Planujemy budżet
Wydatki
Umiejętne gospodarowanie pieniędzmi to nie lada sztuka. Członkowie każdego gospodarstwa domowego powinni racjonalnie planować dochody i wydatki, czyli tworzyć budżet w taki sposób, aby nie popaść w długi. Kiedy zsumowane wydatki przewyższają dochody, pojawia się deficyt budżetowy popularnie zwany dziurą budżetową.
Na pewno słyszeliście o ludziach, których pieniądze się „nie trzymają” i o tych, którym zawsze na wszystko starcza, choć nie zarabiają „kokosów”. Na czym polega ta umiejętność? Wygląda na to, że na umiejętnym zaplanowaniu wydatków i przychodów. Planując budżet, przejmujesz kontrolę nad wydatkami. Wiesz, na co możesz sobie pozwolić, a na co teraz cię nie stać.
Zaplanuj budżet dla czteroosobowej rodziny (rodziców i dwójki dzieci) mieszkającej w twojej okolicy. Ojciec zarabia pensję w wysokości średniej krajowej, a mama o 20 proc. mniej. Jedno z dzieci uczy się w szkole podstawowej, a drugie w liceum.
Podziel wydatki na stałe: czynsz za mieszkanie, opłaty za prąd, gaz, wodę, komunikację, ewentualną spłatę kredytu, kieszonkowe dla dzieci oraz zmienne: jedzenie, paliwo do samochodu, edukację i kulturę. Następnie oblicz, ile miesięcznie rodzina jest w stanie zaoszczędzić.
Oceń, czy zaplanowany przez Ciebie budżet jest realny? Podziel sumę, która będzie przeznaczona na jedzenie, przez liczbę dni w miesiącu. W ten sposób otrzymasz kwotę, jaką rodzina, dla której przygotowałeś budżet, może wydać dziennie na jedzenie. Ułóż menu na trzy dni, tak aby nie przekraczać tej sumy. Pamiętaj, że posiłki muszą wystarczyć dla czterech osób.
Wykres struktury przeciętnych wydatków na 1 osobę w gospodarstwach domowych (w % wydatków ogółem) w 2020 r.:
- żywotność i napoje alkoholowe - 27,7%,
- napoje alkoholowe, wyroby tytoniowe - 2,9%,
- odzież i obuwie - 4,1%,
- użytkowanie mieszkania i nośniki energii - 18,8%,
- wyposażenie mieszkania i prowadzenie gospodarstwa domowego - 5,7%,
- zdrowie - 5,3%,
- transport - 8,8%,
- łączność - 4,9%,
- rekreacja i kultura- 5,7%,
- edukacja - 1%,
- restauracje i hotele - 3,8%,
- pozostałe towary i usługi - 6,1%,
- wydatki pozostałe- 3,7%,
- kieszonkowe- 1,3%.
Porównaj zaplanowany przez siebie budżet ze strukturą przeciętnych wydatków Polaków podaną przez Główny Urząd Statystyczny w 2020 r.. Wymień różnice w wydatkach.
W marcu 2020 r. nastąpiło zamrożenie znacznej części gospodarki i ograniczenia w kontaktach społecznych w reakcji na pojawienie się w Polsce koronawirusa. Skutkiem następujących po sobie okresów zamykania gospodarki i jej otwierania oraz związanych z tym zmian w stylu życia ludności, doszło do zmiany w strukturze przeciętnych miesięcznych wydatków na 1 osobę w gospodarstwach domowych w poszczególnych kwartałach 2020 r. w porównaniu z kwartałami 2019 r.
Wykres wskaźnika przeciętnych miesięcznych wydatków na 1 osobę w gospodarstwach domowych w stosunku do średniej krajowej (Polska = 100) w 2020 r.:
Województwa, w których przeciętne miesięczne wydatki wyniosły co najmniej 110 % średniej krajowej:
- warszawski stołeczny - 140,9%,
- ogółem mazowieckie - 119,3%,
- dolnośląskie - 112,0%.
Województwa, w których przeciętne miesięczne wydatki mieściły się w granicach od 100,0 do 109,9 % średniej krajowej:
- pomorskie - 109,8%,
- opolskie - 106,4%,
- śląskie - 105, 1%,
- zachodniopomorskie - 102,7%,
- łódzkie - 101,3%.
Województwa, w których przeciętne miesięczne wydatki mieściły się w granicach od 90,0 do 99,9 % średniej krajowej:
- lubuskie -95,7%,
- kujawsko‑pomorskie - 96,6%,
- lubelskie - 93,6%,
- wielkopolskie - 92,9%.
