Alighieri i jego dzieło

R1DzxdlRsZVVu
Pomnik Dantego we Florencji – artysta kochał miasto, które go wygnało
Źródło: a. nn., licencja: CC BY 2.0.
1
Polecenie 1

Przyjrzyj się postaci pisarza. Wyjaśnij, dlaczego ma taki surowy wyraz twarzy i co oznacza wieniec laurowy na jego głowie.

uzupełnij treść
1
Polecenie 1

Zapoznaj się z opisem postaci pisarza. Wyjaśnij, dlaczego ma taki surowy wyraz twarzy i co oznacza wieniec laurowy na jego głowie.

uzupełnij treść
Dante Alighieri13211265

Dante Alighieri

Urodził się w 1265 roku we Florencji. Był to czas, gdy Włochy nie stanowiły jednego organizmu państwowego, lecz składały się z miast‑państw, walczących ze sobą o wpływy gospodarcze i polityczne. Żywe były też spory wewnętrzne, które silnie dotknęły Dantego. Jako przedstawiciel stronnictwa zwanego Białymi, został przez swych politycznych przeciwników (Czarnych) skazany na banicję. Artysta opuścił ojczyznę w 1302 roku i do końca życia tułał się po Włoszech. Zmarł w 1321 roku w Rawennie.

R1WWtTgWq04UF1
Na obrazie widać grupę ludzi, która stoi w sali. Mężczyzna stojący tyłem, jest ubrany w jasną koszulę we wzory. Na ramieniu ma zawieszoną jasną szatę. Ma brązowe rajtuzy. Głowę zdobi czapka. Mężczyzna w towarzystwie chłopca, który stoi po jego prawej stronie, idzie w kierunku dwóch błaznów. Chłopiec jest ubrany w białą szatę i ma wianek z kwiatów na głowie i wieniec laurowy w ręku. Ma bose stopy i nagie nogi. Błaźni znajdują się w centralnej części obrazu, na drugim planie, i ubrani są w czerwone stroje. Jeden z nich patrzy na drugiego. Obaj uśmiechają się szyderczo. Po lewej stronie obrazu stoją trzy smutne kobiety i dwaj mężczyźni. Niewiasty patrzą na idącego błazna, który stoi obok nich i odwrócony jest do widza tyłem. Jedna z niewiast jest ubrana z zieloną sukienkę z ornamentami. Za nią stoi kobieta w czarnej sukni. Na głowie ma złoty długi welon. Dotyka ramienia stojącej przed nią niewiasty. Z przodu stoi dojrzała kobieta w białej sukni i w welonie na głowie w tym samym kolorze. Ma smutną minę. Obok kobiet, bliżej lewej granicy obrazu, stoi mężczyzna w czerwonym stroju. Trzyma nad głową obraz nakryty białym płótnem. Jest uśmiechnięty. Naprzeciwko niego, za starszą kobietą, stoi mężczyzna. Ma hełm na głowie. Na środku sali stoi Dante w jasnej szacie i ciemnym płaszczu. W ręku trzyma książkę. Jego ręce są opuszczone wzdłuż ciała i skrzyżowane z przodu. Głowę zdobi ciemne nakrycie. Jest poważny. Patrzą na niego dwaj błaźni, którzy znajdują się po prawej stronie obrazu. Jeden z nich siedzi na schodach. Jest ubrany w pomarańczową koszulę i czarne spodnie. Ramiona zakrywa ciemna peleryna. Na głowie ma pomarańczową myckę. Obie ręce są położone powyżej kolan. Laskę opiera o nogę. Patrzy na stojącego mężczyznę. Obok siedzącego stoi błazen w czerwonym stroju. Stoi w pochylony. Na głowie ma jasną czapkę.
Dante Alighieri, autor Boskiej komedii, został wygnany z Florencji w wyniku konfliktów politycznych oraz zwycięstwa niesprzyjającej poecie władzy. Pisarz nigdy nie powrócił do swojej ojczyzny.
Źródło: Frederic Leighton, Dante na wygnaniu, olej na płótnie, zbiory prywatne, domena publiczna.
1
Polecenie 2

Przyjrzyj się obrazowi. Na podstawie gestów i wyrazu twarzy określ emocje poszczególnych postaci.

uzupełnij treść
1
Polecenie 2

Opisz, jak mógł czuć się Dante po wygnaniu z ukochanej Florencji.

uzupełnij treść

Biblia niewiele mówi o tym, jak wyglądają zaświaty, czyli niebo i piekło. Wierni natomiast chcieli wiedzieć, czego mogą oczekiwać po śmierci i co stanie się z ich duszami. Odpowiedź na te pytania dawały apokryfy. Zawierały wizje niebiańskich wspaniałości i piekielnych okropieństw. W XII wieku, oprócz nieba i piekła, w przekazach apokryficznych pojawił się czyściec. Jego ideę opracowali głównie teologowie z paryskiej Sorbony.

