Weź głęboki oddech, po czym spójrz w niebo i zastanów się, czym jest powietrzepowietrzepowietrze. Jakie są właściwości powietrza i co wchodzi w jego skład? Czy powietrze ma wpływ na istnienie na Ziemi życia? Czy wszędzie na Ziemi – na wsi, w mieście, nad morzem i na szczycie górskim – ma ono dokładnie taki sam skład?
RRDXCSFWfJpBW
Aby zrozumieć poruszane w tym materiale zagadnienia, przypomnij sobie:
sposoby definiowania zjawisk fizycznych i przemian chemicznych oraz sposoby odróżniania ich od siebie;
definicje symboli pierwiastków chemicznych i ich znaczenie;
podstawowy sprzęt laboratoryjny;
zasady bezpieczeństwa w szkolnej pracowni chemicznej.
Nauczysz się
przedstawiać dowody na istnienie powietrza;
opisywać skład i właściwości powietrza;
planować i przeprowadzać doświadczenie potwierdzające, że powietrze jest mieszaniną;
planować i wykonywać doświadczenie, które pozwoli zbadać podstawowe właściwości powietrza;
podawać przykłady zastosowania gazów wchodzących w skład powietrza.
iGBX2vvCuS_d5e201
1. Dowody na istnienie powietrza
Dowody na istnienie powietrza
Doświadczenie 1
Czy naczynia, które wydają się nam puste, są w rzeczywistości wypełnione powietrzem? Wykonaj poniższe doświadczenia, które pomogą Ci znaleźć odpowiedź na to pytanie. Sformułuj odpowiednie obserwacje i wnioski.
Rm8QJOcbtiIe6
Ra65FoRhuzaWX
Czy naczynia, które wydają się nam puste, są w rzeczywistości wypełnione powietrzem? Wykonano poniższe doświadczenia, które pomogą Ci znaleźć odpowiedź na to pytanie.
Sformułowano odpowiednie obserwacje i wnioski.
Problem badawczy:
Czy w szklance i strzykawce, które są pozornie puste, znajduje się powietrze?
Hipoteza:
Wybierz jedną z przedstawionych hipotez, a następnie ją zweryfikuj.
W „pustej” szklance i w „pustej” strzykawce jest powietrze.
W „pustej” szklance i w „pustej” strzykawce nie ma powietrza.
Co będzie potrzebne:
strzykawka.
szklanka;
miska;
woda;
papier.
Przebieg doświadczenia:
Do ręki wzięto pozbawioną igły strzykawkę i odciągnięto tłoczek do końca. Zatkano palcem wylot strzykawki i naciśnięto tłoczek. Zanotowano obserwację.
Do miski wlano wodę. Kartkę pognieciono i umieszczono w szklance. Spróbowano umieścić szklankę w misce z wodą. W tym celu szybkim ruchem odwrócono szklankę do góry dnem i, starając się, aby kartka z niej nie wypadła, włożono do miski. Zaobserwowano zachodzące zmiany.
Obserwacje:
Tłoczek stawia opór i nie da się go wcisnąć do końca. W momencie, gdy przestajemy naciskać na tłoczek, siła oddziałująca na palec ustaje, a tłoczek częściowo wraca do początkowego położenia.
Kartka znajdująca się wewnątrz szklanki nie uległa całkowitemu zamoczeniu.
Wnioski:
Wewnątrz strzykawki znajduje się bezbarwny, niewidoczny gaz, który podczas próby przesunięcia tłoczka wywiera nacisk na palec.
Szklanka jest wypełniona powietrzem, dzięki czemu kartka wewnątrz niej nie uległa całkowitemu zamoczeniu. Szkło stanowi barierę fizyczną oddzielającą zawarte w niej powietrze od wody otaczającej szklankę, dlatego dopóki nie oderwiemy szklanki od dna, kartka pozostanie sucha.
1
Polecenie 1
RW6ochXftx6LG
Obserwacje:
Czy wciśnięcie tłoczka strzykawki, po zatkaniu wylotu powietrza palcem, nie sprawia problemu? Jeśli tak, to jaki?
