W samą porę. Przystąpienie Stanów Zjednoczonych do I wojny światowej
'Wojna totalna' - tak chcieli widzieć wojnę, która wybuchła w 1914 roku, Niemcy. Trzeba przyznać, że wciągnęła w działania największe światowe potęgi. Także i Stany Zjednoczone. Czy przystąpienie tych ostatnich do wojny coś zmieniło
w jej przebiegu?
Wprowadzenie
Film dostępny pod adresem /preview/resource/Rm54LS0t2CRye
Nagranie video dotyczące I Wojny Światowej
Wysłuchaj wykładu i odpowiedz na pytania.
Ile sojuszników miały państwa centralne, a ilu – ententa?
Jaką rolę odegrało przystąpienie do wojny Stanów Zjednoczonych?
Kiedy to było?
Z amerykańskiej perspektywy
Gdy rozpoczęła się wojna w Europie, Stany Zjednoczone decyzją jej prezydenta Woodrowa WilsonaWoodrowa Wilsona [czyt.: łudroł łilson] ogłosiły neutralność. Wprowadziły też zakaz udzielania pożyczek walczącym stronom konfliktu. Z czasem utrzymanie tej decyzji stało się jednak niemożliwe z ekonomicznego punktu widzenia. Finansowe realia były takie, że państwa ententy kupowały w Ameryce broń i żywność, a ze względu na wzrastające potrzeby starały się o przyznanie kolejnych kredytów.
Blokada morska wprowadzona przez ententę sprawiła natomiast, że państwa centralne zostały praktycznie pozbawione możliwości handlowania z Amerykanami. Początkowo nie wyrządziło to zbyt dotkliwych szkód, gdyż były one samowystarczalne żywnościowo, a do tego stosowały skuteczną politykę rabunkową na zdobytych w Europie obszarach. Jednak punktem zapalnym w stosunkach Stanów Zjednoczonych z Cesarstwem Niemieckim stała się – wymierzona w Brytyjczyków
– akcja morska. Niemieckie łodzie podwodne atakowały statki handlowe i pasażerskie na wodach brytyjskich. Wśród ofiar byli także obywatele amerykańscy, co wzburzyło opinię publiczną w Ameryce.
Szczególnie głośna stała się sprawa 'Lusitanii', luksusowego parowca transatlantyckiego, który zatonął na Atlantyku 7 maja 1915 roku, po storpedowaniu przez niemiecki okręt. Rząd amerykański zaczął wówczas rozważać mobilizację sił. Właśnie te reakcje sprawiły, że Niemcy, nie chcąc psuć swoich relacji z Waszyngtonem, przez pierwsze lata wojny mimo wszystko rzadko sięgały po tę metodę walki.
Nieograniczona wojna podwodna
Na zmianę stanowiska Niemców wpłynęła nieudana i wyczerpująca ofensywa pod Verdun latem 1916 roku. W konsekwencji wymieniono wówczas dowództwo niemieckie. Szefem sztabu generalnego został Paul von HindenburgPaul von Hindenburg [czyt.: fon hindynburg], a nowym kwatermistrzem – Erich LudendorffErich Ludendorff [czyt.: ludydorf]. Byli oni zwolennikami wojny prowadzonej zdecydowanie i przy pełnej mobilizacji społeczeństwa niemieckiego, jako najskuteczniejszej drogi do zwycięstwa. Miała to być „wojna totalna”„wojna totalna” – twórcą tego pojęcia był właśnie Ludendorff, który wprowadził
je do teorii wojskowości już po zakończeniu I wojny światowej, lecz zastosował praktycznie jeszcze w trakcie jej trwania. Ważną częścią nowej taktyki stała się nieograniczona wojna podwodnanieograniczona wojna podwodna, prowadzona bez przestrzegania prawa międzynarodowego dotyczącego nieatakowania statków państw neutralnych, o czym ostrzeżono ich rządy.
Wbrew nadziejom Niemców taktyka ta nie zdołała złamać morskiej przewagi Brytyjczyków, chociaż bardzo zaszkodziła ich gospodarce. Natomiast skutecznie zmieniła politykę Stanów Zjednoczonych. Atlantyckie szlaki transportowe z powodu działań Niemców stały się tak niebezpieczne, że zaczęło to zagrażać amerykańskiej gospodarce. Poza tym, co oczywiste, na zatapianych statkach licznie ginęli Amerykanie. Na początku lutego 1917 roku zerwano stosunki dyplomatyczne z Niemcami. Nie oznaczało to jeszcze przystąpienia do wojny. Tymczasem państwom ententy coraz bardziej zaczęło na tym zależeć.
Sprawa Meksyku
Ambicje Niemców sięgały jednak dalej. Celem misternie przygotowanej (oczywiście tajnej) akcji dyplomatycznej stała się destabilizacja sytuacji w Stanach Zjednoczonych. Rzesza postanowiła skłócić z USA Meksyk, sąsiadujący z nimi od południa. Na wypadek wojny z Waszyngtonem złożyła władzom Meksyku ofertę… sojuszu. Na czym miał polegać zysk południowego sąsiada? Sięgając do zadawnionych animozji między obu państwami w Ameryce, Niemcy oferowali temu państwu pomoc w odzyskaniu ziem zagarniętych przez Stany Zjednoczone w wojnie 1846‑1848 roku. Realizacja tego planu oznaczałaby oderwanie pokaźnej liczby amerykańskich stanów. Ujawnienie tych informacji w prasie wywołało burzę. Wilson uznał wówczas, że ma realne i wystarczające poparcie opinii publicznej dla wojny z Niemcami. 6 kwietnia 1917 roku wypowiedział im wojnę – wniosek w tej sprawie przedstawiony Kongresowi przeszedł znaczną większością głosów. Niemcy do końca mieli nadzieję, że Stany Zjednoczone nie zechcą się angażować się w europejski konflikt.