Województwa, w których przeciętne miesięczne wydatki były niższe niż 90,0 % średniej krajowej:
- warmińsko‑mazurskie - 88,7%,
- mazowiecki region - 88,2%,
- małopolskie - 86,1%,
- podlaskie - 84,4%,
- świętokrzyskie - 82,2%,
- podkarpackie - 77%.
Na podstawie mapy wskazującej wskaźniki przeciętnych miesięcznych wydatków w poszczególnych regionach zrób ranking województw: wskaż te, których mieszkańcy wydają najwięcej, aż do tych, w którym wydają najmniej:
- łódzkie
- śląskie
- opolskie
- dolnośląskie
- pomorskie
- mazowieckie
Nie zawsze osobom w Polsce starcza pieniędzy na podstawowe potrzeby.
Wykres sposobu gospodarowania dochodem przez gospodarstwa domowe w latach 2011‑2015:
Nie starcza na najtańsze jedzenie:
Rok 2015 - 1%,
Rok 2013 - 2%,
Rok 2011 - 2%,
Rok 2009 - 2%,
Rok 2007 - 2%,
Rok 2005 - 2%,
Rok 2003 - 3%,
Rok 2000- 3%.
Starcza na najtańsze jedzenie, ale nie na ubranie:
Rok 2015 - 3%,
Rok 2013 - 4%,
Rok 2011 - 4%,
Rok 2009 - 5%,
Rok 2007 - 7%,
Rok 2005 - 9%,
Rok 2003 - 10%,
Rok 2000 - 10%.
Starcza na najtańsze jedzenie i ubranie, ale nie na czynsz:
Rok 2015 - 1%,
Rok 2013 - 2%,
Rok 2011 - 2%,
Rok 2009 - 2%,
Rok 2007 - 3%,
Rok 2005 - 4%,
Rok 2003 - 5%,
Rok 2000 - 6%,
Starcza na najtańsze jedzenie i ubranie, czynsz, ale nie na spłatę kredytu:
Rok 2015 - 1%,
Rok 2013 - 1%,
Rok 2011 - 1%,
Rok 2009 - 2 %,
Rok 2007 - 2%,
Rok 2005 - 2%,
Rok 2003 - 4%,
Rok 2000 - 4%.
Starcza na najtańsze jedzenie i ubranie, czynsz i spłatę kredytu:
Rok 2015 - 12%,
Rok 2013 - 13%,
Rok 2011 - 13%,
Rok 2009 - 13%,
Rok 2007 - 15%,
Rok 2005 - 14%,
Rok 2003 - 13%,
Rok 2000 - 14%.
Żyjemy bardzo oszczędnie, aby odłożyć na poważniejsze zakupy:
Rok 2015 - 22%,
Rok 2013 - 22%,
Rok 2011 - 21%,
Rok 2009 - 16%,
Rok 2007 - 16%,
Rok 2005 - 20%,
Rok 2003 - 21%,
Rok 2000 - 21%,
Żyjemy oszczędnie, starcza na wszystko:
Rok 2015 - 37%,
Rok 2013 - 37%,
Rok 2011 - 37%,
Rok 2009 - 39%,
Rok 2007 - 37%,
Rok 2005 - 34%,
Rok 2003 - 35 %,
Rok 2000 - 27%.
Starcza na wszystko, nie oszczędzamy:
Rok 2015 - 9%,
Rok 2013 - 10%,
Rok 2011 - 9%,
Rok 2009 - 11%,
Rok 2007 - 10%,
Rok 2005 - 7%,
Rok 2003 - 8%,
Rok 2000 - 7%.
Starcza na wszystko oszczędzamy:
Rok 2015 - 14%,
Rok 2013 - 11%,
Rok 2011 - 10%,
Rok 2009 - 10%,
Rok 2007 - 8%,
Rok 2005 - 4%,
Rok 2003 - 4%,
Rok 2000 - 3%.
W ciągu ostatnich lat dochody Polaków zwiększają się systematycznie. Zobacz, o ile zmalał odsetek osób, których nie stać na zaspokojenie podstawowych potrzeb.