Czy kartka pozostająca wewnątrz szklanki uległa zamoczeniu?
Wnioski:
Co może odpowiadać za trudności związane z wciśnięciem tłoczka?
Co może być powodem, dla którego kartka, która znajduje się wewnątrz szklanki, nie uległa zamoczeniu?
Obserwacje:
Tłoczek stawia opór i nie da się go wcisnąć do końca. W momencie, gdy przestajemy naciskać na tłoczek, siła oddziałująca na palec ustaje, a tłoczek częściowo wraca do początkowego położenia.
Kartka znajdująca się wewnątrz szklanki nie uległa całkowitemu zamoczeniu.
Wnioski:
Wewnątrz strzykawki znajduje się bezbarwny, niewidoczny gaz, który podczas próby przesunięcia tłoczka wywiera nacisk na palec.
Szklanka jest wypełniona powietrzem, dzięki czemu kartka wewnątrz niej nie uległa całkowitemu zamoczeniu. Szkło stanowi barierę fizyczną oddzielającą zawarte w niej powietrze od wody otaczającej szklankę, dlatego dopóki nie oderwiemy szklanki od dna, kartka pozostanie sucha.
1
Polecenie 1
Jak myślisz, w jakim celu w doświadczeniu zastosowano miskę z wodą?
RQS3H2y0NjFwH
Zastanów się, jaki był cel tego doświadczenia.
Woda zawarta w misce nie dostaje się do szklanki, co udowadnia, że w szklance znajduje się powietrze.
iGBX2vvCuS_d5e321
2. Powietrze i historia badania jego składników
Podczas formowania się skorupy ziemskiej i późniejszych procesów zachodzących na Ziemi, zmieniał się skład jej atmosferyatmosferaatmosfery, czyli powłoki gazowej otaczającej planetę. Początkowo w ogóle nie zawierała w swoim składzie tlenu. Od momentu powstania organizmów fotosyntezujących, ilość tlenu w atmosferze stopniowo wzrastała, a około mln lat temu skład powietrza się ustabilizował. Dziś jego głównymi składnikami są azot, tlen oraz niewielka objętość gazów szlachetnych, zwłaszcza argonu.
Co więcej, powietrze zawiera także składniki, których wartość może zmieniać się w zależności od lokalizacji, klimatu, pór roku, a nawet pory dnia. Są to między innymi: para wodna, tlenek węgla (dwutlenek węgla), ozon oraz zanieczyszczenia, w tym również pyły.
Polecenie 2
Czy wiesz, czym jest atmosfera ziemska i z czego się składa? Zapoznaj się z animacją, w której omówiono skład powietrza w atmosferze ziemskiej, a następnie rozwiąż zadanie zamieszczone poniżej.
RHN6cC0p6Gwox
R1bK56t3WgyKD
Powietrze jest mieszaniną gazów, które różnią się między sobą temperaturami wrzenia. W odpowiednich warunkach temperatury i ciśnienia, poszczególne gazy można skroplić. Składniki skroplonego powietrza można rozdzielić poprzez destylację. Pierwszymi osobami, którym udało się skroplić azot oraz tlen byli polscy uczeni: chemik Karol Olszewski i fizyk Zygmunt Wróblewski (profesorowie Uniwersytetu Jagiellońskiego).
Polecenie 3
Czy wiesz, w jaki sposób uzyskuje się gazy na skalę przemysłową? Aby się tego dowiedzieć, zapoznaj się z animacją, a następnie odpowiedz na pytanie zamieszczone poniżej.
RlUr8vPv3BGAS
R6uG9rbHzN9Bz
Dzisiaj wiemy, że powietrze jest mieszaniną gazów, ale zanim uzyskaliśmy tę wiedzę, konieczny był szereg odkryć i zaangażowanie wielu osób.
Polecenie 4
Czy wiesz, ilu ludzi badających powietrze dokonało przełomowych odkryć i zapisało się na kartach historii? Zapoznaj się z informacjami zawartymi w poniższym materiale, a następnie zaznacz poprawne odpowiedzi na postawione poniżej pytania.
