Wydrukuj Pobierz materiał do PDF Pobierz materiał do EPUB Pobierz materiał do MOBI Zaloguj się, aby skopiować i edytować materiał Zaloguj się, aby udostępnić materiał Zaloguj się, aby dodać całą stronę do teczki
RRNoILW7pfWDR1
Zorientowana poziomo fotografia barwna przedstawiająca na tle spokojnego morza fragment barierki ochronnej – tzw. kosz dziobowy jachtu albo innej niedużej łodzi. Widoczna na pierwszym planie konstrukcja wykonana jest z metalowych poziomych rurek wygiętych po obrysie kadłuba i połączonych na końcu kabłąkiem wystającym poza dziób, który stanowi centralny punkt kompozycji. Od lewej krawędzi fotografii do jej środka ciągnie się wąskie pasmo lądu na horyzoncie. Ponad nim, po prawej i lewej stronie kadru, zachmurzone niebo z błyskawicami.
Jacht na morzu
Źródło: a. nn., domena publiczna.

W polskiej epistolografii01epistolografii prywatnej XVII wieku szczególne miejsce zajmuje korespondencja pomiędzy królem Janem III Sobieskimj0000008G1B5v22_000tp004Janem III Sobieskim i jego żoną Marią Kazimierą Arquien04Marią Kazimierą Arquien, zwaną przez niego Marysieńką. Listy obejmują przede wszystkim lata 1666‑1683, kiedy para zmuszona była się rozstawać.

Listy te przepełnione były uczuciem miłości. Zawierały one wymianę myśli dwojga osób i informacji, np. o sprawach publicznych. Jan III Sobieski, pisząc do swojej małżonki, używał pieszczotliwych zwrotów: 'Duszy i serca pociecho', 'Moja śliczna panno', 'Pierwsze moje i ostatnie na tym świecie kochanie'. Królowa odwzajemniała się mu takimi słowami: 'Muy szliczny serdecznie ukochany Jachniczku, iedyny panie serca mego i duszy pociecho!' W opisach poszczególnych wydarzeń odnaleźć można również słowa i zwroty z języka francuskiego, które były wyrazem szacunku dla mowy ojczystej Marysieńki.

Korespondencja tej pary do dzisiaj stanowi bardzo ciekawe źródło historyczne.

Rjlhh40AP6uix
List króla Jana III Sobieskiego do królowej Marii Kazimiery napisany w czasie wydarzeń pod Wiedniem w 1683 roku
Źródło: Wikimedia Commons, domena publiczna.
Polecenie 1

Czy wysyłałaś lub wysyłałeś kiedyś list w butelce? Wymyśl, co można by przekazać w ten sposób nieznajomemu po drugiej stronie morza lub oceanu. W jakim języku można by napisać ten list? Zapisz poniżej swoje przemyślenia.

RQCbbZJg02Pd2
(Uzupełnij).

O autorze

RWSWJcv64enS6
Bolesław Leśmian
Źródło: a. nn., fotografia archiwalna, domena publiczna.
Bolesław Leśmian19371878

Bolesław Leśmian

Pisarz polski, który potrafił w niezwykły sposób bawić się słowem. Wykorzystując motywy arabskich baśni z Księgi tysiąca i jednej nocy, napisał Przygody Sindbada Żeglarza, a także Klechdy sezamowe.

Przeczytaj tekst Bolesława Leśmiana List Diabła Morskiego, a następnie wykonaj związane z nim ćwiczenia.

List Diabła MorskiegoBolesław Leśmian
Bolesław Leśmian List Diabła Morskiego

Siedziałem w oknie otwartym i patrzyłem przez okno w niebiosy, na których płonęła pełnia księżycowa. Nagle usłyszałem w powietrzu dziwny, suchy, ostry szum skrzydeł. Był to szum osobliwyj0000008G1B5v22_000tp001osobliwy, do żadnych szumów niepodobny. Żaden ptak nie szumi tak skrzydłami.

Wysunąłem głowę przez okno i zacząłem uważnie wpatrywać się w księżycową jasność pogodnej nocy. Po chwili ujrzałem w powietrzu Rybę Latającą.

Jej skrzydła, podobne do ogromnych płetw, srebrzyły się w księżycu. Poruszała nimi powoli i z trudem. Nie była snadźj0000008G1B5v22_000tp002snadź przyzwyczajona do lotu nad ziemią i raził ją zapewne brak wody morskiej w powietrzu. Leciała jednak wytrwale, mieniąc się w świetle księżyca łuską tęczową. Widziałem, jak szybko porusza zmęczonym pyskiem, chwytając skrzelami dech, utrudniony brakiem wody. W pysku trzymała kawał różowego papieru. Leciała wprost ku mnie.

Zbliżywszy się do okna, podała mi papier różowy. Zaledwo ten papier wyjąłem jej z pyska, ryba natychmiast umknęła z powrotem i wkrótce znikła mi z oczu.

