Sprawa polska na konferencji wersalskiej

Wprowadzenie

Wybuch pierwszej wojny światowej Polacy powitali z mieszanymi uczuciami. 
Z jednej strony, w końcu została złamała solidarność państw zaborczych w kwestii polskiej: dwaj zaborcy, Niemcy i Austro‑Węgry, wypowiedziały wojnę trzeciemu
– Rosji. Z drugiej strony, Polacy musieli zdecydować, u boku którego z bloków polityczno‑wojskowych będą walczyć o swoją niepodległość.

Polskie formacje walczące u boku państw centralnychpaństwami centralnymipaństw centralnych:

• I Kompania Kadrowa -  miała wzniecić powstanie przeciw Rosjanom. W tym celu 6 sierpnia 1914 r. wyruszyły z Krakowa w kierunku Kielc. Wobec bierności ogółu mieszkańców Kielecczyzny, obawiających się rosyjskiego odwetu, zryw nie był jednak możliwy.

• Legiony Polskie -  utworzone 27 sierpnia 1914 r.  Widząc, że państwa centralne nie są gotowe przyznać Polsce rzeczywistej niepodległości, Józef Piłsudski zerwał z nimi i został internowanyinternowany internowany, a Legiony rozwiązane.

Polskie formacje walczące u boku Rosji i jej sojuszników:

• Armia Polska we Francji tzw. Błękitna Armia, Armia Hallera - największa polska formacja zbrojna na emigracji. Dzięki wyszkoleniu, które otrzymali, a także świetnemu sprzętowi i uzbrojeniu, armia stała się wielkim wsparciem dla powstającego w niepodległej Rzeczypospolitej Wojska Polskiego. Na jej czele stał gen. Józef Haller.

• Legion Puławski -  Legion brał udział w walkach na froncie wschodnim I wojny światowej od marca do września 1915 r.  Stanowił zalążek polskich formacji na Wschodzie, których rozwój był całkowicie zależny od stanowiska Rosji carskiej w sprawie polskiej.

Delegacja polska na konferencji paryskiej

W procesie kształtowania się granic państwa polskiego najistotniejszą rolę odegrała konferencja paryska. Alianci, opracowując zasady nowego porządku europejskiego, dużo uwagi poświęcili kwestiom polskim.

Najbardziej znanymi reprezentantami sprawy polskiej na konferencji paryskiej byli Roman DmowskiRoman Dmowski Roman Dmowski i Ignacy Jan PaderewskiIgnacy Jan Paderewski Ignacy Jan Paderewski. W kwietniu 1919 r. delegatem pełnomocnym do spraw ekonomicznych został Władysław GrabskiWładysław Grabski Władysław Grabski. W styczniu 1919 r. Piłsudski nakłonił Jędrzeja Moraczewskiego do dymisji, a stanowisko premiera powierzył Ignacemu Paderewskiemu.

RvSNvT6uM8Nty

Na zdjęciu przedstawiony jest mężczyzna od ramion w górę, patrzy na wprost. Ubrany jest w elegancką marynarkę, koszulę i krawat. Na twarzy widać wąsy oraz zmarszczki, co wskazuje na podeszły wiek. Włosy ma zaczesane do tyłu, na głowie są zakola.

Powołanie rządu Ignacego Paderewskiego zakończyło proces formowania się centralnego ośrodka władzy w II Rzeczypospolitej. Było także kompromisem pomiędzy Józefem Piłsudskim i jego zwolennikami a Romanem Dmowskim oraz popierającymi go siłami politycznymi (więcej na ten temat w: Walka o kształt polityczny państwa polskiegoPrrmtuH2bWalka o kształt polityczny państwa polskiego

List Józefa Piłsudskiego 
do Romana Dmowskiego z 21 grudnia 1918 r.

Już 29 stycznia 1919 roku polska delegacja zaprezentowała Radzie Najwyższej swoje propozycje dotyczące kwestii terytorialnych. Według relacji historyka wojskowości generała Mariana Kukiela, podczas referowania Dmowski 'zaimponował konferencji świetnym improwizowanym wykładem, swobodnym operowaniem z pamięci ogromem faktów i cyfr, potężną logiką wywodów'. Do ich rozpatrzenia została powołana Komisja do spraw polskich. Przewodniczył jej francuski dyplomata Jules Martin Cambon [czyt.: żil martin kambon]. Do niej 28 lutego Roman Dmowski skierował memorandummemorandummemorandum domagając się przywrócenia granicy z 1772 roku, z drobnymi korektami, które uwzględniały fakt zarówno zgermanizowania, jak i repolonizacji niektórych obszarów. Zwracał również uwagę na przyznanie Polsce tych terenów, które pozwolą jej na swobodny rozwój gospodarczy i zapewnią stabilizację międzynarodową. Zgodnie z sugestiami, Polska miałaby otrzymać m.in. Górny Śląsk, fragment Dolnego Śląska, Wielkopolskę, Pomorze Gdańskie (z ewentualnym wyłączeniem zgermanizowanego powiatu wałeckiego i człuchowskiego), na Pomorzu Zachodnim powiaty lęborski, bytowski i częściowo słupski; Warmię oraz południowy pas Mazur (część Prus Wschodnich).