RBB626zOGyX1T
R1Nn2lk2xF5Px
R1cHsy82cbt0K
R1O5vxcWQwJBR
Badanie składu powietrza
Doświadczenie 2
Czy powietrze jest mieszaniną gazów, w której część ze składników umożliwia proces spalania? Wykonaj eksperyment, który pomoże Ci znaleźć odpowiedź na tak postawiony problem badawczy. Sformułuj odpowiednie obserwacje i wnioski.
RpEfheTvO55L0
Czy powietrze jest mieszaniną gazów, w której część ze składników umożliwia proces spalania? Aby się o tym przekonać, wykonano eksperyment.
Problem badawczy: Czy powietrze jest mieszaniną gazów, w której część ze składników umożliwia proces spalania?
Hipoteza: Powietrze jest mieszaniną gazów, a część z jej składników podtrzymuje proces spalania.
Co było potrzebne:
krystalizator;
świeczka;
cylinder miarowy;
woda;
barwnik.
Instrukcja:
Do krystalizatora wlano wodę. Na powierzchni wody umieszczono zapaloną świeczkę typu podgrzewacz. Przykryto świecę cylindrem miarowym. Zaobserwowano zachodzące zmiany.
Obserwacje:
Świeczka płonie, a poziom wody w cylindrze się podnosi. Po pewnym czasie świeczka gaśnie.
Wnioski:
Powietrze jest mieszaniną gazów, której część składników jest odpowiedzialna za podtrzymanie procesu spalania.
Podsumowanie:
Świeczka, paląc się w ograniczonej przestrzeni, zużywa tylko część gazu znajdującego się w cylindrze, a w jego miejsce zasysana jest woda. Składnikiem powietrza, który podtrzymuje proces spalania, jest tlen. Gaz ten zajmuje około objętościowych powietrza, co także udało się potwierdzić tym eksperymentem. Świeczka płonie, a poziom wody w cylindrze podnosi się. Gdy wypełni ona cylinder do około () jego objętości, świeczka gaśnie.
Dla zainteresowanych
Sumaryczna objętość gazu w cylindrze się nie zmieniła. Podczas procesu spalania dochodzi do przekształcenia gazowego tlenu w tlenek węgla (dwutlenek węgla), który rozpuszcza się w wodzie dużo lepiej niż tlen. (powstały w takiej samej objętości, w jakiej wcześniej występował ) rozpuszcza się w wodzie, dzięki czemu możemy zaobserwować zmianę poziomu cieczy (objętości wody) w cylindrze.
1
Polecenie 5
R1LXqpCC2PtBT
Obserwacje: Czy podczas przeprowadzania doświadczenia zachodzą jakieś widoczne zmiany? Jeśli tak, to jakie?
Wnioski: O czym mogą świadczyć zaobserwowane zmiany? Czy umożliwiają one jednoznaczną odpowiedź na nasz problem badawczy? Jeśli tak, to w jaki sposób?
Obserwacje: Świeczka płonie, a poziom wody w cylindrze się podnosi. Po pewnym czasie świeczka gaśnie.
Wnioski: Powietrze jest mieszaniną gazów, której część składników jest odpowiedzialna za podtrzymanie procesu spalania.
Podsumowanie:
Świeczka płonie, a poziom wody w cylindrze podnosi się. Gdy wypełni ona cylinder do około () jego objętości, świeczka gaśnie. Świeczka, paląc się w ograniczonej przestrzeni, zużywa tylko część gazu znajdującego się w cylindrze, a w jego miejsce zasysana jest woda. Składnikiem powietrza, który podtrzymuje proces spalania, jest tlen. Gaz ten zajmuje około objętościowych powietrza, co także udało się potwierdzić tym eksperymentem.
RjhZq7aOkhT5E
Dla zainteresowanych Sumaryczna objętość gazu w cylindrze się nie zmieniła. Podczas procesu spalania dochodzi do przekształcenia gazowego tlenu w tlenek węgla (dwutlenek węgla), który rozpuszcza się w wodzie dużo lepiej niż tlen. (powstały w takiej samej objętości, w jakiej wcześniej występował ) rozpuszcza się w wodzie, dzięki czemu możemy zaobserwować zmianę poziomu cieczy (objętości wody) w cylindrze. Zastanów się i odpowiedz, w jakim celu zastosowano w doświadczeniu cylinder miarowy?