Umierający mógł trafić do czyśćca (na pewien czas), do nieba (na wieczność)
lub piekła (też bezterminowo). Najbardziej wymowne wyobrażenie zaświatów w literaturze średniowiecza dał Dante.

Wybitna Boska komedia

Boska komedia (Divina commedia) to poemat Dantego Alighieri napisany w języku włoskim w latach 1307–1321. Zawarte w tytule słowo komedia nie określa gatunku literackiego i nie przedstawia komicznej historii. W średniowieczu komedią określano utwory, które zaczynały się smutno, ale miały szczęśliwe zakończenie. Epitet 'boska' dodano do tytułu dopiero w XVI wieku, nie tylko ze względu na tematykę dzieła, a także jako określenie wartościujące utwór Dantego.

Boska komedia, licząca 100 pieśni, ukazuje wędrówkę poety przez piekło, czyściec i raj (niebo). Po piekle oprowadza autora‑bohatera rzymski poeta Wergiliusz. W czyśćcu jego rolę przejmuje symbolizująca ideał życia aktywnego – Matylda, która następnie przekazuje opiekę nad Dantem pięknej Beatrycze. Tak twórca nazywał swoją dawną wielką miłość. Beatrycze staje się przewodniczką po raju. Na końcu Dante staje twarzą w twarz z samym Bogiem i ma możność kontemplowania tajemnicy Trójcy Świętej.

Pełen odniesień do współczesności (w piekle autor umieścił niemal wszystkich swoich wrogów politycznych, a w raju – osoby bliskie sercu), zawierający dziesiątki symboli i alegorii. Wierszowany utwór ukazuje życie człowieka jako wędrówkę. Zmęczony życiem 35‑latek w Wielki Piątek 1300 roku (był to 7/8 kwietnia) gubi się w lesie, gdzie spotyka trzy bestie: panterę, lwa i wilczycęj0000000C6B1v38_000tp001panterę, lwa i wilczycę. Stamtąd wstępuje do podziemi. W podzielonym na 9 kręgów piekle widzi przerażające sceny. Następnie po złożonym z 9 tarasów (części) czyśćcu Dante wędruje ponad 3 dni. Ostatni dzień wędrówki przebywa zaś w podzielonym na 9 nieb raju. Bohater przeszedł więc drogę od pokuty, przez oczyszczenie do wiecznej nagrody.

RlQJW4GOnQXUj
Ćwiczenie 1
Zadanie interaktywne polega na uzupełnieniu komórek zebranymi przez ucznia informacjami.
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.
j0000000C6B1v38_000tp001

O zaświatach

RokxZYKYbPN9b1
Obraz przedstawia mężczyznę, który stoi w centralnej części obrazu. Na głowie ma różowy turban, na którym znajduje się wieniec laurowy. Ma długą, różową szatę, spod której widoczne są ciemnozielone rękawy obcisłej bluzki. W lewej dłoni trzyma otwartą książkę, a prawą dłoń trzyma w powietrzu, wewnętrzną częścią do odbiorcy. Z lewej strony obrazu widoczny jest fragment muru, za którym znajdują się fragmenty skał. Na skałach stoją dwa czarne diabły z rogami i skrzydłami. Pomiędzy nimi schodzą w dół sylwetki nagich mężczyzn. Na czele pochodu, znajduje się mężczyzna, który trzyma żółta flagę. Przed nim widoczny jest kolejny diabeł. Jest czerwony, ma dwie pary rąk i rogi. Otaczają go płomienie. Z prawej strony obrazu widoczne są mury obronne, a za nimi bogato zdobione budynki miasta. Nad nimi góruje budynek z kopułą. Na drugim planie, za mężczyzną, znajduje się stożkowa góra, która podzielona została na piętra. Na każdym z nich znajdują się nadzy ludzie. Na szczycie góry stoi nagi mężczyzna i kobieta. W centralnej części góry widoczne są duże złote drzwi, przed którymi siedzi anioł. Przed aniołem klęka naga sylwetka człowieka. Niebo jest ułożone w kształt tęczy, jednak kolory przechodzą z bieli w ciemny niebieski. Na niebie znajdują się żółte, okrągłe gwiazdy.
„Boska komedia” Dantego
Źródło: Domenico di Michelino, 1465, fresk, Santa Maria del Fiore we Florencji, domena publiczna.
1
Ćwiczenie 2

Opisz powyższy obraz, przedstawiający wyobrażenie zaświatów. Skorzystaj z pytań pomocniczych:

  • Kto znajduje się na pierwszym planie? Zwróć uwagę na wieniec laurowy i księgę.

