Czy lustro może służyć do obrony?
Grafika przedstawia wysokie, poszarpane skały w różnych odcieniach brązu na zielonym tle. Z czterech z nich spływają strumienie. W centrum widać jasną planetę z pierścieniem. Na skale po prawej stronie rośnie mały, czerwony kwiatek. W oddali widać kontury budynków i błękitne niebo. Na tle budynków widnieje niebieska planeta z pierścieniem.W Górach Fantazji często można spotkać przedziwne stwory. Jedne są przyjazne, a inne nie. Co robić, kiedy trafi się na tego niesympatycznego? Dowiedz się, jak poradziła sobie z takim potworem mała Barbarka.
Obejrzyj film. Z jakimi miastami związane są omawiane w nim historie?
Czy znasz podobne opowieści dotyczące regionu, w którym mieszkasz?
Zapoznaj się poniższym filmem. Z jakimi miastami związane są omawiane w nim historie? Czy znasz podobne opowieści dotyczące regionu, w którym mieszkasz?
Czy podanie i legenda to synonimy? Czym różnią się podania od legend?
Przeczytaj uważnie tekst i zapamiętaj.
Podania i legendy przekazywane z pokolenia na pokolenie są ważną częścią każdego społeczeństwa.
LEGENDA
Słowo wywodzi się z języka łacińskiego 'legare', oznacza coś, co należy przeczytać.
Początki legend wiążą się ze średniowiecznymi klasztorami, w których podczas posiłków czytano opowieści o świętych. W tekstach kładziono szczególny nacisk na niezwykłe cuda, jakich dokonywali oraz pouczenia wypływające z treści opowieści.
Legendy opowiadają o czynach świątobliwych osób bądź Boskich interwencjach i cudach w małej społeczności lokalnej. Przykładem może być legenda o Wandzie, o królowej Jadwidze czy o świętej Kindze.
PODANIE
Podanie jest fikcyjną opowieścią silnie związaną z miejscowością, regionem lub narodem. Zawiera elementy historyczne, na przykład nazwę miejscowości, regionu, imię władcy lub inny detal, który pomaga umieścić wydarzenia w konkretnym miejscu lub czasie. Przykładem może być podanie o Lechu, Czechu i Rusie, o poznańskich koziołkach, o Tatrach.
Podanie wyjaśnia przyczyny powstania pewnych tradycji, miejscowości, krain geograficznych, tłumaczy, jak stworzono, na przykład nazwy geograficzne czy miejscowości.
Bohaterami podań są niezwykłe postaci: królowie, królowe, wojownicy, lokalni bohaterzy, czasem postacie fantastyczne: diabły (Boruta) czy czarownicy (Pan Twardowski), które swoją postawą i zachowaniem utrwaliły się w wyobraźni danej miejscowości lub regionu.
Teraz już wiesz, że podanie i legenda to dwa różne terminy literackie.
Określ, czy wymienione w filmie opowieści są legendami czy podaniami.
Wyjaśnij, co według ciebie znaczy słowo 'legenda'. Następnie odszukaj w Słowniku języka polskiego definicję tego wyrazu. Porównaj własne rozumienie słowa 'legenda' z definicją słownikową.
Czy znasz podanie o bazyliszku? Poszukaj w internecie informacji o tym stworze. Odpowiedz na pytania w formie krótkiej notatki. Zapisz ją tutaj lub w zeszycie:
Co to za istota?
Gdzie się pojawia?
Jak często się rodzi?
Jaką ma moc?
Tadeusz Kubiak
Polski poeta, satyryk i autor słuchowisk radiowych piszący również dla dzieci. Wydał m.in. 'Słoń w sklepie z porcelaną', 'Śmiejmy się', 'W kraju Baj‑Baju'.
Przeczytaj wiersz Tadeusza Kubiaka pt. 'Bazyliszek i Barbarka' lub go wysłuchaj. Zwróć uwagę na to, jak poeta przedstawił potworne zwierzę.
Nagranie dostępne pod adresem https://zpe.gov.pl/b/P1708n2OF
Nagranie recytacji wiersza pt. „Bazyliszek i Barbarka”.
Bazyliszek i BarbarkaCo‑raz
ciem‑niej
co‑raz
ci‑szej.
Co to?
Kto to?
Ba‑zy‑li‑szek.Idzie, człapie
po ulicy.
Staje w cieniu
kamienicy.Ślepia ma
bazyliszkowe
i bazyliszkową głowę.
Chrzęści
skrzydłem nietoperza.
Nic dziś nie pił.
Nic dziś nie żarł.O‑u, wrr, brr!
Barr‑dzo srro‑gi.
Sapnął.
Z pyska
zionie ogień.
Zjadłby tysiąc
szarych myszek.
Barr‑dzo głod‑ny
ba‑zy‑li‑szek.Aż tu nagle
patrzy; co to?
Gwiazdka z nieba?
Dziecko?
