Procesy życiowe zwierząt
Każdy z nas, aby żyć musi jeść, pić i oddychać. Nie są to cechy tylko ludzkie; każdy gatunek zwierzęcia ma te same potrzeby. Jednak sposób ich realizowania jest niezwykle zróżnicowany.
jakie są podstawowe funkcje życiowe człowieka,
w jaki sposób odżywiają się i oddychają rośliny.
Przedstawisz sposoby odżywaniania się zwierząt.
Rozróżnisz narządy służące zwierzętom do oddychania.
Omówisz sposoby rozmnażania się zwierząt.
1. Odżywianie się zwierząt
Zwierzęta podobnie do wszystkich innych organizmów muszą się odżywiać, aby żyć. Pokarm jest niezbędny do budowy ciała i do podtrzymywania procesów życiowych. Wszystkie zwierzęta są cudzożywne. Pokarm muszą zdobywać, zjadając inne organizmy lub żywiąc się ich szczątkami.
Zwierzęta zjadające wyłącznie lub przede wszystkim pokarm pochodzenia roślinnego (rośliny lub tylko niektóre ich części) nazywamy roślinożercamiroślinożercami.
Zwierzęta zjadające niemal wyłącznie ciała innych zwierząt, które samodzielnie zabijają, nazywamy drapieżnikamidrapieżnikami.
Zwierzęta zjadające niemal wyłącznie szczątki martwych zwierząt, których same nie zabiły, nazywamy padlinożercamipadlinożercami.
Zwierzęta żywiące się zarówno pokarmem roślinnym, jak i zwierzęcym to wszystkożercywszystkożercy.
Zwierzęta odżywiające się kosztem innych zwierząt (np. pijące ich krew), ale bez ich zabijania, to pasożytypasożyty.
Konieczność poszukiwania pokarmu to przyczyna, dla której zdecydowana większość zwierząt posiada zdolność ruchu. Służą temu liczne przystosowania budowy ciała (np. mięśnie, odnóża, skrzydła itp.).
Korzystając z dostępnych źródeł informacji, np. z Internetu, wskaż po jednym gatunku zwierząt odżywiających się liśćmi roślin, nektarem i pyłkiem kwiatowym, owocami, nasionami roślin, ciałami zabitych zwierząt, krwią żywych zwierząt.
Niektóre zwierzęta (np. małże) prowadzą osiadły tryb życia. Mimo że się nie przemieszczają, potrafią wychwytywać pokarm z toni wodnej.
Rafa koralowa składa się z tysięcy organizmów. Tworzą ją koralowce i gąbki. Uzyskują pokarm, filtrując wodę przepływającą przez ich ciała.
2. Oddychanie zwierząt
Ogromna większość zwierząt potrzebuje do oddychania tlenu rozpuszczonego w wodzie lub wchodzącego w skład powietrza. Zwierzęta wykształciły kilka różniących się od siebie sposobów oddychania.
Niektóre niewielkie zwierzęta pobierają tlen całą powierzchnią swojego ciała.
Większość bezkręgowców żyjących w wodzie (np. małże, homary) oraz ryby oddychają za pomocą skrzeliskrzeli.
U żyjących na lądzie drobnych organizmów, jak owady czy pająki, do oddychania służą maleńkie otworki i rurki, którymi powietrze dostaje się do wnętrza ich organizmów. U owadów, wijów, niektórych roztoczy i pająków są to tchawki, a u pajęczaków - płucotchawki.
Płazy, gady, ptaki i ssaki oddychają za pomocą płucpłuc.
Zwierzęta lądowe muszą mierzyć się z dodatkowym problemem, którym jest ciągła utrata wody. W celu ochrony przed utratą wilgoci płuca kręgowców lądowych umieszczone są głęboko we wnętrzu ich ciał, a skóra tych zwierząt jest bardziej odporna na utratę wody niż skóra zwierząt żyjących w środowisku wodnym. Dodatkowo, skóra zwierząt lądowych zwykle pokryta jest łuskami (np. węże), skorupą (żółwie), piórami (ptaki) albo sierścią (ssaki).
Płazy są zwierzętami żyjącymi na pograniczu środowisk wodnego i lądowego. Ze złożonych w wodzie jaj traszki czy żaby wylegają się larwy oddychające skrzelami. Larwy żyją wyłącznie w wodzie. Dorosłe płazy oddychają płucami i mogą przebywać na lądzie.
Niektóre gady, ptaki i ssaki przystosowały się do życia w wodzie, ale nadal oddychają płucami.
3. Rozmnażanie się zwierząt
Prawie wszystkie zwierzęta rozmnażają się płciowo. Najbardziej rozpowszechnioną formą rozrodu płciowego zwierząt jest jajorodnośćjajorodność. Polega na tym, że samica składa jaja, w których odbywa się rozwój zarodka. Rozwijający się zarodek wykorzystuje substancje odżywcze zgromadzone wcześniej w jaju. Ten sposób rozrodu występuje powszechnie u niemal wszystkich zwierząt poza ssakami. Czasami młode wylęgają się z jaj jeszcze w drogach rodnych samicy. Mówimy wówczas o jajożyworodności.