  • Co przedstawia scena po lewej stronie obrazu? Zwróć uwagę na obecność diabłów i zachowanie ludzi.

  • Jaka przestrzeń znajduje się w centrum obrazu? Zwróć uwagę na wejście i szczyt góry.

  • Co przedstawia prawa strona obrazu?

  • Jaka kolorystyka dominuje na obrazie?

  • Jakie symbole zostały przedstawiane? Wyjaśnij ich znaczenie.

  • Jakie wrażenie wywołuje obraz na tobie?

uzupełnij treść
1
Ćwiczenie 2

Zapoznaj się z opisem powyższego obrazu, a następnie zredaguj krótką interpretację. Skorzystaj z poniższych pytań pomocniczych.

  • Co może oznaczać znajdujący się na pierwszym planie wieniec laurowy oraz księga?

  • Co może oznaczać scena po lewej stronie obrazu?

  • Jakie symbole zostały przedstawiane? Wyjaśnij ich znaczenie.

uzupełnij treść

Wędrówka przez piekło

Wędrówka po zaświatach zaczyna się u bram piekła. Za nimi otwiera się przerażająca przestrzeń, w której przebywają grzesznicy. Dante podzielił ich w zależności od wagi popełnionego czynu i umieścił w dziewięciu piekielnych kręgach.

R1Y5IBQfB8qIu
Ćwiczenie 3
Spróbuj ułożyć we właściwej kolejności kategorie grzeszników: Fałszerze i pochlebcy, Zdrajcy, Dusze szlachetnych ludzi, którzy nie poznali chrześcijaństwa, Gwałtownicy, Gniewliwi, Heretycy, Żarłocy i opilcy, Ludzie ulegający zmysłom, Skąpcy.

Podpisz elementy na ilustracji.
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.
RZL4BgQdORCN8
Ćwiczenie 3
Zadanie interaktywne polega na ułożeniu działań w prawidłowej kolejności.
Źródło: Learnetic SA, licencja: CC BY 4.0.
Dante Alighieri Piekło

Pieśń III

Przeze mnie droga w miasto utrapienia;
Przeze mnie droga w wiekuiste męki;
Przeze mnie droga w naród zatracenia;
Jam dzieło wielkiej, sprawiedliwej ręki.
Wzniosła mię z gruntu potęga wszechwłodna,
Mądrość najwyższa, miłość pierworodna:
Kto wchodzi do mnie, żegna się z nadzieją.
Te słowa ryte na bramie czernieją,
Ich treść, o! Mistrzu, jest dla mnie tajemną!

On głosem zwykłym świadomej osobie:
'Tu – rzecze – z marnych wyzuj się przestrachów,
Wszystko, co podłe, niechaj zamrze w tobie;
Spuścić się mamy do wieczności gmachów
I napotkamy tłumy niezliczone,
Wiekuistego światła pozbawione'.

Rzekł, przyjacielską rękę mi podaje,
Dobrotliwymi zachęca uśmiechy;
Uczułem w sercu wzruszenie pociechy
I wszedłem śmiało w tajemnicze kraje.
Stamtąd wzdychania, żale i okrzyki
Szumią śród nocy bez gwiazd i księżyca:
Słucham, i łzami nabiegła źrenica.
Okropny hałas, tysiączne języki,
Wybuchy gniewu, szlochania boleści,
I wycie mężów, i lament niewieści!
Zgiełk przeraźliwy tak rozlicznych wrzasków
To wre na przemian, to się społem zetrze,
Jako tumany afrykańskich piasków,
Kiedy się zerwą i zmącą powietrze.

j0000000C6B1v38_00000_BIB_001 Źródło: Dante Alighieri, Piekło, tłum. Julian Korsak, dostępny w internecie: https://wolnelektury.pl/katalog/lektura/boska-komedia-pieklo.html.
1
Ćwiczenie 4

Scharakteryzuj piekło ukazane przez Dantego.