Wykres odsetka gospodarstw domowych deklarujących, że ich stałe dochody nie pozwalają na zaspokojenie bieżących potrzeb w latach 1993‑2015:
Rok 1993 - 74%,
Rok 1995 - 64%,
Rok 2000 - 46%,
Rok 2003 - 41%,
Rok 2005 - 37%,
Rok 2007 - 32%,
Rok 2009 - 28%,
Rok 2011 - 26%,
Rok 2013 - 24%,
Rok 2015 - 19%.
Na podstawie powyższego wykresu podaj, o ile zmalał odsetek osób, których nie stać na zaspokojenie podstawowych potrzeb w latach 2015‑2013.
Na podstawie opisu powyższego wykresu podaj, o ile zmalał odsetek osób, których nie stać na zaspokojenie podstawowych potrzeb w latach 2015‑2013.
Radzimy sobie
Co można zrobić, gdy budżet nam się nie domyka, gdy nasze wydatki są wyższe niż przychody? Dobrym wyjściem byłaby zmiana pracy na lepiej płatną lub poszukanie pracy dodatkowej. Często jednak jest to nierealne, bo miejsc pracy może być w danym momencie mniej niż chętnych, aby ją podjąć.
Kodeks pracy zabrania zatrudniania osób poniżej 15 roku życia. Wyjątkiem jest osoba która :
w danym w roku kalendarzowym kończy 15 lat,
jest zatrudniona w celu przygotowania zawodowego w formie nauki zawodu,
jest zatrudniona w celu przygotowania zawodowego w formie przyuczenia
do wykonywania określonej pracy.
Dzięki dorywczej pracy młodzież może zarobić na własne kieszonkowe. Duże oszczędności przynosi też zmiana nawyków żywieniowych (przygotowywanie posiłków w domu, robienie cotygodniowych zakupów w większych sklepach lub
na bazarach), ograniczenie zakupów ubrań, oszczędzanie ciepłej wody (zamiast kąpieli w pełnej wannie - krótki prysznic).
Oszczędne, rozważne życie jest wskazane nie tylko dla naszych portfeli, ale także
dla środowiska.
Wymień, co mógłbyś/mogłabyś zrobić, gdyby Twoja rodzina znalazła się w trudnej sytuacji finansowej.
Obliczamy podatki
Na tym świecie nie ma nic pewnego prócz śmierci i podatków - mawiał XVIII‑wieczny amerykański polityk, wynalazca i filozof Benjamin Franklin. Nikt nie lubi płacić podatkówpodatków, ale wiadomo, że bez nich nie byłoby możliwe funkcjonowanie państwa. Pieniądze z podatków wydawane są na szkoły, szpitale, drogi, utrzymanie policji, sądów, wojska, renowację zabytków, ochronę środowiska itp. Chcielibyśmy mieszkać w kraju zamożnym, w którym wszyscy czuliby się bezpiecznie i mogli liczyć na dobrą edukację, ochronę zdrowia, na sprawną infrastrukturę. Stworzenie takiego państwa wymaga jednak wielkich nakładów.
Dochody państwa pochodzą przede wszystkim z podatków. Podatnik, czyli osoba, firma lub instytucja, ma obowiązek rozliczać się z zysków i część zarobionych pieniędzy przekazywać do Urzędu Skarbowego.
Na szczęście rozliczenie z fiskusem staje się coraz łatwiejsze. Można tego dokonać przez aplikację pobraną ze strony Ministerstwa Finansów. Przekonajcie się sami, wykonując poniższe zadania.
Wypełnił PIT Aureli bądź Eustachego. Pamiętaj, że w zeznaniu rocznym PIT każdy podatnik może zdecydować się na przekazanie 1% swojego podatku wybranej przez siebie organizacji pożytku publicznego.organizacji pożytku publicznego.
Wariant 1
Aurelia i Eustachy są małżeństwem, oboje pracują, mają dwoje dzieci. Właśnie otrzymali od pracodawcy dokumenty informujące o zarobkach i zapłaconych zaliczkach na podatek dochodowy.
Pobierz ze strony Ministerstwa Finansów i wypełnij PITPIT. Oblicz podatek dochodowy dla małżonków z dwojgiem dzieci (małżonkowie rozliczają się wspólnie).
Wariant 2
Aurelia jest singielką. W poprzednim roku uzyskała dochód w wysokości 52 665 zł. Oblicz podatek dochodowy dla jednej osoby na podstawie informacji o dochodach i pobranych zaliczkach, którą Aurelia otrzymała od pracodawcy (PIT 11PIT 11). Skorzystaj z deklaracji pobranej ze strony Ministerstwa Finansów.
