Europa i świat w II połowie XIX wieku (lekcja powtórzeniowa)
Wprowadzenie
Materiał powtórzeniowy dotyczy:
historii Europy i świata w latach 1850‑1900.
Zagadnienia, z danego okresu, obejmują historię:
polityczną,
gospodarczą,
kulturalną.
Wyjaśnij, do jakich wydarzeń, osób i zjawisk odnoszą się poniższe umowne pojęcia:
polski Piemont,
risorgimento, [czyt.:rizordżimentu]
wyspa‑klucz,
depesza emska,
wojna burska.
Wyjaśnij pojęcia:
proletariusz,
partia polityczna.
Napisz, jakie było znaczenie podanych wydarzeń i jakie były ich skutki.
Traktat w Kaganawie 1854 r.
Traktat paryski 1856 r.
Bitwa pod Magentą 1859 r.
Bitwa pod Sadową 1866 r.
Bitwa pod Sedanem 1870 r.
Kongres berliński 1878 r.
Otwarcie Kanału Sueskiego 1869 r.
Przymierze Niemiec i Austro‑Węgier 1879 r.
Powstanie Mahdiego lata 1881‑1899.
Bitwa pod Aduą 1896 r.
Uzupełnij puste pola o takie wyrazy jak: przynależność, północne lub południowe, siła robocza, kolonie lub wpływy. Datę wpiszcie sami. Materiały pomocnicze znajdziesz w lekcji pt.: Tęsknota za jednością. Zjednoczenie WłochTęsknota za jednością. Zjednoczenie Włoch.
Uzupełnij luki w tekście, wyrazami zamieszczonymi pod nim. Materiały pomocnicze znajdziesz w lekcji pt.: Tęsknota za siłą. Zjednoczenie NiemiecTęsknota za siłą. Zjednoczenie Niemiec
tradycja i kultura. Silne poczucie wspólnoty narodowej
rozbudzonej poprzez 1. kolei, 2. przemysłu, 3. połączyła, 4. wojny napoleońskie. Rozwój 1. kolei, 2. przemysłu, 3. połączyła, 4. wojny napoleońskie prowadził do rozbudowy
1. kolei, 2. przemysłu, 3. połączyła, 4. wojny napoleońskie, która 1. kolei, 2. przemysłu, 3. połączyła, 4. wojny napoleońskie państwa niemieckie. Dążono do zjednoczenia by zrealizować plany n{mocarstwowe| Prus i przyłączyć się do walki o kolonie.
Podaj skutki zjednoczenia Włoch i Niemiec.
Przyporządkuj w odpowiednie tabele przyczyny lub skutki wojny secesyjnej w Stanach Zjednoczonych. Materiały pomocnicze znajdziesz w lekcji pt.: Porachunki. Wojna secesyjnaPorachunki. Wojna secesyjna
Tabela wynalazków
Wynalazek | Data powstania | Miejsce powstania |
|---|---|---|
aparat do dagerotypii | 1837 | Europa |
telegraf elektryczny | 1837 | Europa |
chłodziarka domowa | 1913 | USA |
dynamit | 1866 | Europa |
elektrownia miejska | 1882 | USA |
gramofon | 1887 | USA |
karabin maszynowy | 1884 | USA |
kinematograf | 1894 | Europa |
lampa naftowa | 1853 | Europa |
maszyna do szycia | 1845 | USA |
metro (pierwsza linia) | 1863 | Europa |
narkoza eterowa | 1846 | Europa |
odkurzacz | 1869 | USA |
promieniowanie X | 1895 | Europa |
sterowiec szkieletowy | 1898 | Europa |
radio | 1896 | Europa |
rewolwer | 1835 | USA |
ręczna kamera filmowa | 1910 | Europa |
samochód | 1886 | Europa |
samolot dwupłatowiec | 1903 | Europa |
silnik elektryczny | 1840 | Europa |
silnik spalinowy | 1860 | Europa |
stetoskop | 1816 | Europa |
telefon | 1876 | USA |
tramwaj elektryczny | 1881 | Europa |
zdjęcie fotograficzne | 1826 | Europa |
żarówka | 1879 | USA |
Cywilizacje europejska i amerykańska mogły się poszczycić wieloma mniej lub bardziej pożytecznymi odkryciami i wynalazkami. Które z nich powstały przed 1850, 1890 i 1914 rokiem?
