Układ moczowy

RTKD2RzlRWnhE

Ilustracja przedstawia rysopis kobiety, uwidoczniony jest układ wydalniczy: nerki, moczowody, pęcherz moczowy i cewka moczowa. Nerki mają kształt fasolek, umiejscowione są na wysokości żeber. Jedna znajduje się z prawej, druga z lewej strony. Od nerek poprowadzone są moczowody, które połączone są z pęcherzem moczowym. Jest on w kształcie owalnym, umiejscowiony na wysokości podbrzusza. Poniżej pęcherza znajduje się krótka cewka moczowa.

1. Produkty przemiany materii oraz drogi i sposoby ich usuwania

W wyniku przemian zachodzących w komórkach powstaje wiele zbędnych lub szkodliwych substancji, które muszą zostać z organizmu usunięte. W procesie tym biorą udział nerki (układ moczowy), płuca (układ oddechowy) oraz gruczoły potowe (skóra).

Do szkodliwych substancji należy m.in. trujący amoniak, produkt przemiany białek. Jest on przekształcany w wątrobie w mniej toksyczny mocznik. Następnie wraz z krwią wędruje do nerek, gdzie trafia do moczu, z którym zostaje wydalony. Produkty przemiany materii oraz przyjęte drogą pokarmową substancje toksyczne, np. leki czy alkohol, dostają się najpierw do wątroby, gdzie są zmieniane w mniej trujące formy, a następnie do nerek i innych narządów wspomagających wydalanie.

W usuwaniu wody uczestniczą nerki, skóra oraz płuca. Sole mineralne będące produktami gospodarki mineralnej organizmu wydalanewydalaniewydalane są przez gruczoły potowe w skórze, dlatego pot ma słony smak. Natomiast dwutlenek węgla, będący obok wody końcowym produktem oddychania, wydalany jest przez płuca.

R1CQ7xWn4Bx2h

Ilustracja przedstawia schematycznie trzy narządy, służące do usuwania produktów przemiany materii. Z lewej strony znajdują się płuca. Mają kształt zaokrąglonych stożków o pęcherzykowatej (gąbczastej) budowie. Są w kolorze niebieskim. Kolorem granatowym zaznaczone są żyły płucne, które znacznie rozgałęziają się w płucach. Podpis: wydychane powietrze i wskazanie na wydalane produkty: woda i dwutlenek węgla. Środkowy rysunek przedstawia różową sylwetkę człowieka. Nad sylwetką znajduje się napis skóra. Podpis: pot i wydalane produkty: woda, sole mineralne, mocznik, kwas moczowy, kwas mlekowy. Z prawej jaskrawo pomarańczowo – brązowe nerki. Mają kształt fasolek i są do siebie symetryczne. Z nerek poprowadzone są moczowody. Podpis: mocz i wydalane produkty: woda, sole mineralne, mocznik, kwas moczowy, toksyny, produkty rozkładu leków.

2. Budowa i funkcje narządów układu moczowego

W skład układu moczowego, inaczej zwanego wydalniczym, wchodzą nerki i drogi moczowe: moczowody, pęcherz moczowy i cewka moczowa. Nerki to parzyste narządy o fasolowatym kształcie, wielkości zaciśniętej dłoni, leżące po obu stronach kręgosłupa na wysokości kręgów lędźwiowych. Zbudowane są z nefronównefronnefronów, w których filtrowana jest krew, w wyniku czego tworzy się mocz. Od każdej z nerek odchodzi moczowód – długi przewód, którym mocz ścieka do pęcherza moczowego, gdzie jest okresowo zbierany. Jego ściany zbudowane z mięśni gładkich są elastyczne i w miarę wypełniania się pęcherza ulegają rozciągnięciu. Rozciąganie ścian pęcherza powoduje powstawanie impulsów nerwowych wysyłanych do mózgowia. Cewka moczowa stanowi nieparzysty przewód wyprowadzający mocz z pęcherza moczowego na zewnątrz. Zaopatrzona jest w mięsień zwieracz, który zamyka światło cewki i pozwala na kontrolę wydalania moczu z organizmu. U mężczyzn cewka moczowa jest dłuższa niż u kobiet, służy dodatkowo do wyprowadzania nasienia. Pęcherz moczowy kobiety jest mniejszy niż mężczyzny.

