Wydrukuj Pobierz materiał do PDF Pobierz materiał do EPUB Pobierz materiał do MOBI Zaloguj się, aby skopiować i edytować materiał Zaloguj się, aby udostępnić materiał Zaloguj się, aby dodać całą stronę do teczki

Jeśli w samochodzie przepali się jeden z reflektorów, to czy pozostałe światła będą działać bez zarzutu? Jeśli chcesz poznać odpowiedź na to pytanie, czytaj dalej.

RfbXX844yS4ln
System połączeń równoległych stosuje się m.in. w układach oświetleniowych. Ma on liczne zalety, m.in. zapewnia każdej lampie takie samo napięcie niezależnie od ich liczby, a awaria jednej żarówki nie powoduje przerwania obwodu.
Źródło: Sebastian Ziebell, dostępny w internecie: https://www.flickr.com, licencja: CC BY-ND 2.0.
Przed przystąpieniem do zapoznania się z tematem, należy znać poniższe zagadnienia
Przed przystąpieniem do zapoznania się z tematem, należy znać poniższe zagadnienia
  • definicja natężenia prądu i jego jednostka;

  • prawo Ohma;

  • definicja oporu elektrycznego i jego jednostka.

Ich opracowanie znajdziesz materiałach Prąd elektryczny i jego natężenieDpaKXq7l5Prąd elektryczny i jego natężenie oraz Prawo Ohma i opór elektrycznyDa9xyUYt7Prawo Ohma i opór elektryczny.

Nauczysz się
  • rozpoznawać połączenie równoległe odbiorników (na schematach i w praktyce);

  • posługiwać się zależnościami między natężeniem, napięciem a oporem elektrycznym w połączeniu równoległym odbiorników;

  • rozwiązywać problemy i zadania dotyczące połączenia równoległego odbiorników prądu elektrycznego.

Połączenie równoległe – podstawy teoretyczne

Natężenie prądu płynącego przez przewodnik podłączony do stałego źródła napięcia ma jednakową wartość w każdym miejscu przewodnika. Co się jednak stanie, jeśli nastąpi rozgałęzienie przewodnika, czyli gdy będzie on doprowadzał prąd do urządzeń połączonych równolegle? Czy natężenie prądu również będzie miało identyczną wartość?

RrMTbiH3gG768
Przez przewodnik płynie prąd o natężeniu I. Za węzłem przewodnik rozgałęzia się na dwie części, natężenie prądu rozdziela się na  I1  i I2
Źródło: Uniwersytet Przyrodniczy we Wrocławiu, licencja: CC BY 3.0.

Punkt, w którym następuje rozgałęzienie, nazywany jest węzłem. Przepływ prądu oznacza, że do węzła dopływa jakiś ładunek w jednostce czasu. Natężenie prądu dopływającego do węzła jest równe I, a ładunek q=I·t. Z węzła wychodzą dwa przewody, w których natężenia prądu są różne. Oznaczmy je I1 oraz I2, przy czym ładunki wypływające w jednostce czasu z węzła muszą w sumie być równe ładunkowi q wpływającemu do węzła (zasada zachowania ładunku). Wynika z tego, że suma natężeń prądów wypływających z węzła jest równa natężeniu prądu dopływającego do tego węzła, czyli:

I=I1+I2

Tę zależność nazywamy pierwszym prawem KirchhoffaGustaw Robert KirchhoffKirchhoffa.

pierwsze prawo Kirchhoffa
Prawo: pierwsze prawo Kirchhoffa

Suma natężeń prądów wpływających do dowolnego węzła jest równa sumie natężeń prądów wypływających z tego węzła.

Jeśli odbiorniki są połączone równoległe, oznacza to, że są one połączone za pomocą przewodów z dwóch stron, a napięcie jest przyłożone do pary połączonych końcówek. Napięcie zmierzone między końcami oporników jest jednakowe i równe napięciu elektrycznemu źródła. To samo dotyczy natężenia prądu.

RyMurlVgS84Fs
Schemat połączenia równoległego oporników.
Źródło: GroMar Sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.

Oporniki połączone równolegle można zastąpić jednym równoważnym opornikiem, do którego końców przyłożone zostanie napięcie U i przez który będzie przepływał prąd o natężeniu I. Natężenie tego prądu będzie równe sumie natężeń prądów w opornikach połączonych równolegle.
Aby wyznaczyć wartość oporu zastępczego, posłużymy się schematem i poznanymi zależnościami między napięciem, natężeniem a oporem elektrycznym.