uzupełnij treść
RZxeNM09h6cTM
Ćwiczenie 5
Napis nad bramą piekielną zawiera informację o genezie tej części zaświatów. Podkreśl na czerwono odpowiedni fragment. Przeze mnie droga w miasto utrapienia; Przeze mnie droga w wiekuiste męki; Przeze mnie droga w naród zatracenia; Jam dzieło wielkiej, sprawiedliwej ręki. Wzniosła mię z gruntu potęga wszechwłodna, Mądrość najwyższa, miłość pierworodna: Kto wchodzi do mnie, żegna się z nadzieją. Te słowa ryte na bramie czernieją, Ich treść, o! Mistrzu, jest dla mnie tajemną!
On głosem zwykłym świadomej osobie: „Tu – rzecze – z marnych wyzuj się przestrachów, Wszystko, co podłe, niechaj zamrze w tobie; Spuścić się mamy do wieczności gmachów I napotkamy tłumy niezliczone, Wiekuistego światła pozbawione”.
Rzekł, przyjacielską rękę mi podaje, Dobrotliwymi zachęca uśmiechy; Uczułem w sercu wzruszenie pociechy I wszedłem śmiało w tajemnicze kraje. Stamtąd wzdychania, żale i okrzyki Szumią śród nocy bez gwiazd i księżyca: Słucham, i łzami nabiegła źrenica. Okropny hałas, tysiączne języki, Wybuchy gniewu, szlochania boleści, I wycie mężów, i lament niewieści! Zgiełk przeraźliwy tak rozlicznych wrzasków To wre na przemian, to się społem zetrze, Jako tumany afrykańskich piasków, Kiedy się zerwą i zmącą powietrze.
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.
1
Ćwiczenie 6

Wyjaśnij, dlaczego napis nad bramą piekielną mógł wzbudzić niepokój czytelnika.

uzupełnij treść
1
Ćwiczenie 7

Określ, jakie znaczenie ma napis na bramie.

uzupełnij treść
R1D3Klq3Gx64E
Ćwiczenie 8
W opisie piekła został zaangażowany jeden ze zmysłów. Który? 1. wzrok, 2. smak 3. węch 4. słuch 5. dotyk.
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.
1
Ćwiczenie 9

Odnajdź w tekście odpowiednie fragmenty uzasadniające twój wybór, a następnie zacytuj je poniżej. Wyjaśnij, dlaczego ten zmysł został tak mocno wyeksponowany w opisie piekła.

uzupełnij treść

Dantejskie sceny

RpSh3KeTCok7z
Dante i Wergiliusz w piekle, 1850
Źródło: William-Adolphe Bouguereau, Musée d'Orsay, Paryż, domena publiczna.
1
Ćwiczenie 10

Zinterpretuj poniższy fragment Pieśni XXXII, następnie zestaw go z obrazem Williama‑Adolphe’a Bouguereau. Opisz scenę dantejską na obrazie i wyciągnij wnioski.

uzupełnij treść
1
Ćwiczenie 10

Zapoznaj się z zamieszczonym poniżej fragmentem Pieśni XXXII Dantego, a następnie zinterpretuj go. Opisz ukazaną tam scenę i wyciągnij wnioski.

uzupełnij treść
1
Ćwiczenie 11

Wskaż makabryczny opis w podanym niżej fragmencie Pieśni XXXII, wypisz czasowniki, środki stylistyczne i określ ich funkcje, a następnie sformułuj definicję scen dantejskich.

Odnajdź makabryczny opis w podanym poniżej fragmencie Pieśni XXXII, wypisz czasowniki, środki stylistyczne i określ ich funkcje, a następnie sformułuj definicję scen dantejskich.

uzupełnij treść

Dante i Wergiliusz, idący przez piekielne kręgi, są świadkami scen budzących grozę, które stały się źródłem frazeologizmu: 'dantejskie sceny'.

Dante Alighieri Piekło

Pieśń XXXII

Gdy z miejsc okropnych szukamy przechodu,
Dwóch potępieńców ujrzałem w parowie:
Wyższy niższemu głową legł na głowie;
A jak łakomie szarpiemy chleb z głodu,
Tak on zatopił kły w ciało sąsiada,
Tam kędy czaszka do barku przypada.
Nie z takim gniewem Tydejj0000000C6B1v38_000tp002Tydej zemstą ślepy
Menalipowejj0000000C6B1v38_000tp003Menalipowej głowy gryzł czerepy,
Jak on swą zdobycz żuje i wysysa.
'Człowieku – rzekłem – co paszczą tygrysa
Mścisz się nad wroga nienawistną głową,
Powiedz mi, jakie masz zemsty powody

[…]

j0000000C6B1v38_00000_BIB_001 Źródło: Dante Alighieri, Piekło, tłum. Julian Korsak, dostępny w internecie: https://wolnelektury.pl/katalog/lektura/boska-komedia-pieklo.html.
j0000000C6B1v38_000tp002
j0000000C6B1v38_000tp003

Spotkanie z Szatanem

Kiedy Dante i Wergiliusz dotarli na samo dno piekła, spotkali władcę tej krainy, czyli Szatana.