1
Polecenie 5
Zastanów się i odpowiedz, w jakim celu zastosowano w doświadczeniu cylinder miarowy?
R1AIqE9SkGhao
Obserwowana zmiana objętości wody była kluczowa dla wyciągnięcia z doświadczenia odpowiednich wniosków.
Cylinder miarowy ma miarkę umożliwiającą ocenę zmiany objętości cieczy w czasie trwania doświadczenia.
1
Polecenie 6
Poniższe grafiki przedstawiają skład procentowy poszczególnych składników powietrza. Przeanalizuj dane zamieszczone poniżej, a następnie odpowiedz na pytanie. Zwróć uwagę, że w powietrzu mogą znajdować się także zanieczyszczenia w postaci cząstek stałych, takich jak pyły czy mikroorganizmy.
R1AqzwFllyzQ3
RmpDyAcGzAXex
RK1MnulxoGyIv
Spójrz w układ okresowy i przeanalizuj masy cząsteczkowe poszczególnych gazów wchodzących w skład powietrza.
Poszczególne gazy powietrza różnią się od siebie masą cząsteczkową, co powoduje, że stosunek masy pomiędzy składnikami powietrza różni się od stosunku objętości pomiędzy poszczególnymi gazami.
Szczególnie dobrze jest to widoczne na przykładzie gazów szlachetnych, które są cięższe niż azot: mimo że zajmują jedynie około objętościowych powietrza, ich udział w masie powietrza jest bliski .
Ciekawostka
W Zygmunt Wróblewski z Karolem Olszewskim rozpoczęli prace nad skropleniem składników powietrza. Najpierw udało im się uzyskać skroplony tlen (w postaci cieczy), następnie – azot i tlenek węgla. Informację o tym podali podczas posiedzenia Akademii Umiejętności w Krakowie kwietnia oraz podczas posiedzenia Francuskiej Akademii Nauk w dniach i kwietnia tego samego roku. Tablica upamiętniająca ich dokonanie znajduje się na gmachu Collegium Kołłątaja przy ul. św. Anny (na Starym Mieście) w Krakowie.
Karol Olszewski pozostawił w spadku wiele przyrządów i aparatury o znaczeniu historycznym, które zapoczątkowały powstanie działającego do dzisiaj Muzeum Uniwersytetu Jagiellońskiego z siedzibą w Collegium Maius.
R1HaouhDwW1nG
Ciekawostka
Nazwisko Antoine'a Lavoisiera (czyt. antłana lawłaziera) zostało uwiecznione na wieży Eiffla pod pierwszym balkonem, od strony północno‑zachodniej. Znalazło się ono wśród siedemdziesięciu dwóch nazwisk naukowców, inżynierów i przemysłowców. Pomysłodawcą listy był Gustaw Eiffel. Wszyscy wymienieni tam to Francuzi z urodzenia lub pochodzenia; z wyjątkiem pracujących we Francji: Włocha Josepha Lagrange'a (czyt. dżozefa lagrandża) i Szwajcara Jacques'a Sturma (czyt. żaka szturma). Na liście nie ma nazwiska żadnej kobiety.
R1FftkF2vZkoe
iGBX2vvCuS_d5e465
3. Właściwości i zastosowanie powietrza
Czyste, niezanieczyszczone powietrze jest bezbarwną, bezwonną, pozbawioną smaku mieszaniną jednorodną gazów, która słabo rozpuszcza się w wodzie. Skroplone powietrze przyjmuje barwę bladoniebieską, a jego gęstość jest mniejsza od gęstości wody.
Gęstość powietrza zależy od warunków ciśnienia i temperatury, w jakich się ono znajduje, a także od jego dokładnego składu. Na poziomie morza, pod ciśnieniem atmosferycznym () i w temperaturze , gęstość powietrza wynosi .