R1SY0ONlMeqGP
Wyznaczanie wartości oporu zastępczego odbiorników prądu elektrycznego.
Źródło: Uniwersytet Przyrodniczy we Wrocławiu, licencja: CC BY 3.0.

Korzystamy z pierwszego prawa Kirchhoffa:
1 I = I 1 + I 2

Uwzględniamy zależność między napięciem U a natężeniem I i otrzymujemy:
2 U = I R

Przekształcamy wzór 2, aby wyznaczyć natężenie:
(3) I=UR

Do równania 1 podstawiamy zależność 3:
4 UR =UR1+UR2

Równanie 4 dzielimy przez napięcie U:
5 1R=1R1+1R2

Ze wzoru 5 wynika, że suma odwrotności oporów poszczególnych elementów jest równa odwrotności oporu zastępczego.

Przykład 1

Dwa oporniki o oporach R 1 = 2   Ω R 2 = 3   Ω połączono równolegle. Oblicz opór zastępczy tych oporników.

Zależność:
1R=1R1+1R2

Dane:
R 1 = 2   Ω 
R 2 = 3   Ω

Szukane:
R=?

Obliczenia:
1 R = 1 2   Ω + 1 3   Ω  
Ułamki sprowadzamy do wspólnego mianownika:
1R=36 Ω+26 Ω 
1R=56 Ω 
Aby obliczyć opór zastępczy, należy skorzystać z proporcji:
5·R=1·6 Ω:5 
R=1,2 Ω

Odpowiedź:
Opór zastępczy układu oporników wynosi 1,2 Ω.

1
Ćwiczenie 1

Korzystając z poniższego schematu obwodu elektrycznego, oblicz natężenie I2.

RUAFwpDxb8OT6
Źródło: Uniwersytet Przyrodniczy we Wrocławiu, licencja: CC BY 3.0.
RbHsE5y8zChkN
Zaznacz prawidłową odpowiedź. Możliwe odpowiedzi: 1. 1,75 A, 2. 3,25 A, 3. 4,75 A, 4. 6,25 A
1
Ćwiczenie 2

Korzystając z poniższego schematu obwodu elektrycznego, oblicz opór zastępczy.

R1agYenrcFieE
Źródło: Uniwersytet Przyrodniczy we Wrocławiu, licencja: CC BY 3.0.
RKuyAu5C33fh1
Zaznacz prawidłową odpowiedź. Możliwe odpowiedzi: 1. 3,6 Ω, 2. 0,28 Ω, 3. 7,5 Ω, 4. 15 Ω

Połączenie równoległe – rozwiązywanie zadań

Przykład 2

Dwa oporniki o oporach R1=20 ΩR2=30 Ω połączono równolegle. Oblicz natężenie prądu płynącego przez każdy opornik, jeśli podłączono je do źródła stałego napięcia równego 6 V.

Wzór:
I=UR

Dane:
R1=20 Ω 
R2=30 Ω 
U=6 V

Szukane:
I1=? 
I2=?

Obliczenia:
I1=6 V20 Ω=0,3 A
I2=6 V30 Ω=0,2 A

Odpowiedź:
Przez opornik R1 płynął prąd o natężeniu 0,3 A, a przez opornik R2  – prąd o natężeniu 0,2 A.

RMmF8FNb5HS5n11
Ćwiczenie 3
Dwa oporniki o oporach R1=120 ΩR2=480 Ω połączono równolegle i przyłożono napięcie U=24 V . Oblicz natężenie prądu płynącego przez każdy opornik. Uzupełnij poniższe luki, wpisując odpowiednie wartości. Zależności:
I=UR

Dane:
R1= Tu uzupełnij Ω
R2= Tu uzupełnij Ω
U= Tu uzupełnij V

Szukane:
I1=?
I2=?

Obliczenia:
I1= Tu uzupełnij : Tu uzupełnij Ω = Tu uzupełnij

I2= Tu uzupełnij : Tu uzupełnij Ω = Tu uzupełnij

Odpowiedź:
Natężenia prądu są równe Tu uzupełnij i Tu uzupełnij.
Przykład 3

Na podstawie danych zawartych na schemacie oblicz, jakie będą wskazania mierników w obwodzie elektrycznym. Amperomierz A1 wskazuje 0,5 A.

RQht2D2dVb8b4
Źródło: Uniwersytet Przyrodniczy we Wrocławiu, licencja: CC BY 3.0.

Wzór:
I=UR

Dane:
R1=6 Ω 
R2=10 Ω 
I1=0,5 A

Szukane:
I=? 
I2=? 
U=?