Dante Alighieri Boska Komedia

Pieśń XXXIV
...Najwyższy władca krainy boleści
aż do pół piersi tkwił w lodowej bryle,
a zaś do miary olbrzyma się zmieści

ma wątłą postać mało razy tyle,
jak wobec ramion jego olbrzym ginie,
jaka więc reszta ciała, rozważ chwilę.

Jeśli był równie piękny, jako ninie
szkaradny zda się, a znieważył Pana,
słusznie, iż odeń wszelka żałość płynie.

Z jakimże dziwem trwoga pomięszana,
kiedy ujrzałem, iż ma trzy oblicza!
Twarz co na przedzie, jako krew rumiana,

z tamtych dwóch jedna maska tajemnicza
sponad każdego wyrasta ramienia,
a wierzch im głowy pokrycia użycza.

Ta z prawej była bladego odcienia
jak kość słoniowa, zaś lewa maszkara
czarna jak heban, co barwy nie zmienia.

Pod każdym licem wielkich skrzydeł para,
jako przystoi dla takiego zwierza,
szerszych niż żagla największego miara,

błoniastych jako skrzydła nietoperza,
wciąż się porusza w przód i w tył miotana,
od nich zaś wicher potrójny uderza

i mrozi fale Kocytuj0000000C6B1v38_000tp004Kocytu. Z Szatana
oczu sześciorga płyną łzy, i trzema
brodami ścieka płacz i krwawa piana.

j0000000C6B1v38_00000_BIB_002 Źródło: Dante Alighieri, Boska Komedia, tłum. Alina Świderska, Kęty, s. 195–196.
Dla zainteresowanych

Fragment Pieśni XXXIV w tłumaczeniu Aliny Świderskiej zachowuje (inaczej niż w przekładzie Adama Mickiewicza) strofę, którą zastosował Dante.

RZ5GEPpfN3TWN
Ćwiczenie 12
Z ilu wersów składa się strofa. Która odpowiedź jest poprawna: A. 2, B. 3, C. 4, D. 5, E. 6.
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.
R1dT4107tXGAu
Ćwiczenie 13
Jaki dostrzegasz układ rymów w tercynie?
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.
tercyna
Definicja: tercyna

strofa trójwersowa o charakterystycznym układzie rymów, który łączy daną zwrotkę z poprzednią i następną (typowy układ: aba bcb cdc …)

1
Ćwiczenie 14

Opisz, jak wygląda Szatan.

uzupełnij treść
1
Ćwiczenie 15

Wyjaśnij, dlaczego Szatan jest smutny.

uzupełnij treść
Rs1qcAidxSfL6
Ćwiczenie 16
Wyjaśnij, czemu służy wyeksponowanie brzydoty Szatana. Możliwe odpowiedzi: 1. budzeniu strachu u czytelnika, 2. wzbudzeniu litości u czytelnika, 3. ułatwieniu odwzorowania Szatana przez malarzy, 4. podkreślaniu brzydoty wewnętrznej
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.
1
Ćwiczenie 17

Nazwij środki stylistyczne, jakich użył poeta do opisu Szatana i określ ich funkcje.

uzupełnij treść
RroAiyHOqDC2C
Lucyfer
Źródło: Gustave Doré, domena publiczna.
1
Ćwiczenie 18

Przyjrzyj się ilustracji i powiedz, czy francuski artysta dokładnie zastosował się do opisu zawartego w poemacie.

uzupełnij treść
1
Ćwiczenie 18

Przeczytaj opis obrazu francuskiego artysty, a następnie opis w poemacie. Czy są elementy rozbieżne w przedstawieniu postaci?

uzupełnij treść
Dla zainteresowanych

Trzy paszcze Szatana zazwyczaj uznaje się za odwrotność Trójcy Świętej. Kolory tych paszczy są symboliczne:

  • czerwień oznacza nienawiść, czyli przeciwieństwo Boskiej dobroci;

  • żółtosina barwa – niemoc, czyli przeciwieństwo wszechmocy Boga;

  • czerń – głupotę, czyli przeciwieństwo wszechwiedzy Stwórcy.