Wariant 3
Aurelia i Eustachy są małżeństwem. Wspólnie rozliczają się w Urzędzie Skarbowym. Oblicz ile podatku muszą zapłacić. Uwzględnij ewentualne ulgiulgi obowiązujące w ubiegłym roku podatkowym.
Zasób interaktywny dostępny pod adresem https://zpe.gov.pl/b/P13agoCWb
Przykładowe rozliczenie podatkowe PIT 11 Aurelii
INFORMACJA O DOCHODACH ORAZ POBRANYCH ZALICZKACH NA PODATEK DOCHODOWY ZA ROK 2014
A. MIEJSCE I CEL SKŁADANIA INFORMACJI
Należy wpisać: Urząd skarbowy, do którego jest adresowana jest informacja.
Cel złożenia formularza (należy zaznaczyć właściwy kwadrat):
- złożenie informacji (ta odpowiedź jest zaznaczona),
- korekta informacji.
B. DANE IDENTYFIKACYJNE PŁATNIKA
Rodzaj płatnika (należy zaznaczyć właściwy kwadrat),
- płatnik nie będący osobą fizyczną (ta odpowiedź jest zaznaczona),
- osoba fizyczna,
Należy wpisać: Nazwa pełna, REGON.
C. DANE IDENTYFIKACYJNE I ADRES ZAMIESZKANIA PODATNIKA
Należy wpisać swój NIP lub PESEL.
Należy wpisać:
- Nazwisko np. Podatnik,
- Pierwsze imię np. Aurelia,
- Data urodzenia,
- Kraj np. Polska,
- Województwo,
- Powiat,
- Gmina,
- Ulica np. Pomyślna,
- Nr domu np. 1,
- Nr lokalu,
- Miejscowość: Podatkowo.
D. INFORMACJA O KOSZTACH UZYSKANIA PRZYCHODU Z TYTUŁU STOSUNKU SŁUŻBOWEGO, STOSUNKU PRACY, SPÓŁDZIELCZEGO STOSUNKU PRACY ORAZ PRACY NAKŁADCZEJ
Koszty uzyskania przychodów, zostały uwzględnione do wysokości przysługującej podatnikowi (zaznaczyć właściwy kwadrat):
- z jednego stosunku pracy (stosunków pokrewnych),
- z jednego stosunku pracy (stosunków pokrewnych), podwyższone w związku z zamieszkaniem podatnika poza miejscowością w której znajduje się zakład pracy (ta odpowiedź jest zaznaczona),
- z więcej niż jednego stosunku pracy,
- z więcej niż jednego stosunku pracy (stosunków pokrewnych), podwyższone w związku z zamieszkaniem podatnika poza miejscowością w której znajduje się zakład pracy.
E. DOCHODY PODATNIKA, POBRANE ZALICZKI ORAZ POBRANE SKŁADKI
Należności ze stosunku: pracy, służbowego, spółdzielczego i z pracy nakładczej, a także zasiłki pieniężne z ubezpieczenia społecznego wypłacone przez zakład pracy, o którym mowa w art. 31 ustawy, oraz płatników, o których mowa w art. 42e ust. 1 ustawy:
- Przychód (wpisane jest 54 000,00),
- Koszty uzyskania przychodów (wpisane jest 1 335,00),
- Dochód (wpisane jest 52 665, 00),
- Dochód zwolniony od podatku,
- Zaliczka pobrana przez płatnika (wpisane jest 3 894).
Składki na ubezpieczenia społeczne, o których mowa w przepisach ustawy, podlegające odliczeniu od dochodu (wpisane jest 7 403,40).
Składki na ubezpieczenie zdrowotne, o których mowa w przepisach ustawy, podlegające odliczeniu od podatku (wpisane jest 3 611,28).
F. INFORMACJA O PRZYCHODACH ZWOLNIONYCH OD PODATKU ORAZ O ZAŁĄCZNIKU
Do niniejszej informacji dołączono informację PIT‑R (należy zaznaczyć właściwy kwadrat):
- tak,
- nie (ta odpowiedź jest zaznaczona).
G. PODPIS PŁATNIKA LUB OSOBY WYZNACZONEJ DO OBLICZENIA I POBRANIA PODATKU/ PEŁNOMOCNIKA PODATNIKA
- Imię,
- Nazwisko,
- Podpis i pieczątka.
H. ADNOTACJE URZĘDU SKARBOWEGO
- Uwagi urzędu skarbowego,
- Identyfikator przyjmującego formularz,
- Podpis przyjmującego formularz.