Zawartość tlenu w powietrzu w ilości około stanowi wartość optymalną dla organizmów oddychających tlenowo, w tym dla człowieka. To sprawia, że powietrze jest niezbędne do podtrzymania życia na Ziemi. Poza tym wykorzystuje się je w przemyśle w kontrolowanych procesach spalania. Stanowi surowiec do przemysłowego otrzymywania tlenu, azotu, argonu i gazów szlachetnych.
Wybrane właściwości powietrza i jego składników
Powietrze / składnik powietrza
Barwa
Gęstość
Temperatura topnienia
Temperatura wrzenia
powietrze
bezbarwne
azot
bezbarwny
tlen
bezbarwny
argon
bezbarwny
Polecenie 7
Przyjrzyj się powyższemu zestawieniu wybranych właściwości powietrza i kilku jego składników, a następnie, na podstawie danych oraz dotychczas uzyskanej wiedzy, zaznacz, które z poniższych zdań jest poprawne.
R16WduoCiPSVy
Azot jest obojętnym gazem, który ma szerokie zastosowanie w przemyśle, między innymi górniczym (przeciwdziałanie pożarom), farmaceutycznym i spożywczym (usunięcie tlenu z opakowania zapobiega szybkiemu psuciu się produktów). Azotem, w razie kolizji, wypełniają się również poduszki powietrzne w pojazdach.
Dwutlenek węgla (tlenek węgla) również znajduje szerokie zastosowanie w przemyśle. Jest wykorzystywany między innymi jako dodatek do żywności (napoje gazowane), środek gaśniczy w gaśnicach śniegowych czy jako medium chłodzące w postaci tak zwanego suchego lodusuchy lódsuchego lodu.
Z kolei argon, jako gaz szlachetny, znalazł zastosowanie między innymi do utrzymywania obojętnej chemicznie atmosfery w żarówkach, a także jest wykorzystywany w reklamach świetlnych (tzw. neonach) o fioletowej lub niebieskiej barwie.
Badanie właściwości powietrza
Doświadczenie 3
Jaki kształt przyjmuje powietrze? Aby poznać odpowiedź na to pytanie, wykonaj poniższe doświadczenie.
Sformułuj odpowiednie obserwacje i wnioski.
R1K3XHhFZjbHD
Jaki kształt przyjmuje powietrze? Aby poznać odpowiedź na to pytanie, przeanalizuj poniższe doświadczenie.
Problem badawczy:
Jaki kształt przyjmuje powietrze?
Hipoteza:
Powietrze przyjmuje kształt naczynia, w którym się znajduje.
Co będzie potrzebne:
szklanka;
balon;
pompka;
skrawki papieru;
strzykawka.
Instrukcja:
Na dno szklanki włożono pusty balon i rozpoczęto pompowanie go powietrzem. Zaobserwowano zachodzące zmiany.
Nadmuchano balon powietrzem. Na stole umieszczono skrawki papieru. Wypuszczono na nie powietrze z balonika. Zaobserwowano zachodzące zmiany.
Odciągnięto tłoczek strzykawki. Zatkano otwór strzykawki palcem i naciśnięto na tłok. Zaobserwowano zachodzące zmiany.
Obserwacje:
Powietrze wypełniło balonik, a on dopasował się do kształtu szklanki.
Wypuszczenie powietrza z balonu wywołuje podmuch, który unosi ze sobą skrawki papieru.
W łatwy sposób można zmniejszyć objętość, którą gaz zajmuje w strzykawce. Od pewnego momentu czuć wyraźny nacisk na palec.
Wnioski:
Powietrze i inne gazy przyjmują kształt naczynia, w którym się znajdują.
Powietrze w balonie jest ściśnięte, czyli sprężone. Po wypuszczeniu powietrza z balonu gaz rozpręża się, a wywołany tym zjawiskiem podmuch unosi ze sobą skrawki papieru.
Powietrze jest rozprężliwe – łatwo można zmniejszyć jego objętość, co wiąże się ze wzrostem ciśnienia w układzie.