stetoskop, silnik spalinowy, kinematograf, telefon, metro (pierwsza linia), samolot dwupłatowiec, chłodziarka domowa, odkurzacz, zdjęcie fotograficzne, promienie X , lampa naftowa, gramofon, radio, karabin maszynowy, telegraf elektryczny, maszyna do szycia, żarówka, narkoza eterowa, samochód, sterowiec szkieletowy, tramwaj elektryczny, aparat do dagerotypii, silnik elektryczny, ręczna kamera filmowa, elektrownia miejska, rewolwer
| Przed 1850 | |
|---|---|
| Między 1851 a 1890 | |
| Między 1891 a 1914 |
Które wynalazki powstały w Ameryce?
- zdjęcie fotograficzne
- rewolwer
- aparat do dagerotypii
- telegraf elektryczny
- silnik elektryczny
- maszyna do szycia
- odkurzacz
- telefon
- żarówka
- tramwaj elektryczny
- elektrownia miejska
- karabin maszynowy
- samochód
- gramofon
- samolot dwupłatowiec
- ręczna kamera filmowa
- chłodziarka domowa
Które wynalazki nie weszły do masowej produkcji przed 1914 rokiem?
- radio
- samolot
- ręczna kamera filmowa
- chłodziarka domowa
Rozwój linii kolejowych na świecie w 2. połowie XIX wieku i na początku XX wieku.
Kraj | 1870 r. | 1914 r. |
|---|---|---|
Austro‑Węgry | 6112 | 22 981 |
Belgia | 2897 | 4676 |
Dania | 770 | 3951 |
Finlandia | 483 | 3683 |
Francja | 15 544 | 37 400 |
Hiszpania | 5295 | 15 256 |
Holandia | 1419 | 3339 |
Niemcy | 18 876 | 61 749 |
Norwegia | 359 | 3165 |
Rosja | 10 731 | 62 300 |
Stany Zjednoczone | 84 675 | 410 475 |
Szwecja | 1727 | 14 360 |
Wielka Brytania | 21 558 | 32 623 |
Włochy | 6429 | 19 125 |
Zapoznaj się z tabelą. Wymień państwa, które w latach 1870 i 1914 posiadały sieć kolejową o długości do:
5000 km,
10 000 km,
50 000 km,
500 000 km.
Mapa: Europa przed I wojną światową.
Na mapie zaznaczono:
granice Królestwa Węgierskiego
granice państw
granice inne
Państwa przed I wojną światową:
Cesarstwo Rosyjskie
Wielkie księstwo Finlandii (autonomia - Cesarstwo Rosyjskie)
Królestwo Polskie (Cesarstwo Rosyjskie)
Królestwo Norwegii
Królestwo Szwecji (unia personalna z Norwegią)
Królestwo Danii
Cesarstwo Niemieckie
Królestwo Holandii
Królestwo Belgii
Zjednoczone Królestwo Wielkiej Brytanii i Irlandii
Monarchia Austro‑Węgierska
Szwajcaria
Wielkie Księstwo Luksemburga
Republika Francuska
Królestwo Włoch
Królestwo Hiszpanii
Republika Portugalii
Królestwo Czarnogóry
Księstwo Albanii
Królestwo Serbii
Królestwo Rumunii
Królestwo Bułgarii
Imperium Osmańskie
Królestwo Grecji
Tunezja (prot. franc.)
Algieria (franc.)
Maroko (prot. franc.)
Maroko Hiszpańskie (prot.)