Przykładowe rozliczenie podatkowe PIT 11 Eustachego
INFORMACJA O DOCHODACH ORAZ POBRANYCH ZALICZKACH NA PODATEK DOCHODOWY ZA ROK 2014
A. MIEJSCE I CEL SKŁADANIA INFORMACJI.
Należy wpisać: Urząd skarbowy, do którego jest adresowana jest informacja.
Cel złożenia formularza (należy zaznaczyć właściwy kwadrat):
- złożenie informacji (ta odpowiedź jest zaznaczona),
- korekta informacji.
B. DANE IDENTYFIKACYJNE PŁATNIKA
Rodzaj płatnika (należy zaznaczyć właściwy kwadrat),
- płatnik nie będący osobą fizyczną (ta odpowiedź jest zaznaczona),
- osoba fizyczna,
Należy wpisać: Nazwa pełna, REGON.
C. DANE IDENTYFIKACYJNE I ADRES ZAMIESZKANIA PODATNIKA
Należy wpisać swój NIP lub PESEL.
Należy wpisać:
- Nazwisko np. Podatnik,
- Pierwsze imię np. Eustachy,
- Data urodzenia,
- Kraj np. Polska,
- Województwo,
- Powiat,
- Gmina,
- Ulica np. Pomyślna,
- Nr domu np. 1,
- Nr lokalu,
- Miejscowość: Podatkowo.
D. INFORMACJA O KOSZTACH UZYSKANIA PRZYCHODU Z TYTUŁU STOSUNKU SŁUŻBOWEGO, STOSUNKU PRACY, SPÓŁDZIELCZEGO STOSUNKU PRACY ORAZ PRACY NAKŁADCZEJ
Koszty uzyskania przychodów, zostały uwzględnione do wysokości przysługującej podatnikowi (zaznaczyć właściwy kwadrat):
- z jednego stosunku pracy (stosunków pokrewnych) (ta odpowiedź jest zaznaczona),
- z jednego stosunku pracy (stosunków pokrewnych), podwyższone w związku z zamieszkaniem podatnika poza miejscowością w której znajduje się zakład pracy,
- z więcej niż jednego stosunku pracy,
- z więcej niż jednego stosunku pracy (stosunków pokrewnych), podwyższone w związku z zamieszkaniem podatnika poza miejscowością w której znajduje się zakład pracy.
E. DOCHODY PODATNIKA, POBRANE ZALICZKI ORAZ POBRANE SKŁADKI
Należności ze stosunku: pracy, służbowego, spółdzielczego i z pracy nakładczej, a także zasiłki pieniężne z ubezpieczenia społecznego wypłacone przez zakład pracy, o którym mowa w art. 31 ustawy, oraz płatników, o których mowa w art. 42e ust. 1 ustawy:
- Przychód (wpisane jest 36 000,00),
- Koszty uzyskania przychodów (wpisane jest 1 335,00),
- Dochód (wpisane jest 34 665, 00),
- Dochód zwolniony od podatku,
- Zaliczka pobrana przez płatnika (wpisane jest 2 388).
Składki na ubezpieczenia społeczne, o których mowa w przepisach ustawy, podlegające odliczeniu od dochodu (wpisane jest 4 935,60).
Składki na ubezpieczenie zdrowotne, o których mowa w przepisach ustawy, podlegające odliczeniu od podatku (wpisane jest 2 407,44).
F. INFORMACJA O PRZYCHODACH ZWOLNIONYCH OD PODATKU ORAZ O ZAŁĄCZNIKU
Do niniejszej informacji dołączono informację PIT‑R (należy zaznaczyć właściwy kwadrat):
- tak,
- nie (ta odpowiedź jest zaznaczona).
G. PODPIS PŁATNIKA LUB OSOBY WYZNACZONEJ DO OBLICZENIA I POBRANIA PODATKU/ PEŁNOMOCNIKA PODATNIKA
- Imię,
- Nazwisko,
- Podpis i pieczątka.
H. ADNOTACJE URZĘDU SKARBOWEGO
- Uwagi urzędu skarbowego,
- Identyfikator przyjmującego formularz,
- Podpis przyjmującego formularz.
Podsumowanie
Podaj minimum dwa argumenty potwierdzające tezę, że warto planować budżet domowy.
Wyjaśnij, czy Twoim zdaniem gromadzenie pieniędzy w domu jest dobrym sposobem na oszczędzanie.