Aby przekazać jakąś informację o kimś, mówimy, że 'ktoś robi coś', np. 'Uczeń przegląda wiadomości'. W wypowiedzi tej wskazujemy osobę ('uczeń'), opisujemy jej czynność ('przegląda'), a nawet wymieniamy przedmiot ('wiadomości'). Zdanie można wzbogacić informacjami o właściwościach (cechach, przymiotach) osób i rzeczy (np. zdolny uczeń, krótkie wiadomości), a także czynności (długo przegląda, zawsze przegląda, stale przegląda).
j0000007V0B1v50_0000000M
RkP2MKJb0UxHq
Ćwiczenie 1
Ćwiczenie 1
Ułóż po jednym zdaniu zawierającym wyrazy: żółty, ostry, owalny, podłużny, okrągły, drewniany, biały.
R1QIrkgIFWxPS
R9Oi2UkGO4mn9
Ćwiczenie 2
Ćwiczenie 2
R9nrIa2dNQmG4
Ćwiczenie 3
Ro1bro9gd4HcS1
Ćwiczenie 4
Odpowiedz, jakimi częściami mowy są wpisane przez ciebie w powyższym ćwiczeniu wyrazy. Jaką funkcję pełnią w języku?
RPD2uzwMRbc25
Zwróć uwagę, na jakie pytanie odpowiadają wyrazy w poprzednim ćwiczeniu.
Wyrazy wpisane w poprzednim ćwiczeniu są przymiotnikami. Dzięki nim dowiadujemy się o szczegółowych cechach opisywanych wyrazów.
Ważne!
Jakie są zjawiska i osoby – nazwane przez rzeczownik – określamy zwykle za pomocą przymiotnika. Natomiast aby opisać jak, kiedy i gdzie nastąpiły jakieś zdarzenia, czynności i stany, które wyrażają się za pomocą czasowników, korzystamy z przysłówka.
j0000007V0B1v50_0000000M
j0000007V0B1v50_00000029
Przymiotnik
Przymiotnik – to część mowy, która określa przede wszystkim rzeczownik. Odpowiada głównie na pytania: jaki?, jaka?, jakie? (a także czyj?, czyja?, czyje?; który?, która?, które?).
Przymiotnik odmienia się przez 7 przypadków, 2 liczby i przez rodzaje (rodzaj męski, żeński i nijaki w liczbie pojedynczej oraz męskoosobowy i niemęskoosobowy w liczbie mnogiej). Przymiotnik zawsze ma taką samą formę gramatyczną jak rzeczownik, którego jest określeniem. Najbardziej ten związek dwóch wyrazów widać w formie rodzaju, np.:
pies – rzeczownik rodzaju męskiego,
papuga – rzeczownik rodzaju żeńskiego,
kurczę – rzeczownik rodzaju nijakiego,
wesoły (pies) – przymiotnik rodzaju męskiego,
wesoła (papuga) – przymiotnik rodzaju żeńskiego,
wesołe (kurczę) – przymiotnik rodzaju nijakiego.
Przymiotnik - rodzaj:
Liczba pojedyncza
Liczba mnoga
wesoły kolega – przymiotnik rodzaju męskiego
weseli koledzy – przymiotnik rodzaju męskoosobowego
wesoła koleżanka – przymiotnik rodzaju żeńskiego
wesołe koleżanki – przymiotnik rodzaju żeńskiego
wesołe psisko – przymiotnik rodzaju nijakiego
wesołe psiska – przymiotnik rodzaju niemęskoosobowego
Ćwiczenie 5
RrFzIyk8zcCTc1
j0000007V0B1v50_00000047
Przysłówek
Przysłówek – opisuje najczęściej czas, miejsce, intensywność jakichś czynności, zdarzeń, stanów. Określa czasownik, może też być określeniem przymiotnika. To nieodmienna część mowy, którą wskazujemy, posługując się pytaniami: jak?, kiedy?, gdzie?, np.:
Wczoraj wieczorem (kiedy?) Jan pisał e‑mail. Jan wesoło i głośno (jak?) podśpiewuje. Jan znajduje się blisko (gdzie?).