Mapa: Mapa: Europa podczas I wojny światowej w latach 1914‑1918
Na mapie zaznaczono:
granice państw w 1914 r.
inne granice
Zamach na arcyksięcia Austro‑Węgier Franciszka Ferdynanda 28 VI 1914 r.: Sarajewo
Państwa centralne:
Cesarstwo Niemieckie
Monarchia Austro‑Węgierska.
Sojusznicy państw centralnych:
Imperium Osmańskie;
Królestwo Bułgarii.
Państwa ententy (koalicji):
Cesarstwo Rosyjskie;
Zjednoczone Królestwo Wielkiej Brytanii i Irlandii;
Królestwo Serbii;
Czarnogóra;
Republika Francuska;
Korsyka (fr.);
Maroko (prot. fr.);
Algieria (fr.);
Tunezja (prot. fr.);
Gibraltar (br.);
Cypr.
Państwa które w czasie wojny przystąpiły do ententy:
Królestwo Włoch;
Republika Portugalii;
Królestwo Belgii;
Królestwo Rumunii;
Królestwo Grecji;
Państwa neutralne:
Królestwo Norwegii;
Królestwo Szwecji;
Królestwo Danii;
Królestwo Holandii;
Szwajcaria;
Królestwo Hiszpanii;
San Marino;
Księstwo Albanii;
Luksemburg.
Ważniejsze traktaty i rozejmy:
Brześć Litewski 1918
Compiegne 1918
kierunki uderzeń wojsk państw centralnych
kierunki uderzeń wojsk państw ententy
Najdalszy zasięg wojsk państw centralnych w 1918 na froncie wschodnim: od Petersburga do Rostowa n. Donem
Miejsce użycia gazów bojowych przez wojska niemieckie w 1915 i 1917 roku: Francja - Ypres
Linie frontów: 1914, z końca 1915 roku, z 1918 r.
Ważniejsze bitwy:
Tannenberg 1914
Verdun 1916
nad Marną 1914‑1918
nad Sommą 1916
Lwów 1914‑1915
pod Gorlicami 1915
Gallipoli 1915‑1916
Bitwy morskie:
bitwa jutlandzka
1916 Helgoland 1916
Gallipoli 1915‑1916
Przyjrzyj się powyższym mapom i odpowiedz na pytania.
Którym narodom nie udało się stworzyć niepodległego państwa lub zjednoczyć do 1900 roku?
Którym trzem państwom nie udało się do czasu I wojny światowej zrealizować swoich ambicji posiadania niepodległego państwa?
Odpowiedz i zapisz, czy Węgry przed I wojną światową zrealizowały swoje ambicje niepodległego państwa?
Wojna secesyjna była konfliktem nie tylko militarnym, lecz przede wszystkim zderzeniem dwóch wizji politycznych, a także skrajnie odmiennych modeli gospodarki: przemysłowego wschodu Stanów Zjednoczonych i ich zacofanego rolniczego zachodu, żyjącego z eksportu pszenicy. Jej uprawa (podobnie jak uprawy tytoniu, kukurydzy i trzciny cukrowej) bazowała na pracy afrykańskich niewolników. Specjalnie w tym celu sprowadzano ich z Afryki (pomimo obowiązującego od 1808 roku oficjalnego zakazu, skutecznie omijanego przez kontrabandę). Zwycięstwo Abrahama Lincolna w wyborach prezydenckich w 1860 roku przeraziło plantatorów. Widziano w nim ideowego zwolennika niewolnictwa.
Przeczytaj powyższy fragment. Skoryguj cztery błędy, jakie zakradły się do niego.
| Jest | Powinno być |
|---|---|
| przemysłowej północy | |
| pszenicy | |
Zaznacz, która z wypowiedzi jest prawdziwa (P), a która fałszywa (F). Po wykryciu tych fałszywych skoryguj je.