Spojrzałem na papier. Na jednej jego stronie świetniałj0000008G1B5v22_000tp003świetniał kaligraficznie i starannie, lecz z okropnymi błędami napisany wiersz wuja Tarabuka. Poznałem od razu charakter jego pisma i nie chcąc odczytywać nudnego i głupiego wiersza, odwróciłem arkusz papieru i spojrzałem na drugą jego stronę.

Na drugiej stronie u góry olbrzymimi literami czernił się napis:

R7YaYH7wrm22v
Odręcznie napisany nagłówek listu
Źródło: a. nn., licencja: CC BY 3.0.

Niżej pod tym napisem znajdował się list treści następującej:

RQsXiNlxntoAu
Odręcznie napisany list
unikatowy_nr_id_wpisu_01 Źródło: Bolesław Leśmian, Przygoda wstępna, [w:] tegoż, Przygody Sindbada Żeglarza, Warszawa 1936, s. 6–8.
Ćwiczenie 1

Określ, kim jest narrator opowieści. Swoją odpowiedź poprzyj odpowiednimi cytatami.

RTKX53hERGIVK
(Uzupełnij).
R16nOrMovBrVq
Ryba manta nazywana diabłem morskim
Źródło: Wikimedia Commons, licencja: CC BY-SA 4.0.
Ras9JpcgDwlTn1
Ćwiczenie 2
Rozpoznaj w tekście elementy typowe dla treści listu. Przyporządkuj do nich podane fragmenty wiadomości od Diabła Morskiego.
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.
1
Ćwiczenie 3

Wypisz z listu Diabła Morskiego zwroty do adresata rozpoczynające się wielką literą.

uzupełnij treść
1
Ćwiczenie 4
R1OjLWKZCil8j
zadanie interaktywne
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.
1
Ćwiczenie 5
RhfcU62CwBhXG
zadanie interaktywne
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.
R89A6kVlLpgE0
Sindbad Żeglarz
Źródło: Wikimedia Commons, Rene Bull, domena publiczna.
RNTbwFuFtQnv8
Sindbad Żeglarz
Źródło: Wikimedia Commons, Edmund Dulac, domena publiczna.
R1CFL65LxyHc2
Sindbad Żeglarz
Źródło: Wikimedia Commons, Edmund Dulac, domena publiczna.
Polecenie 2

Przyjrzyj się powyższym ilustracjom przedstawiającym przygody Sindbada. Czego mogą dotyczyć? Zapisz poniżej swoje spostrzeżenia.

R12EnG6mP8vqv
(Uzupełnij).
Polecenie 2

Zapoznaj się z opisami ilustracji. Czego mogą dotyczyć? Zapisz swoją odpowiedź.

RnHvUZxv9nx9q
(Uzupełnij).
1
Ćwiczenie 6

Znajdź w liście Diabła Morskiego wyrazy z podaną trudnością ortograficzną i zapisz je poniżej lub w zeszycie:

  • wyjątek od zasady, wedle której 'ch' piszemy zawsze na końcu wyrazu;

  • dwa wyrazy, w których zachodzi wymiana 'rz' na 'r';

  • wyraz zakończony na 'ów';

  • dwa wyrazy, w których zachodzi wymiana 'ż' na 'g';

  • trzy przykłady pisowni 'nie' z czasownikiem.

uzupełnij treść
RY7a1gBJdiaYa
Ćwiczenie 7
Przyporządkuj w odpowiednie pola synonimy słowa „list” oraz określenia jego charakteru. Synonimy słowa „list” Możliwe odpowiedzi: 1. polecony, 2. epistoła, 3. greps, 4. otwarty, 5. zwykły, 6. uwierzytelniający, 7. motywacyjny, 8. przesyłka, 9. e-mail, 10. priorytetowy, 11. pocztówka, 12. wiadomość, 13. gończy, 14. polecający, 15. widokówka, 16. intencyjny, 17. kartka Charakter „listu” Możliwe odpowiedzi: 1. polecony, 2. epistoła, 3. greps, 4. otwarty, 5. zwykły, 6. uwierzytelniający, 7. motywacyjny, 8. przesyłka, 9. e-mail, 10. priorytetowy, 11. pocztówka, 12. wiadomość, 13. gończy, 14. polecający, 15. widokówka, 16. intencyjny, 17. kartka
Źródło: Learnetic SA, licencja: CC BY 4.0.
ROcCSBP26iKbR
Ćwiczenie 7
Przyporządkuj do odpowiednich kategorii synonimy słowa „list” oraz związki wyrazowe ze słowem „list”. Synonimy słowa „list” Możliwe odpowiedzi: 1. wiadomość, 2. e-mail, 3. gończy, 4. polecony, 5. żelazny, 6. zwrotny, 7. gryps, 8. epistoła, 9. otwarty, 10. zwykły, 11. bez adresu, 12. priorytetowy Związki wyrazowe ze słowem „list” Możliwe odpowiedzi: 1. wiadomość, 2. e-mail, 3. gończy, 4. polecony, 5. żelazny, 6. zwrotny, 7. gryps, 8. epistoła, 9. otwarty, 10. zwykły, 11. bez adresu, 12. priorytetowy
Źródło: Learnetic SA, licencja: CC BY 4.0.
Ćwiczenie 8

Sprawdź w słowniku i zapisz, jakie znaczenia mają powyższe słowa i wyrażenia. Ułóż z nimi zdania.