1
Polecenie 8
RyQBraDJFeNWj
Obserwacje:
Jaki kształt przyjął balon po wypełnieniu go powietrzem?
Czy wypuszczenie powietrza z balonu oddziaływało na obserwowane skrawki papieru? Jeśli tak, to w jaki sposób?
Czy jest możliwe wciskanie i odciąganie tłoka strzykawki, po tym jak jej wylot został zasłonięty przez nas palcem?
RmcB1UJmyeWbS
Wnioski:
O czym może świadczyć kształt, który przyjął balon?
Jakie zjawisko jest odpowiedzialne za obserwowane zmiany?
O czym może świadczyć możliwość zmiany położenia tłoka strzykawki pomimo zasłonięcia wylotu strzykawki? Dlaczego to doświadczenie jest dla nas łatwe do wykonania jedynie w ograniczonym zakresie?
Obserwacje:
Powietrze wypełniło balonik, a on dopasował się do kształtu szklanki.
Wypuszczenie powietrza z balonu wywołuje podmuch, który unosi ze sobą skrawki papieru.
W łatwy sposób można zmniejszyć objętość, którą gaz zajmuje w strzykawce. Od pewnego momentu czuć wyraźny nacisk na palec.
Wnioski:
Powietrze i inne gazy przyjmują kształt naczynia, w którym się znajdują.
Powietrze w balonie jest ściśnięte, czyli sprężone. Po wypuszczeniu powietrza z balonu gaz rozpręża się, a wywołany tym zjawiskiem podmuch unosi ze sobą skrawki papieru.
Powietrze jest rozprężliwe – łatwo można zmniejszyć jego objętość, co wiąże się ze wzrostem ciśnienia w układzie.
1
Polecenie 8
Zastanów się i odpowiedz, w jakim celu umieszczono balon w szklance.
RWvbwPkXNzgCY
Zastanów się, jaki kształt przyjmuje powietrze.
Gaz przyjmuje kształt naczynia w którym się znajduje. Umieszczenie balonu w szklance umożliwia obserwację tego zjawiska.
Badanie przewodnictwa elektrycznego powietrza
Doświadczenie 4
Czy powietrze jest dobrym przewodnikiem prądu elektrycznego? Wykonaj poniższe doświadczenie, które pomoże Ci poznać odpowiedź na to pytanie.
Sformułuj odpowiednie obserwacje i wnioski.
R2wN0taX6rEbU
Czy powietrze jest dobrym przewodnikiem prądu elektrycznego? Przeanalizuj poniższe doświadczenie, które pomoże Ci poznać odpowiedź na to pytanie.
Problem badawczy:
Czy powietrze przewodzi prąd elektryczny?
Hipoteza:
Powietrze nie przewodzi prądu elektrycznego.
Co było potrzebne:
bateria;
dioda elektroluminescencyjna (LED);
przewody elektryczne.
Instrukcja:
Z przedmiotów niezbędnych do wykonania doświadczenia skonstruowano obwód elektryczny. Jeden z przewodów elektrycznych został zaczepiony o baterię oraz diodę (LED). Końce zestawu z baterią i diodą (LED) pozostawiono niezłączone. Zaobserwowano, co się dzieje z diodą (LED).
Obserwacje:
LED się nie świeci, czyli w obwodzie elektrycznym nie płynie prąd.
Wnioski:
Powietrze nie przewodzi prądu elektrycznego.
RsECVlpdoKZgs
1
Polecenie 9
RLxneCOI1LKP1
Obserwacje: Czy dioda się zaświeciła?
Wnioski: Jaką informację na temat właściwości powietrza możemy uzyskać z tak skonstruowanego obwodu elektrycznego?
Obserwacje: LED się nie świeci.
Wnioski: W obwodzie elektrycznym nie płynie prąd. Powietrze nie przewodzi prądu elektrycznego.
1
Polecenie 9
Zastanów się i odpowiedz, jaki element obwodu elektrycznego wykonanego w powyższym doświadczeniu jest odpowiedzialny za źródło prądu elektrycznego.