Telegram Zimmermanna [czyt.: cimerman], odszyfrowany przez Brytyjczyków, doprowadził do odkrycia tajników negocjacji niemiecko‑meksykańskich.
Długo oczekiwana zmiana układu sił
W początkach 1917 roku ententa omal nie przegrała wojny z Niemcami. Decyzja Stanów Zjednoczonych była więc dla niej kluczowa. Alianci zachodni byli silni w dziedzinach, które nie dawały szans na decydujące zwycięstwo nad państwami centralnymi, czyli na morzu i w koloniach. Wprawdzie przystąpienie Japonii do wojny po stronie ententy (na mocy dawnego sojuszu z Wielką Brytanią) w 1914 roku sprowadziło się w zasadzie do zajęcia posiadłości niemieckich w Chinach i na środkowym Pacyfiku, nie zmieniło jednak w żadnym razie biegu wojny. Utrata kolonii nie uderzyła w gospodarkę Niemiec.
Działania wojenne najszybciej i najskuteczniej osłabiły Rosję i Francję. Wielka Brytania, nękana podwodną agresją niemiecką, także zaczęła popadać w tarapaty. Niewiele brakowało, aby głód zmusił ją do kapitulacji. Do tego Anglii powoli kończyły się zasoby finansowe, co w sytuacji uzależnienia od amerykańskich dostaw żywności i broni było niebezpieczne. Pod koniec 1916 roku zaczęto się w Londynie obawiać, że w następnym roku prezydent republiki amerykańskiej będzie mógł, jeśli zechce, dyktować nam warunki.
Amerykanie rozpoczęli wojnę najpierw poprzez użycie floty wojennej. Szerokim strumieniem popłynęła do Europy pomoc finansowa i materialna. Dopiero po wielu miesiącach wojska amerykańskie weszły do akcji na lądzie. Oznaczało to olbrzymie wzmocnienie obozu państw ententy. Niemcom pozostała wiara, że zdołają pokonać Francję, zanim losy wojny odmieni amerykański potencjał przemysłowy. Najbardziej jednak liczyły na kryzys, związany ze zmianą władzy w Rosji po rewolucji lutowej 1917 roku. Pomoc w dotarciu do Piotrogrodu, udzielona LeninowiLeninowi przez niemiecki wywiad, miała służyć dalszej destabilizacji Rosji, i pośrednio uderzyć w całą ententę.
Zamiast podsumowania
Wskaż w tekście sformułowania określające cele polityki amerykańskiej, jakie zadeklarował Wilson w swojej mowie wygłoszonej w Kongresie USA w styczniu 1918 roku.
fioletowy
Celem naszymi i życzeniem jest zapewnienie procesom pokojowym – kiedy już ten etap osiągniemy – pełnej otwartości, wykluczającej możliwość jakichkolwiek sekretnych porozumień czy tajnych sojuszy. Dni bezprzykładnej pychy i zaborczości odchodzą w przeszłość, kończą się czasy tajnych sojuszy zawieranych w partykularnych interesach umawiających się rządów, ciemnych paktów, które – w porę niewykryte – zagrażały pokojowi na świecie. [...] Przystąpiliśmy do tej wojny, przynagleni jawnymi pogwałceniami prawa międzynarodowego, gdyż naród amerykański nie wyobraża sobie życia bez naprawiania szkód, zapewnienia światu bezpieczeństwa i pewności, że nie wróci to, co było. Nasze dążenia i cele nie są niczym nowym ani wymyślnym. Chcemy świata przyjaznego i bezpiecznego; chcemy takiego świata dla każdego narodu, miłującego pokój, każdego, który – jak nasz naród – pragnie żyć po swojemu, powoływać swoje własne instytucje, utrzymywać sprawiedliwe i uczciwe stosunki z innymi narodami, również przeciwnymi używaniu siły i stosowaniu egoistycznej agresji.
Przepisz do pola poniżej sformułowania określające cele polityki amerykańskiej, jakie zadeklarował Wilson w swojej mowie wygłoszonej w Kongresie USA w styczniu 1918 roku.
Celem naszymi i życzeniem jest zapewnienie procesom pokojowym - kiedy już ten etap osiągniemy - pełnej otwartości,wykluczającej możliwość jakichkolwiek sekretnych porozumień czy tajnych sojuszy. Dni bezprzykładnej pychy i zaborczości odchodzą w przeszłość, kończą się czasy tajnych sojuszy zawieranych w partykularnych interesach umawiających się rządów, ciemnych paktów, które - w porę niewykryte - zagrażały pokojowi na świecie. [...] Przystąpiliśmy do tej wojny, przynagleni jawnymi pogwałceniami prawa międzynarodowego, gdyż naród amerykański nie wyobraża sobie życia bez naprawiania szkód, zapewnienia światu bezpieczeństwa i pewności, że nie wróci to, co było. Nasze dążenia i cele nie są niczym nowym ani wymyślnym. Chcemy świata przyjaznego i bezpiecznego; chcemy takiego świata dla każdego narodu, miłującego pokój, każdego, który - jak nasz naród - pragnie żyć po swojemu, powoływać swoje własne instytucje, utrzymywać sprawiedliwe i uczciwe stosunki z innymi narodami, również przeciwnymi używaniu siły i stosowaniu egoistycznej agresji.
Wyjaśnij jak Wilson widział przyszłość dyplomacji.