Dante Alighieri Boska Komedia

Każda z paszcz miażdży szczękami obiema
postać grzesznika, jak się miele w żarnie,
iż trzech od razu na proch rozgnieść mniema.
Lecz niczym jeszcze one są męczarnie
wobec drapania, ta bowiem katusza
skórę od kości jak łuskę odgarnie.
– Ta, co najgorszą mękę cierpi dusza –
rzekł do mnie pan mój – jest ci JudaszowaJudaszJudaszowa,
z głową tkwi w paszczy, nogami porusza.
Z tamtych dwóch, którym zwisa na dół głowa,
w czarnej paszczęce BrutusBrutusBrutus członki składa,
(patrz, jak się skręca, a nie rzeknie słowa!)
w drugiej zaś KasjuszKasjuszKasjusz. Ale noc zapada;
gdy już widziały wszystko oczy nasze,
coć przeznaczone, odejść nam wypada.

j0000000C6B1v38_00000_BIB_002 Źródło: Dante Alighieri, Boska Komedia, tłum. Alina Świderska, Kęty, s. 195–196.
Judasz
Brutus
Kasjusz
R1058Ir7fgPaj
Ćwiczenie 19
Wskaż, co łączy postaci znajdujące się w paszczach Szatana. Która z odpowiedzi jest prawidłowa: 1. Rzymianie, 2. samobójstwo, 3. magnaci, 4. zdrajcy, 5. chrześcijanie, 6. apostołowie. Spośród wymienionych dwie odpowiedzi są poprawne.
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.
1
Ćwiczenie 20

Wyjaśnij, dlaczego w samym środku piekła znajdują się zdrajcy.

uzupełnij treść
1
Ćwiczenie 21

Poszukaj w tekście informacji, który ze zdrajców został uznany za najgorszego, i wyjaśnij, dlaczego właśnie on uważany jest za największego zdrajcę w dziejach ludzkości.

uzupełnij treść
j0000000C6B1v38_000tp004

Teksty do wyboru

I właśnie jej nie ma…

R3lFYFDxQXftM1
Fotografia przedstawia czarny cień kobiety z profilu. Ma ona spięte włosy w kok. Znajduje się na czerwonym tle pokrytym kroplami wody.
Cień kobiety
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., Małgorzata Skibińska, licencja: CC BY 3.0.
SpotkanieJan Lechoń
Jan Lechoń Spotkanie

Dzisiaj nocą samotną, spędzoną bezsennie,
Po promieniach księżyca, jakimś dziwnym tchnieniem,
Sam nie wiem, jak się nagle ocknąłem w Rawennie
I z dawno utęsknionym spotkałem zwidzeniem.

Przez otwarte ktoś okno grał cicho na flecie,
I wiatr lekki woń przyniósł duszącą, upojną –
Jak w mistycznym w nią szedłem wplątany bukiecie,
Pod nieba wyiskrzoną kopułą dostojną.

'Będziecie wysłuchani tęskniący, więc proście!'
Jak przez Boga zaklęty przymknąłem powieki –
I tylkom jakiś dziwny posłyszał szum rzeki,
A później, później Danta ujrzałem na moście.

'Tyżeś to, ty mój mistrzu! Dlaczego tak blady
I czemu taki dziwny niepokój cię żarzy?
Przychodzę cię ubłagać o sekret twej twarzy.
Nic nie wiem. Zabłądziłem. I proszę twej rady'.

On to rzekł, czy rzekł księżyc, czy woda to rzekła,
Padłem, głowę ukrywszy rękami obiema:
'Nie ma nieba i ziemi, otchłani, ni piekła,
Jest tylko Beatrycze. I właśnie jej nie ma'.

j0000000C6B1v38_00000_BIB_003 Źródło: Jan Lechoń, Spotkanie, dostępny w internecie: https://poezja.org/wz/Lecho%C5%84_Jan/4780/Spotkanie.
1
Ćwiczenie 22

Scharakteryzuj podmiot liryczny.

uzupełnij treść
1
Ćwiczenie 23

Wytłumacz, dlaczego podmiotowi lirycznemu ukazał się Dante. Swoją odpowiedź poprzyj cytatem.

uzupełnij treść
1
Ćwiczenie 24

Ustal i wyjaśnij, jakie okoliczności sprzyjały powstaniu wizji.