Obliczenia:
U=0,5 A·6 Ω=3 V 
I2=3 V10 Ω=0,3 A 
I=I1+I2 
I=0,5 A+0,3 A=0,8 A

Odpowiedź:
Woltomierz wskazuje 3 V, amperomierz A20,3 A, natomiast amperomierz A10,8 A.

1
Ćwiczenie 4

Na podstawie danych zawartych na schemacie obwodu elektrycznego, oblicz wskazania mierników. Amperomierz A2 wskazuje 0,1 A.

RLRGQUn53lJzt
Źródło: Uniwersytet Przyrodniczy we Wrocławiu, licencja: CC BY 3.0.
R15vvb4lDolWa
Zaznacz poprawne odpowiedzi. Możliwe odpowiedzi: 1. Amperomierz A1 wskazuje wartość 0,05 A., 2. Amperomierz A wskazuje wartość 0,15 A., 3. Woltomierz wskazuje wartość 3 V., 4. Amperomierz A wskazuje wartość 0,6 A., 5. Woltomierz wskazuje wartość 6 V., 6. Amperomierz A1 wskazuje wartość 0,5 A.
Przykład 4

Na podstawie schematu obwodu elektrycznego oblicz:

  1. napięcie wytwarzane przez baterię;

  2. natężenie prądu płynącego przez opornik;

  3. opór opornika R.

R1M0FzOqZiVlx
Źródło: Uniwersytet Przyrodniczy we Wrocławiu, licencja: CC BY 3.0.

Zależności:
U=I1·R1 
I=I1+I2 
R=UI2

Dane:
I=0,4 A 
I1=0,3 A 
R1=100 Ω

Szukane:
U=? 
I2=? 
R=?

Obliczenia:
U=0,3 A·100 Ω=30 V
0,3 A+I2=0,4 A 
I2=0,4 A-0,3 A=0,1 A 
R=30 V0,1 A=300 Ω

Odpowiedź:
Bateria wytwarza napięcie 30 V. Natężenie prądu płynącego przez opornik jest równe 0,1 A. Opór opornika wynosi 300 Ω.

1
Ćwiczenie 5

Na poniższym rysunku przedstawiono schemat obwodu elektrycznego.

R1G8Ez1tyTqxo
Źródło: Uniwersytet Przyrodniczy we Wrocławiu, licencja: CC BY 3.0.
R1du9AUCEKTP5
Oporniki są połączone 1. 3A, 2. 6V, 3. równolegle, 4. 12V, 5. 6Ω, 6. 12 Ω, 7. 6A, 8. większy, 9. mniejszy, 10. szeregowo. Natężenie prądu płynącego przez opornik R2 jest równe 1. 3A, 2. 6V, 3. równolegle, 4. 12V, 5. 6Ω, 6. 12 Ω, 7. 6A, 8. większy, 9. mniejszy, 10. szeregowo. Bateria wytwarza napięcie 1. 3A, 2. 6V, 3. równolegle, 4. 12V, 5. 6Ω, 6. 12 Ω, 7. 6A, 8. większy, 9. mniejszy, 10. szeregowo. Opór opornika R wynosi 1. 3A, 2. 6V, 3. równolegle, 4. 12V, 5. 6Ω, 6. 12 Ω, 7. 6A, 8. większy, 9. mniejszy, 10. szeregowo. Opór zastępczy jest 1. 3A, 2. 6V, 3. równolegle, 4. 12V, 5. 6Ω, 6. 12 Ω, 7. 6A, 8. większy, 9. mniejszy, 10. szeregowo niż 2 Ω.

Podsumowanie:

  • Pierwsze prawo Kirchhoffa: suma natężeń prądów wpływających do węzła i suma natężeń prądów z niego wypływających są sobie równe:
    Iwpływ. 1+Iwpływ. 2 ++ I wpływ. m = I wyp. 1 + I wyp. 2 ++ I wyp. n

  • Napięcie przyłożone do oporników połączonych równolegle i napięcie w poszczególnych opornikach mają taką samą wartość;

  • Aby obliczyć odwrotność oporu całkowitego (zastępczego R) odbiorników połączonych równolegle należy dodać do siebie odwrotności oporu poszczególnych odbiorników Rn.
    1R=1R1+1R2+

Zadania podsumowujące lekcję

RA7gBSELdwFh511
Ćwiczenie 6
Uzupełnij luki w zdaniach, przeciągając w nie odpowiednie wyrażenia lub kliknij w lukę i wybierz odpowiedź z listy rozwijalnej. Samochodowa instalacja elektryczna może być zasilana akumulatorem o napięciu 12 V (głównie auta osobowe) lub 24 V (niektóre auta ciężarowe). Żarówki znajdujące się w reflektorach są połączone 1. równolegle, 2. nie może doprowadzić, 3. może doprowadzić, 4. szeregowo .
Usunięcie lub przepalenie się jednej z nich 1. równolegle, 2. nie może doprowadzić, 3. może doprowadzić, 4. szeregowo do zgaśnięcia pozostałych.
1
Ćwiczenie 7

Na poniższym rysunku przedstawiono schemat obwodu elektrycznego.