R3Hb0KssGbFwR
Przypomnij sobie znane Ci źródła prądu elektrycznego.
W wykonanym doświadczeniu źródłem prądu w obwodzie elektrycznym była bateria.
Ciekawostka
Kichając, wydychamy powietrze ze średnią prędkością . Wynik zapisany w Księdze rekordów Guinnessa to aż . Podczas pojedynczego kichnięcia wydychamy około kropli, które mogą zawierać wirusy i przemieszczają się nawet na odległość trzech metrów. Dlatego pamiętaj o zakrywaniu ust i nosa podczas kichania.
RD73X4ji1SJLw
iGBX2vvCuS_d5e665
Podsumowanie
Czyste powietrze jest jednorodną mieszaniną bezbarwnych i bezwonnych gazów.
Głównymi składnikami powietrza w procentach objętościowych są: azot (), tlen (), argon i inne gazy szlachetne (), tlenek węgla oraz woda w postaci pary.
Powietrze, dzięki dużej zawartości tlenu, jest niezbędne dla podtrzymania życia na Ziemi, a także umożliwia zachodzenie procesu spalania.
Powietrze nie przewodzi prądu elektrycznego.
Tlen i azot zostały po raz pierwszy skroplone z powietrza przez polskich naukowców: Karola Olszewskiego i Zygmunta Wróblewskiego.
Praca domowa
1
Polecenie 10.1
Przedstaw w postaci wykresów – kołowego i słupkowego – objętościowy skład procentowy powietrza.
RxFziOUqjNTyx
Polecenie 10.2
Zapisz z jakich gazów składa się powietrze oraz jaki jest skład objętościowy (procentowy) poszczególnych składników powietrza.
RiWDzjCQTtKs5
Pamiętaj, że w przypadku wykresu kołowego pełne koło oznacza . Rysując wykres słupkowy, ustal skalę na osi w taki sposób, aby ułatwić sobie naniesienie danych na wykres.
RDIcHwVTL6cEE
RyrCcb1e2guw2
1
Polecenie 10.2
Oblicz temperaturę powietrza, która panuje u podnóża góry na wysokości , podczas gdy na jej wierzchołku, na wysokości , temperatura powietrza wynosi . Przyjmij, że spadek temperatury powietrza przy obniżaniu wysokości wynosi na każde różnicy wysokości.
R14jy4WArZZuJ
Oblicz różnicę wysokości pomiędzy wierzchołkiem a jej podnóżem. Pamiętaj, że im wyższa wysokość , tym temperatura powietrza jest niższa.
Różnica wysokości pomiędzy wierzchołkiem a podnóżem wynosi:
Wiedząc, że spadek temperatury wynosi na każde różnicy wysokości, liczymy, jak dużo takich odcinków przypada na od wierzchołka góry do jej podnóża, a następnie mnożymy liczbę tych odcinków razy oczekiwany spadek temperatury.
Wiedząc, że temperatura powietrza na wierzchołku góry jest niższa o od temperatury powietrza panującej u jej podnóża, możemy obliczyć temperaturę powietrza u podnóża góry.
iGBX2vvCuS_d5e844
Słownik
atmosfera
atmosfera
powłoka gazowa otaczająca ciało niebieskie, utrzymywana przy jego powierzchni w wyniku działania grawitacji
powietrze
powietrze
jednorodna mieszanina różnych substancji, głównie gazów, bez barwy, smaku i zapachu, stanowiąca atmosferę ziemską
suchy lód
suchy lód
tlenek węgla (dwutlenek węgla) w stanie stałym
iGBX2vvCuS_d5e886
Ćwiczenia
Pokaż ćwiczenia:
1
Ćwiczenie 1
R1N6ZejrdvWyw
1
Ćwiczenie 2
Zaznacz poprawną odpowiedź.