Przychylny Polsce Jules Cambon wspólnie z Komisją opracował rozwiązanie, które w dużej mierze uwzględniało postulaty Dmowskiego. Odrzucił tylko polskie 
pretensje do skrawków Pomorza Zachodniego i Dolnego Śląska. Uznał również, 
że o przynależności Prus Wschodnich zadecyduje plebiscyt. Niestety, projekt Komisji spotkał się z krytyką Davida Lloyda George’a [czyt.: dejwida lojda dżordża]. Premier brytyjski zakwestionował decyzję o przyłączeniu do Polski Gdańska oraz przyznaniu Górnego Śląska.

Decyzje w sprawie polskiej

Problemem, który utrudniał sformułowanie rozwiązań w sprawie polskiej na konferencji wersalskiej, a zarazem wpływał na sytuację delegacji, był fatalny układ sił politycznych i rozbieżność interesów państw decydujących o losach powojennego świata. Francja zasadniczo była ambasadorem polskich interesów w Wersalu, ale tylko w zakresie ukształtowania granicy zachodniej. Chodziło o osłabienie państwa niemieckiego, w związku z tym Francja gotowa była poprzeć wszystkie polskie roszczenia dotyczące Górnego Śląska, Pomorza, Prus Wschodnich. Mniej chętnie odnosiła się do oczekiwań Polaków na wschodzie, licząc na wygraną w wojnie domowej 'białej' Rosji, w której widziała sojusznika. Ta postawa ulegnie zmianie, gdy okaże się, że carscy generałowie zostaną pokonani przez bolszewików. Wielka Brytania obawiała się zachwiania równowagi europejskiej. Nie chciała więc zbyt dużego osłabienia Niemiec, a tym samym wzrostu znaczenia Francji popieranej przez nowo powstałe państwa europejskie.

Ostatecznie traktat wersalski:

• przyznawał Polsce Wielkopolskę oraz Pomorze Gdańskie, 'rozcinające' państwo niemieckie na dwie części, co stanie się w przyszłości przyczyną konfliktu,

• na Górnym Śląsku, Warmii, Mazur i Powiślu miały odbyć się plebiscytyplebiscytplebiscyty,

• Gdańsk został ogłoszony Wolnym Miastem pod zarządem komisarza Ligi Narodów.

Istotnym zapisem konwencji był ten, że Polska – mimo otrzymania prawa do reprezentowania interesów Gdańska na arenie międzynarodowej – nie mogła zawrzeć żadnej umowy dotyczącej Wolnego Miasta Gdańska bez zasięgnięcia opinii jego władz. Na mocy kolejnego porozumienia ustalono, że w Gdańsku mogą stacjonować polskie okręty wojenne, a na Westerplatte utworzono polską składnicę tranzytową materiałów wojennych.

Polska otrzymała dostęp do morza o szerokości około 70 km, niemniej na przyznanym wybrzeżu nie istniał żaden port, który mógłby przyjmować jednostki pełnomorskie. 
To zdeterminuje państwo polskie do podjęcia decyzji o budowie Gdyni.

Mały traktat wersalski

Polska, wraz z innymi nowo powstałymi krajami, musiała podpisać nie tylko traktat wersalski, ale też umowę w sprawie ochrony mniejszości narodowych, zwaną małym traktatem wersalskim. Mniejszości mogły domagać się respektowania swoich praw na forum Ligi Narodów.

Na mocy traktatu mniejszościowego rząd polski miał obowiązek zapewnić pełne uprawnienia wszystkim obywatelom bez względu na wyznanie i narodowość. Zagwarantować im możliwość używania rodzimego języka, zakładania i prowadzenia własnych szkół oraz instytucji kulturalnych. Zapisy umożliwiające ingerencję instytucji międzynarodowych w wewnętrzne sprawy polskie wzbudziły w kraju rozgoryczenie i niechęć. Ostatecznie jednak Sejm Ustawodawczy Rzeczypospolitej Polskiej, 
po burzliwej debacie, 31 lipca 1919 roku ratyfikował traktat pokojowy z Niemcami 
oraz będący jego częścią tzw. mały traktat wersalski.

Problem odszkodowań

Ziemie polskie ucierpiały wskutek toczących się na nich działań wojennych. Delegacja polska postulowała, aby udzielono Polsce wsparcia gospodarczego, choćby poprzez przekazanie części niemieckich odszkodowań.

Niestety, ostatecznie Polsce nie przyznano niemieckich odszkodowań, wręcz przeciwnie – Polska miała zapłacić za majątek państwowy przejęty w zaborze pruskim oraz uregulować proporcjonalną do wielkości zajętych ziem część przedwojennego zadłużenia Niemiec – łącznie około 2,5 mld marek niemieckich.

Zamiast podsumowania

Postanowienia traktatu wersalskiego w sprawie polskiej są oceniane różnie. Bez względu jednak na kontrowersje należy pamiętać, że sankcjonowały fakt istnienia suwerennego państwa polskiego i wyznaczały jego miejsce na mapie Europy.

R1D2D9K9oL6no

Na zdjęciu przedstawiony jest mężczyzna ukazany poniżej wysokości ramion. Patrzy na wprost. Ubrany w marynarkę, kamizelkę, koszulę i krawat. Ma krótkie włosy, zaczesane na prawą stronę oraz niewielkie wąsy.