uzupełnij treść
1
Ćwiczenie 25

Wyjaśnij, dlaczego podmiot liryczny zwraca się o radę do Dantego.

uzupełnij treść
1
Ćwiczenie 26

Odszukaj w utworze informacje o wyglądzie Dantego. Zapisz je poniżej.

uzupełnij treść
1
Ćwiczenie 27

Zinterpretuj ostatnie dwa wersy utworu.

uzupełnij treść
1
Ćwiczenie 28

Przyjrzyj się obrazowi włoskiego malarza Dantego Gabriela Rosettiego. Wyjaśnij, kim są postaci umieszczone w centralnej części obrazu.

R1eBOM9lC8KnH
Sen Dantego w chwili śmierci Beatrycze
Źródło: Dante Gabriel Rosetti, 1871, olej na płótnie, galeria sztuki Walker Liverpool, domena publiczna.
uzupełnij treść
1
Ćwiczenie 28

Podaj co najmniej trzy przykłady innych zakochanych par w literaturze.

uzupełnij treść

W ciemnym lesie

TrwogaCzesław Miłosz
Czesław Miłosz Trwoga

'Ojcze, gdzie jesteś! Las ciemny, las dziki,
Od biegu zwierząt kołyszą się chaszcze,
Trującym ogniem buchają storczyki,
Pod nogą czają się wilcze przepaście.

Gdzie jesteś, ojcze! Noc nie ma granicy,
Odtąd już zawsze ciemność będzie trwała.
Bezdomni, z głodu umrą podróżnicy,
Chleb nasz jest gorzki, wyschnięty jak skała.

Gorący oddech straszliwego zwierza
Zbliża się, prosto w twarze smrodem zieje.
Dokąd odszedłeś, ojcze, jak ci nie żal
Dzieci, w te głuche zabłąkanych knieje'.

j0000000C6B1v38_00000_BIB_004 Źródło: Czesław Miłosz, Trwoga, dostępny w internecie: https://poezja.org/wz/Mi%C5%82osz_Czes%C5%82aw/7855/Trwoga.
1
Ćwiczenie 29

Opisz niebezpieczeństwa, jakie czyhają w 'lesie Miłosza'.

uzupełnij treść
1
Ćwiczenie 30

Scharakteryzuj postaci wymienione w tekście.

uzupełnij treść
1
Ćwiczenie 31

W drugiej strofie podmiot liryczny stwierdza: 'Chleb nasz jest gorzki'. Wyjaśnij, kogo reprezentuje użycie zaimka w liczbie mnogiej.

uzupełnij treść

W najniższym kręgu piekła

Co myśli Pan Cogito o piekleZbigniew Herbert
Zbigniew Herbert Co myśli Pan Cogito o piekle

Najniższy krąg piekła. Wbrew powszechnej opinii nie zamieszkują go ani despoci, ani matkobójcy, ani także ci, którzy chodzą za ciałem innych. Jest to azyl artystów pełen luster, instrumentów i obrazów. Na pierwszy rzut oka najbardziej komfortowy oddział infernalnyinfernalnyinfernalny, bez smoły, ognia i tortur fizycznych.

Cały rok odbywają się tutaj konkursy, festiwale i koncerty. Nie ma pełni sezonu. Pełnia jest permanentna i niemal absolutna. Co kwartał powstają nowe kierunki i nic, jak się zdaje, nie jest w stanie zahamować triumfalnego pochodu awangardy.

BelzebubBelzebubBelzebub kocha sztukę. Chełpi się, że jego chóry, jego poeci i jego malarze przewyższają już prawie niebieskich. Kto ma lepszą sztukę, ma lepszy rząd – to jasne. Niedługo będą się mogli zmierzyć na Festiwalu Dwu Światów. I wtedy zobaczymy, co zostanie z Dantego, Fra AngelicoFra AngelicoFra AngelicoBachaBachBacha. Belzebub popiera sztukę. Zapewnia swym artystom spokój, dobre wyżywienie i absolutną izolację od piekielnego życia.

j0000000C6B1v38_00000_BIB_005 Źródło: Zbigniew Herbert, Co myśli Pan Cogito o piekle, [w:] Od Staffa do Wojaczka. Poezja polska 1939–1985. Antologia, t. 1, Łódź 1988, s. 110.
infernalny
Belzebub
Fra Angelico
Bach
1
Ćwiczenie 32

Opisz piekło widziane oczami Pana Cogito.

uzupełnij treść
1
Ćwiczenie 33

Opisz warunki dostania się do ostatniego kręgu piekielnego.

uzupełnij treść
1
Ćwiczenie 34

Zinterpretuj podane poniżej cytaty.