R1QBK9GsCDRdf
(Uzupełnij).
Polecenie 3

Zapisz poniżej swoje skojarzenia ze słowem 'list', a następnie przesuń uzupełnione pola tak, aby utworzyć notatkę graficzną.

RIZdrOcmEZajY
Źródło: Learnetic SA, licencja: CC BY 4.0.
Polecenie 3

Zapisz poniżej swoje skojarzenia ze słowem 'list'.

Rq6fu9zLH9aYZ
(Uzupełnij).
R181y9UnAOiFm
Ćwiczenie 9
Uzupełnij przysłowia podanymi poniżej wyrazami. Z tamtego świata listów nie podają, 1. wszystko się w nim zmieści, 2. jak się tam mają, 3. nie wstydzi się, 4. rumieni.
List jak tłumok: 1. wszystko się w nim zmieści, 2. jak się tam mają, 3. nie wstydzi się, 4. rumieni.
List się nie 1. wszystko się w nim zmieści, 2. jak się tam mają, 3. nie wstydzi się, 4. rumieni.
List śmielszy niż język, 1. wszystko się w nim zmieści, 2. jak się tam mają, 3. nie wstydzi się, 4. rumieni.
Źródło: Learnetic SA, licencja: CC BY 4.0.
Ćwiczenie 10

Czy pamiętasz, jak prawidłowo zaadresować kopertę? Wpisz w odpowiednie miejsca adresy nadawcy i odbiorcy. Swoją kopertę zaadresuj do Sindbada Żeglarza, zamieszkałego przy ulicy Podróżniczej 53, kod pocztowy: 90751 Bagdad, Irak. Nadawcą listu będzie Diabeł Morski, zamieszkały przy ulicy Oceanicznej 114, kod pocztowy: 64‑531 Morskie Oko, Polska.  Ramki do wpisania tekstu przenieś we właściwe miejsce na kopercie.

R30UlaMz9H0DI
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.
Ćwiczenie 10

Wymień, jakie elementy należy umieścić na kopercie i w jakich miejscach, adresując list.

RnZ5RRcaaTvxW
(Uzupełnij).
Ciekawostka

Dawniej, gdy nie było jeszcze telefonów i internetu, pisanie listów na papierze odgrywało tak ważną rolę w komunikowaniu się ludzi, że znalazło odzwierciedlenie
w sztukach pięknych. Osobę piszącą lub czytającą list często przedstawiali na swoich obrazach holenderscy malarze żyjący w XVII wieku. W ich czasach listy pisano zaostrzonym gęsim piórem maczanym w atramencie, po czym papier posypywano drobnym piaskiem, by mokry tekst się nie rozmazał.

Ćwiczenie 11

Ułóż puzzle i znajdź na obrazie Gabriëla Metsu pojemnik na piasek. Zwróć uwagę na to, że przypomina kształtem gruszkę i ma niewielki otwór, przez który wysypuje się piasek.

R1cwwdLdt0E4k
Dziewczyna czytająca list
Dziewczyna czytająca list
Źródło: Wikimedia Commons, Gabriël Metsu, Dziewczyna czytająca list, domena publiczna.
Ćwiczenie 11

Powyżej umieszczono informację o tym, że dawniej papier posypywano drobnym piaskiem, by tekst się nie rozmazał. Czy znasz inne metody, stosowane kiedyś przy pisaniu lub wysyłaniu listów, których dzisiaj się już nie używa? Wymień jedną z nich.

R1Ny9BbTqJQPQ
(Uzupełnij).
Polecenie 4

Wyobraź sobie, że musisz wysłać kartkę do koleżanki lub kolegi z wakacji spędzanych z rodziną. Zapisz ją w formie znaków. Wyraź nimi poniższe słowa.

Jest bardzo słonecznie. Pływamy, biegamy, chodzimy na spacery i wycieczki. Do zobaczenia.

RXAEeoprdz3Gj
Źródło: Learnetic SA, licencja: CC BY 4.0.
Polecenie 4

Utwórz rodzinę wyrazów do słowa 'list'.

R1P0WNx6urAaj
(Uzupełnij).
Polecenie 5

Napisz w imieniu Sindbada Żeglarza list, w którym odpowiesz na kuszącą propozycję Diabła Morskiego. Pamiętaj, aby w twoim liście nie zabrakło:

  • daty i nazwy miejscowości,

  • grzecznościowego zwrotu do adresata w nagłówku,

  • użycia wielkiej litery w bezpośrednich zwrotach do adresata,

  • nawiązania do wszystkich punktów listu Diabła Morskiego,

  • podpisu.

R11KLojAXDHOo
(Uzupełnij).
j0000008G1B5v22_000tp001
j0000008G1B5v22_000tp002
j0000008G1B5v22_000tp003
j0000008G1B5v22_000tp004
04
01
02