Kto to?– Bazyliszku,
to Barbarka,
bo przebrała
się już miarka.Spojrzyj, proszę,
w to lusterko.
Zobacz siebie...Ścierpł, gdy zerknął.
– Co? To ja?
To zwierzę srogie?
Ślepia dzikie,
w pysku ogień!
Bardzo siebie się przestraszył.
W najciemniejszy kąt
się zaszył.Zaszył się
od stóp po głowę
srebrem nici
księżycowej.Źródło: Tadeusz Kubiak, Bazyliszek i Barbarka, [w:] Podręcznik kl. V „To lubię” , Warszawa 2019, s. 32.
Znajdź i zaznacz na zielono fragmenty wiersza Tadeusza Kubiaka opisujące wygląd legendarnego potwora.
zielony
[...] Ślepia ma
bazyliszkowe
i bazyliszkową głowę.
Chrzęści
skrzydłem nietoperza.
Nic dziś nie pił.
Nic dziś nie żarł.
O-u, wrr, brr!
Barr-dzo srro-gi.
Sapnął.
Z pyska
zionie ogień.
Zjadłby tysiąc
szarych myszek.
[...]
Ścierpł, gdy zerknął.
– Co? To ja?
To zwierzę srogie?
Ślepia dzikie,
w pysku ogień!
Bardzo siebie się przestraszył.
W najciemniejszy kąt
się zaszył.
Opisz, jak wyobrażasz sobie bazyliszka z utworu Tadeusza Kubiaka. Uzupełnij pola tekstowe i przeciągnij w dowolne miejsca na ilustracji.
Opisz, jak wyobrażasz sobie bazyliszka z utworu Tadeusza Kubiaka.
Wyjaśnij, kto i w jaki sposób przechytrzył bazyliszka.
Co zrobił bazyliszek, kiedy zobaczył siebie w lusterku? Znajdź odpowiedni fragment utworu i przeczytaj go uważnie. Odpowiedz, jakim środkiem stylistycznym posłużył się poeta.
- przenośnią
- porównaniem
- epitetem
Wypisz ze Słownika synonimów wyrazy bliskoznaczne do czasownika 'zaszyć się'.
Wyjaśnij, jak rozumiesz słowa wiersza: 'Zaszył się od stóp po głowę srebrem nici księżycowej'.
W języku polskim istnieją słowa, które naśladują odgłosy, dźwięki wydawane np. przez zwierzęta lub przedmioty. Miau, hau, świst, skrzyp, chrzęst, szum to wyrazy dźwiękonaśladowcze lub inaczej onomatopeje. Stosuje się je w poezji, ale również w komiksach.
Wypisz z wiersza 'Bazyliszek i Barbarka' fragment świadczący o złości bazyliszka. Nazwij zastosowany środek stylistyczny.
Jak myślisz, dlaczego poeta podzielił niektóre słowa na sylaby, a w innych powtórzył te same litery? Wyjaśnij, jaki efekt chciał w ten sposób osiągnąć.
Z powyższego ćwiczenia wybierz cztery określenia i ułóż z nimi zdania na temat bohaterów wiersza Tadeusza Kubiaka.
Dlaczego bazyliszek przestraszył się sam siebie? Wymień, co w nim było przerażającego.
Przypomnij sobie baśń o Pięknej i Bestii. Napisz, na czym polegało wewnętrzne piękno Bestii. Czy bazyliszek też mógłby być piękny, mimo swego wyglądu?
Narysuj portret bazyliszka. Skorzystaj z opisu poety lub własnej wyobraźni. Swoje dzieło możesz stworzyć poniżej lub w zeszycie.
Opisz własne wyobrażenie potwora, który jest tylko z pozoru groźny.
Przygotujcie krótką inscenizację wiersza Tadeusza Kubiaka pt. 'Bazyliszek i Barbarka'.
Ustalcie, kto będzie reżyseremreżyserem, a kto scenarzystąscenarzystą.
Wybierzcie narratora, bazyliszka oraz Barbarkę.
Podzielcie tekst na role i przygotujcie maski lub kukiełki bohaterów przedstawienia.
Przygotujcie scenki. Pamiętajcie o przekazaniu odpowiednich emocji, dźwięków i gestów.
Napisz podanie o zmyślonym potworze, który dawno temu mógł żyć w twojej miejscowości. Możesz skorzystać z podpowiedzi:
Napisz nazwę miejscowości i nazwij potwora.
Opisz jego wygląd.
Określ, jaki był i jaką posiadał moc.
Opisz, co się działo, kiedy ktoś wszedł na teren potwora.
Nadaj imię osobie, która spotkała się z potworem. Napisz, co zrobiła, co powiedziała, czy i w jakiś sposób zmierzyła się z potworem.
Co zrobił potwór? Co się z nim stało?
Jaka była reakcja mieszkańców miejscowości na takie rozwiązanie?
Zakończ legendę.
Stwórz z kolegami i koleżankami tomik, w którym zgromadzicie wasze podania.