| Wypowiedź | P | F |
| Wkroczenie mas do polityki w II połowie XIX wieku stworzyło nigdy wcześniej nieistniejącą możliwość wywierania wpływu na instytucje państwa w kierunku pożądanym dla „niższych” warstw.Mogły one teraz wyrażać swoje roszczenia nie w rewoltach czy zamieszkach, lecz poprzez stały i legalny nacisk na władzę. | □ | □ |
| Od 1830 roku Królestwo Polskie figurowało w dokumentach urzędowych Rosji jako Kraj Nadwiślański. | □ | □ |
| Pierwszym krokiem Prus do realizacji koncepcji Małych Niemiec był konflikt z Rosją w 1864 roku. Jego powodem stało się wcielenie przez nią prowincji Szlezwiku i Holsztynu z tytułu związków dynastycznych. | □ | □ |
| W latach 1860–1920 w Stanach Zjednoczonych osiadło ponad 27 milionów Europejczyków. Głównym portem imigracyjnym był Nowy Jork. Na wyspie Ellis Island badano przybyszów i podejmowano decyzje o wpuszczeniu ich na teren Stanów Zjednoczonych lub odesłaniu do krajów ich pochodzenia. | □ | □ |
| Terenem najbardziej zaciętej rywalizacji kolonialnej w XIX wieku była Afryka i Ameryka Południowa. | □ | □ |
| W 1859 roku Karol Darwin ogłosił swą teorię ewolucji, publikując pracę O powstawaniu gatunków. Rozpoczęły się spory, które nasiliły się jeszcze bardziej po ukazaniu się kolejnej przełomowej pracy Darwina O pochodzeniu człowieka i o doborze płciowym (1871), w której wywodził jego pochodzenie od małp człekokształtnych. | □ | □ |
| Nacjonalizm stanowił, jak sądzono, antidotum na socjalizm, kształtowanie się ponadnarodowego ruchu robotniczego, dlatego zyskał poparcie zaniepokojonych tym zjawiskiem konserwatystów. Był też w stanie pociągnąć za sobą masy, gdyż promował pozytywny, a nawet bezkrytyczny stosunek do własnej wspólnoty narodowej. | □ | □ |
| Zjednoczenie Niemiec nie miało większego wpływu na system europejski. Podobnie w pierwszej połowie XIX wieku decydujący głos w sprawach wojny i pokoju miała pentarchia (Austro-Węgry, Rosja, Niemcy, Wielka Brytania i Francja). Głos każdego państwa liczył się tak samo. | □ | □ |
| W 1899 roku zakończyła się era oświetlenia naftowego i gazowego. Rozpoczęto wówczas masowa produkcję żarówek. | □ | □ |
| W ogłoszonej w 1891 roku przełomowej encyklice Rerum Novarum papież Leon XIII krytykował komunizm i liberalizm. Nakazywał wiernym propagować wśród robotników naukę społeczną Kościoła i hasła solidaryzmu społecznego. | □ | □ |
Kim była Florence Nightingale [czyt.: florenc najingiel]? Jakie były konsekwencje jej podróży na Krym? Poszukaj informacji na ten temat w dostępnych źródłach.
Wyjaśnij, dlaczego Florence Nightingale jest uważana za twórczynię nowoczesnego pielęgniarstwa. Napisz krótką notatkę na ten temat.
W połowie XIX wieku, za sprawą Georgesa Haussmanna stolica Francji przeszła gruntowną metamorfozę. Wyburzono resztki średniowiecznych zabudowań, wytyczono wielkie miejskie arterie na planie gwiazdy, a cechą charakterystyczną stylu tego architekta były okazałe kamienice – jak te przy ulicy Rivoli. Poniżej możesz zobaczyć, jak współcześnie wygląda ta ulica (ilustracja 1.), gdyż przetrwała w niemal niezmienionym stanie po dziś dzień.
Sprawdź i odpowiedz, jak ulica Rivoli wyglądała wiosną 1871 roku (ilustracja 2.).
Jakie wydarzenia przedstawiono na powyższej rycinie?
Dlaczego do nich doszło?
Jak się nazywa konstrukcja leżąca w poprzek ulicy?
Odpowiedz i zapisz w jakim kraju znajduje się słynna ulica Rivoli.