RMbm9nmO21siG1
1
Ćwiczenie 3
RjbXs82HDh2nq
Łączenie par. Oceń, czy podane informacje na temat powietrza są prawdziwe, czy fałszywe.. W temperaturze pokojowej jest substancją stałą.. Możliwe odpowiedzi: Prawda, Fałsz. W temperaturze pokojowej jest mieszaniną gazów.. Możliwe odpowiedzi: Prawda, Fałsz. Przewodzi prąd elektryczny.. Możliwe odpowiedzi: Prawda, Fałsz. Podtrzymuje palenie.. Możliwe odpowiedzi: Prawda, Fałsz. Można je skroplić.. Możliwe odpowiedzi: Prawda, Fałsz
Łączenie par. Oceń, czy podane informacje na temat powietrza są prawdziwe, czy fałszywe.. W temperaturze pokojowej jest substancją stałą.. Możliwe odpowiedzi: Prawda, Fałsz. W temperaturze pokojowej jest mieszaniną gazów.. Możliwe odpowiedzi: Prawda, Fałsz. Przewodzi prąd elektryczny.. Możliwe odpowiedzi: Prawda, Fałsz. Podtrzymuje palenie.. Możliwe odpowiedzi: Prawda, Fałsz. Można je skroplić.. Możliwe odpowiedzi: Prawda, Fałsz
Oceń, czy podane informacje na temat powietrza są prawdziwe, czy fałszywe.
Prawda
Fałsz
W temperaturze pokojowej jest substancją stałą.
□
□
W temperaturze pokojowej jest mieszaniną gazów.
□
□
Przewodzi prąd elektryczny.
□
□
Podtrzymuje palenie.
□
□
Można je skroplić.
□
□
Źródło: Gromar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
RBxCQRtU0YbxA2
Ćwiczenie 4
R11MlS7jztkjp2
Ćwiczenie 5
2
Ćwiczenie 6
Zaznacz poprawną odpowiedź.
RNTMGBE0nv2EK2
2
Ćwiczenie 7
RF4xnQtaOUbYj
zadanie interaktywne
zadanie interaktywne
Oceń, czy podane zdania są prawdziwe, czy fałszywe.
Prawda
Fałsz
W zależności od wilgotności powietrze zawiera więcej lub mniej pary wodnej.
□
□
Profesorowie Uniwersytetu Jagiellońskiego, Zygmunt Wróblewski i Karol Olszewski, jako pierwsi skroplili tlen i azot.
□
□
Cechą charakterystyczną gazów będących składnikami powietrza jest bladoniebieska barwa.
□
□
Powietrze można skroplić, w wyniku czego przyjmuje ono bladoniebieską barwę.
□
□
Źródło: Gromar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
3
Ćwiczenie 8
R1OqOphDnUf7D
3
Ćwiczenie 9
Zapoznaj się z krótkim tekstem zamieszczonym poniżej, a następnie odpowiedz na pytania.
Air pollution is the presence of substances in the atmosphere that are harmful to the health of humans and other living beings, or cause damage to the climate or to materials. There are many different types of air pollutants, such as gases (such as ammonia, carbon monoxide, sulfur dioxide, nitrous oxides, methane and chlorofluorocarbons), particulates (both organic and inorganic), and biological molecules. Air pollution may cause diseases, allergies and even death to humans; it may also cause harm to other living organisms such as animals and food crops, and may damage the natural environment (for example, climate change, ozone depletion or habitat degradation) or built environment (for example, acid rain). Both human activity and natural processes can generate air pollution.
Źródło: Air Pollution, wikipedia.org [dostęp: 23.06.2021].
R1SPHYbKTKgrG
R1I0MjzcBfCaL
Glossary
harmful
harmful
RbchQv0up0Dnk
szkodliwy
particulates
particulates
RRYANxM1wh684
cząstki stałe
food crop
food crop
Re4Tm0faLJ1et
uprawa roślin spożywczych
ozone depletion
ozone depletion
Rlg20o4UgSXfu
zanikanie warstwy ozonowej
acid rain
acid rain
R1X5H1RvyES6E
kwaśne deszcze
Bibliografia
Bielański A., Podstawy Chemii Nieorganicznej, t. 2, Warszawa 2002.
Kulawik J., Kulawik T., Litwin M., Podręcznik do chemii dla klasy siódmej szkoły podstawowej, Warszawa 2020.