RxWIftAFUNI8Q
Źródło: Uniwersytet Przyrodniczy we Wrocławiu, licencja: CC BY 3.0.
R7qzTdREUNS0y
Łączenie par. Oceń prawdziwość poniższych zdań. Przy każdym zdaniu w tabeli zaznacz „Prawda” albo „Fałsz”.. Oporniki R1R2 są połączone z opornikiem R3 równolegle.. Możliwe odpowiedzi: Prawda, Fałsz. Napięcie przyłożone do końców opornika R3 jest równe napięciu ogniwa.. Możliwe odpowiedzi: Prawda, Fałsz. Wszystkie oporniki są połączone równolegle.. Możliwe odpowiedzi: Prawda, Fałsz. Dla tego obwodu prawdziwa jest zależność: I1=I3.. Możliwe odpowiedzi: Prawda, Fałsz
RZX17cNYmZ9nv21
Ćwiczenie 8
Opornik o oporach R1=12 ΩR2=6 Ω połączono równolegle i podłączono pod napięcie U=24 V. Oblicz opór zastępczy R i natężenie prądu płynącego przez każdy opornik. Zaznacz poprawną odpowiedź. Możliwe odpowiedzi: 1. R=4 Ω, I1=2A, I2=4A, 2. R=18 Ω, I1=3A, I2=4A, 3. R=4 Ω, I1=0,5 A, I2=0,25 A, 4. R=18 Ω, I1=0,5 A, I2=0,25 A
R13w0y2IvrHYO11
Ćwiczenie 9
W obwodzie elektrycznym znajduje się dziesięć żarówek o oporze R= 10 Ω każda oraz bateria o napięciu U= 4,5 V. Żarówki połączone są równolegle. Zaznacz prawidłowe stwierdzenia. Możliwe odpowiedzi: 1. Opór całkowity wynosi 100 Ω., 2. Napięcie na każdej żarówce jest równe 4,5 V., 3. Natężenie prądu płynącego przez każdą żarówkę jest mniejsze niż 0,5 A.

Biogram

Gustaw Robert Kirchhoff17.10.1887Berlin12.03.1824Królewiec
R1G50OJf1TjbU
Gustaw Robert Kirchhoff
Źródło: QWerk, dostępny w internecie: http://commons.wikimedia.org.

Gustaw Robert Kirchhoff

Niemiecki fizyk o szerokich zainteresowaniach badawczych. Współtwórca analizy spektralnej, czyli określania składu chemicznego (np. mieszaniny pierwiastków) za pomocą analizy światła emitowanego przez substancje o wysokiej temperaturze. W 1845 r. opublikował prawa dotyczące przepływu prądu elektrycznego i tym samym poszerzył odkrycia Georga Ohma.

Słownik

opornik zastępczy
opornik zastępczy

opornik zastępujący oporniki połączone równolegle. Do końców opornika zastępczego przyłożone jest napięcie U; płynie przez niego prąd o natężeniu I będący sumą natężeń prądów w opornikach połączonych równolegle. Opór zastępczy w połączeniu równoległym oblicza się za pomocą wzoru:

1R=1R1+1R2+

gdzie Rn opór n – tego opornika, R – opór zastępczy.

Gustaw Robert Kirchhoff17.10.1887Berlin12.03.1824Królewiec
R1G50OJf1TjbU
Gustaw Robert Kirchhoff
Źródło: QWerk, dostępny w internecie: http://commons.wikimedia.org.

Gustaw Robert Kirchhoff

Niemiecki fizyk o szerokich zainteresowaniach badawczych. Współtwórca analizy spektralnej, czyli określania składu chemicznego (np. mieszaniny pierwiastków) za pomocą analizy światła emitowanego przez substancje o wysokiej temperaturze. W 1845 r. opublikował prawa dotyczące przepływu prądu elektrycznego i tym samym poszerzył odkrycia Georga Ohma.