Bardzo często przysłówki można utworzyć od przymiotników, np.: duży → dużo, względny → względnie.
Ćwiczenie 6
RdvuyUaLks2C21
Ćwiczenie 7
Rs6PhHewMFMlk1
Zadanie interaktywne polega na dopasowaniu elementów do właściwych pól, pogrupowaniu.
Zadanie interaktywne polega na dopasowaniu elementów do właściwych pól, pogrupowaniu.
Wiemy już, że przymiotniki i przysłówki służą do tego, aby określać właściwości. W tabeli pojawiają się wyrazy i nazwy cech. Spróbuj połączyć je ze sobą.
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.
Właściwości rzeczy i czynności
Aby opisać cechy, wygląd, wady i zalety osób i przedmiotów, a także rzeczy abstrakcyjnych, głównie korzystamy z przymiotnika, który się stopniuje, na przykład: dobra – lepsza – najlepsza książka. Podobnie opisać można cechy czynności: dobrze/źle to zrobiłeś. Posługujemy się wówczas przysłówkami. Za pomocą przysłówków również możemy te czynności lub stany oceniać albo mówić o ich intensywności: dobrze – lepiej – najlepiej to wygląda.
Ważne!
Przymiotniki głównie opisują, jakie są rzeczy, ludzie, zjawiska. Zwykle są określeniami rzeczowników.
Przysłówki głównie opisują jak, gdzie i kiedy nastąpiły zdarzenia, czynności i stany. Zwykle są określeniami czasowników.
Przymiotniki i przysłówki możemy stopniować regularnie, opisowo i nieregularnie, czyli pokazywać intensywność lub wzmocnienie jakiejś cechy. Dodajemy wówczas cząstki:
'(ej)szy', 'naj-' → do wyrazu przymiotnikowego,
'-ej', 'naj-' → do wyrazu przysłówkowego.
Możemy również to samo znaczenie oddać za pomocą wyrazów 'bardziej' i 'najbardziej'.
Stopniowanie przymiotników i przysłówków:
Stopień równy
Stopień wyższy
Stopień najwyższy
wesoły
weselszy bardziej wesoły
najweselszy najbardziej wesoły
Stopień równy
Stopień wyższy
Stopień najwyższy
wesoło
weselej bardziej wesoło
najweselej najbardziej wesoło
Ważne!
Jeżeli możliwe jest stopniowanie proste, daje się mu pierwszeństwo przed stopniowaniem opisowym.
Ćwiczenie 8
RxTeezdldSd7a1
Zadanie interaktywne polega na uzupełnieniu tabeli przymiotnikami we właściwym stopniu.
Zadanie interaktywne polega na uzupełnieniu tabeli przymiotnikami we właściwym stopniu.
Uzupełnij tabelę, wstawiając w różne rubryki przymiotniki w różnych stopniach.
Stopień równy
Stopień wyższy
Stopień najwyższy
najcieplejszy
najwłaściwszy
piękniejszy
chłodny
bogatszy
najserdeczniejszy
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.
Ćwiczenie 9
RX7SIhZt4ps7U1
Ćwiczenie 10
R1U4gRPMXvtmW1
R1Q25cAh24uye
Ćwiczenie 11
1
Polecenie 1
Opisz widok z okna twojego pokoju lub domu. W swoim opisie użyj jak największej liczby przymiotników i przysłówków.
R1ULObxxeZ6TR1
Ćwiczenie 12
Zaproponuj własną kolejność słów kluczy do tego tematu. Możesz kierować się tym, co cię zaciekawiło, poruszyło, zaskoczyło itp. Przygotuj krótkie uzasadnienie swojej propozycji.
Proponowane słowa klucze: przymiotnik, przysłówek, rodzaj, cecha, opis.