'Jest to azyl artystów pełen luster, instrumentów i obrazów.'

'Belzebub popiera sztukę. Zapewnia swym artystom spokój, dobre wyżywienie i absolutną izolację od piekielnego życia.'

uzupełnij treść
Ciekawostka

Utwór Czesława Miłosza powstał pod koniec lat 80. XX wieku. W Polsce panował wówczas komunizm, dlatego powstałe wtedy dzieła w głównej mierze należały
do nurtu sztuki propagandowej. Polegała ona na tworzeniu utworów o narzuconym przez władze temacie. Takie teksty ukazywały określone postawy i zachowania, których oczekiwano od obywateli.

1
Ćwiczenie 35

W ostatnim kręgu brak kotłów, smoły, wideł itd.. Wyjaśnij, dlaczego jest to nadal piekło.

uzupełnij treść
1
Polecenie 3

Rozważ i opisz, jakie – według ciebie – są zadania sztuki. Podaj, jaka sztuka może być niebezpieczna i wprowadza swoich odbiorców w błąd.

uzupełnij treść
1
Polecenie 4

Skorzystaj z dostępnych źródeł internetowych i podaj nazwiska pisarzy, którzy tworzyli w nurcie sztuki propagandowej.

uzupełnij treść
1
Ćwiczenie 36

Utwór pochodzi ze zbioru Pan Cogito, w którym Zbigniew Herbert zamieścił przede wszystkim wiersze. Wyjaśnij, w jaki sposób na odbiór tekstu wpływa fakt,
że jest on napisany prozą.

uzupełnij treść

Dobro, zło i Diabeł...

1
Polecenie 5

Napisz wypowiedź o charakterze argumentacyjnym na temat: 'Obraz diabła w literaturze i sztuce'. W pracy odwołaj się do:

  • wybranej lektury obowiązkowej,

  • Boskiej komedii D. Alighieri,

  • wybranych kontekstów.

Twoja praca powinna liczyć co namniej 400 słów.

uzupełnij treść
1
Polecenie 6

Napisz wypowiedź argumnetacyjną na temat: 'Co bardziej inspiruje sztukę: dobro czy zło?'. W pracy odwołaj się do:

  • wybranej lektury obowiązkowej,

  • sensu wiersza Co myśli Pan Cogito o piekle Zbigniewa Herberta

  • wybranych kontekstów.

Twoja praca powinna liczyć co najmniej 400 słów.

uzupełnij treść

Zadaniowo

1
Polecenie 7

Dante, pisząc swoje dzieło, pokazał ludziom, jacy są i jacy powinni być. Zredaguj głos w dyskusji na temat: 'Czy współcześnie jest miejsce na sztukę (literaturę, film, malarstwo itd.) o charakterze moralizatorskim?'.

uzupełnij treść
1
Ćwiczenie 37

Boską komedię nazywa się literacką summą średniowiecza. Wyjaśnij zasadność
lub bezzasadność takiego określania dzieła Dantego.

uzupełnij treść
1
Polecenie 8

Dante przedstawił Szatana jako istotę niewyobrażalnie brzydką. Sformułuj argumenty do wypowiedzi, w której opowiesz się za jedną z tez:

  • Brzydota to przejaw zła – to, co ohydne zewnętrznie, jest ohydne wewnętrznie.

  • Brzydota nie stanowi przejawu zła – nie zawsze to, co ohydne zewnętrznie,
    jest ohydne wewnętrznie.

uzupełnij treść
1
Polecenie 9

Współczesna sztuka rzadziej niż kiedyś sięga po motyw piekła. Robią to zazwyczaj twórcy horrorów i gier komputerowych, a artyści tworzący tzw. sztukę wysoką czynią to niechętnie. Wyjaśnij, dlaczego tak się dzieje.

uzupełnij treść
RRl6mZfEZnT1r1
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.

Zapoznaj się z poniższymi słowami kluczami związanymi z lekcją, a następnie zaproponuj ich własną kolejność. Możesz kierować się tym, co cię zaciekawiło, poruszyło, zaskoczyło itp. Przygotuj krótkie uzasadnienie swojej propozycji. Słowa klucze: tercyna, Beatrycze, alegoria, symbol, poemat, komedia.

R1IAdmmswOFzm
(Uzupełnij).