Formą rozrodu większości ssaków jest żyworodnośćżyworodność. Polega ona na tym, że rozwój zarodka przebiega wewnątrz organizmu matki. Rozwijający się zarodek odżywiany jest przez organizm matki.
Podsumowanie
Wszystkie zwierzęta są cudzożywne.
Poszczególne gatunki zwierząt odżywiają się w różny sposób. Niektóre gatunki zjadają inne organizmy (rośliny lub zwierzęta), inne pasożytują na nich, a niektóre żywią się ich szczątkami lub odchodami.
Niektóre małe zwierzęta wodne oddychają całą powierzchnią ciała. Pozostała większość zwierząt żyjących w wodzie oddycha skrzelami. Zwierzęta lądowe pobierają tlen płucami, tchawkami lub płucotchawkami.
Rozmnażanie zwierząt może przebiegać na drodze jajorodności, jajożyworodności lub żyworodności.
Praca domowa
Korzystając z różnych źródeł (np. podręcznika do przyrody, internetu) wyjaśnij, jakie korzyści daje zwierzętom możliwość przemieszczania się?
Słownik
zwierzę, które chwyta i zabija inne zwierzęta; wykorzystuje ciało innego zwierzęcia jako pokarm
forma rozrodu płciowego zwierząt, w którym zarodki rozwijają się w jaju zaopatrzonym w substancje odżywcze
forma rozrodu płciowego zwierząt polegająca na rozwoju zarodka w obrębie organizmu matki, ale w błonach jajowych
organizm, który wykorzystuje ciało innego zwierzęcia jako pokarm, ale nie doprowadza do jego śmierci
zwierzę, które samo nie poluje, ale zjada martwe zwierzęta
narząd oddechowy kręgowców – dorosłych płazów, gadów, ptaków, ssaków, które oddychają powietrzem atmosferycznym
narządy oddechowe występujące u pajęczaków; mają postać komór w odwłoku otwierających się na zewnątrz niewielkimi otworami
zwierzę, które wykorzystuje rośliny lub ich części jako pokarm
narządy oddechowe występujące u zwierząt wodnych (ryb, larw płazów i wielu bezkręgowców); pobierają tlen rozpuszczony w wodzie
narządy oddechowe występujące u niektórych stawonogów; mają postać silnie rozgałęzionych rurek, do których prowadzą parzyste otworki po bokach ciała
zwierzę, które żywi się zarówno roślinami, jak i zwierzętami
forma rozrodu płciowego polegająca na rozwoju zapłodnionej komórki jajowej wewnątrz organizmu matki; proces ten kończy się narodzinami
Zadania
Wskaż nazwy pokarmów, jakimi odżywiają się zwierzęta.
- rośliny lub ich części
- ciała zabitych zwierząt
- ciała żyjących zwierząt
- szczątki martwych roślin
- ciała martwych zwierząt
- odchody zwierząt
- skały
- powietrze
- gazy atmosferyczne
Wskaż nazwy narządów, które zwierzęta mogą wykorzystywać do pobierania tlenu.
- cała powierzchnia ciała
- skrzela
- tchawki
- płucotchawki
- płuca
Rozwijający się 1. plemnikowe, 2. płaz, 3. jajowe, 4. gad, 5. ssak, 6. ptak odżywiany jest przez organizm matki.
Uzupełnij z listy.
jajowe, płaz, gad, plemnikowe, ssak, ptak
U zwierząt żyworodnych komórki .................... są zapładniane i przechowywane wewnątrz organizmu matki.
Rozwijający się .................... odżywiany jest przez organizm matki.
Oceń prawdziwość stwierdzeń dotyczących rozwoju złożonego i prostego.
| Prawda | Fałsz | |
| Owady przechodzą rozwój prosty lub złożony. | □ | □ |
| W rozwoju złożonym występuje larwa. | □ | □ |
| W rozwoju złożonym występuje poczwarka. | □ | □ |
| W rozwoju ssaków występuje larwa. | □ | □ |
| Rozwój złożony jest charakterystyczny dla płazów. | □ | □ |
Uzupełnij z listy.
roślin, ptakami, składające się na skorupkę, macicy, płazami, rybami, gazowe, zwierząt, ssakami, jaju, mineralne, odżywcze, zarodni
Zwierzęta jajorodne rozwijają się w ............................................................ poza organizmem matki. Rozwijający się zarodek wykorzystuje substancje ............................................................ zgromadzone wcześniej w jaju. Ten sposób rozrodu występuje powszechnie u niemal wszystkich ............................................................ poza .............................................................