Oceń skutki tego wydarzenia (ilustracja 3).
Jak można zatytułować te zdjęcia?
Symbolami jakich konfliktów epoki XIX wieku mogłyby stać się te fotografie?
Zapisz odpowiedzi.
Odpowiedz i zapisz kiedy wybuchła we Francji Komuna Paryska i do kiedy trwała.
Dopisz do nazw organizacji nazwiska reprezentujących je polskich działaczy politycznych:
Polska Partia Socjalistyczna (PPS),
Polskie Stronnictwo Ludowe (PSL),
Polska Partia Socjalno‑Demokratyczna Galicji i Śląska Cieszyńskiego (PPSD),
Liga Polska (LP),
Liga Narodowa (LN).
Zachodnia część Imperium Rosyjskiego stanowiąca około 20% jego europejskiej części, istniejąca w latach 1791–1917, w której nakazywano zamieszkiwać społeczności żydowskiej to była strefa osiedlenia, stworzona przez carycę Katarzynę. Ustanowiła ją ukazem z 23 grudnia 1791, pragnąc powstrzymać migrację polskich Żydów na ziemie rdzennie rosyjskie. Wszyscy Żydzi zostali tym samym wypędzeni z Rosji. Jakkolwiek nawet w tej strefie zabroniono im osiedlania się na wsi, to jednak już w 1810 car Aleksander I zezwolił na przebywanie bogatym żydowskim kupcom i wojskowym poza tą linią. W 1836 wytyczono granicę tej strefy. W 1882 car Aleksander III wprowadził Prawa majowe, które zabraniały osiedlania się Żydom na wsi i w miasteczkach poniżej 1000 mieszkańców. Na fali antysemityzmu w 1891 r. przeprowadzono wypędzenie ludności żydowskiej Sankt Petersburga i Moskwy do strefy osiedlenia. W latach 1881–1883 i 1903–1906 miała miejsce seria pogromów, organizowanych przez władze rosyjskie i wspierające je organizacje nacjonalistyczne (Czarna Sotnia). W ich wyniku nastąpiło załamanie struktur gmin żydowskich i wzrost antysemityzmu. Po rewolucji lutowej Rząd Tymczasowy zniósł strefę osiedlenia dekretem o zniesieniu restrykcji wyznaniowych i etnicznych 2 kwietnia 1917 r.
Monarcha widoczny na powyższym rysunku to Mikołaj II, ostatni car Rosji. Polityk przemawiający do niego to Theodore Roosevelt. Ułóż dialog między nimi.
Ułóż dialog między carem Mikołajem II a politykiem Theodorem Rooseveltem w kwestii obciążeń jakie spadały na Żydów w Rosji w tamtym czasie.
Jakie represje spadły na społeczeństwo polskie po powstaniu styczniowym. Zaznacz kilka. Materiały pomocnicze znajdziesz w lekcji pt.: Tęsknota za wolnością. Polacy i powstanie stycznioweTęsknota za wolnością. Polacy i powstanie styczniowe.
Dopasuj do wylosowanych konfiguracji dyplomatycznych odpowiednie nazwy spośród niżej podanych.
Rosja, Włochy, Wielka Brytania, Francja, Austro-Węgry, Austro-Węgry, Austro-Węgry, Wielka Brytania, Niemcy, Niemcy, Włochy, Rosja
| Kolumna I | Kolumna II | Kolumna III | Nazwa |
|---|---|---|---|
| Rosja | Austro-Węgry | Niemcy | |
| Włochy | Austro-Węgry | Niemcy | |
| Wielka Brytania | Austro-Węgry | Włochy | |
| Francja | Wielka Brytania | Rosja |
Oceń prawdopodobieństwo innych konfiguracji współpracy dyplomatycznej państw (koalicje 'bezimienne').
Jak myślisz, która z konfiguracji nie była jeszcze możliwa w okresie rządów Otto von Bismarcka, a która stanowiła przedmiot jego szczególnych obaw? Przedyskutujcie w klasie.