R1ICq3HJtkQdr

Ilustracja z lewej strony na sylwetce człowieka przedstawia umiejscowienie narządów układu moczowego. Są to: nerki, moczowody, pęcherz moczowy i cewka moczowa. Nerki mają kształt fasolek, umiejscowione są na wysokości żeber. Jedna znajduje się z prawej, druga z lewej strony. Od nerek poprowadzone są moczowody, które połączone są z pęcherzem moczowym. Jest on w kształcie owalnym, umiejscowiony na wysokości podbrzusza. Poniżej pęcherza znajduje się krótka cewka moczowa. Z prawej strony grafiki przedstawiono bardziej szczegółową budowę narządów. U góry dwie fioletowe nerki, jedna ukazana jest w przekroju. Na przekroju zaznaczona jest kora w jaśniejszym kolorze, która znajduje się bliżej zewnętrznej krawędzi oraz ciemniejszy, prążkowany rdzeń w centralnej części. Nerki połączone są za pomocą niebieskiej żyły nerkowej i czerwonej tętnicy nerkowej. Następnie te żyły i tętnice wychodzące z każdej nerki łączą się ze sobą. Dwie niebieskie żyły nerkowe tworzą żyłę główną, natomiast dwie czerwone tętnice nerkowe tworzą tętnicę brzuszną. Od nerki w dół poprowadzone są beżowe przewody – moczowody, wpadające do okrągłego pęcherza moczowego w przekroju pionowym. Na grafice zaznaczono wloty moczowodów do pęcherza. Wskazano zgrubienie u dołu pęcherza – zwieracz. Poniżej pęcherza znajduje się krótka, podłużna cewka moczowa.

3. Proces powstawania moczu

Podstawową jednostką budulcową i czynnościową nerki jest nefron. Składa się on z ciałka nerkowego (cienkościennej torebki otaczającej kłębuszek nerkowy zbudowany z sieci naczyń włosowatych) oraz kanalika nerkowego.

Przez naczynia włosowate krew przepływa pod wysokim ciśnieniem. Składniki osocza krwi, takie jak woda i rozpuszczone w niej substancje, np. glukoza, aminokwasy, jony sodowe NaIndeks górny +⁺, chlorkowe Cl Indeks górny -^-, w wyniku filtracji przechodzą do torebki. Przez jej cienkie ściany oraz ściany naczyń przedostają się tylko te składniki, które mieszczą się w ich porach. Przefiltrowaniu nie podlegają białka, krwinki ani płytki krwi. Powstały w torebce przesącz składników osocza krwi – mocz pierwotnymocz pierwotnymocz pierwotny – spływa dalej do kanalika nerkowego. Stąd wszystkie potrzebne organizmowi substancje są wchłaniane do naczyń włosowatych oplatających kanalik nerkowy. W końcowym odcinku kanalika mocz przybiera formę moczu ostatecznegomocz ostatecznymoczu ostatecznego, który z nerki wyprowadzany jest moczowodami do pęcherza moczowego.

R9SHfvWr0u9Mz

Film pod tytułem "Powstawanie moczu".

Film pod tytułem "Powstawanie moczu".

Film dostępny pod adresem /preview/resource/R9SHfvWr0u9Mz

Film pod tytułem "Powstawanie moczu".

4. Rola nerek w utrzymaniu stałości środowiska wewnętrznego

Głównym zadaniem nerek jest utrzymanie stałego składu płynów we wnętrzu organizmu. Nerki regulują ilość wydalanej wody i soli mineralnych. Gdy pewnych substancji jest w organizmie za dużo, w nefronie wzmagają się procesy filtracji. Gdy jest ich za mało, intensywniej przebiega odzyskiwanie składników z kanalika nerkowego do osocza krwi. W ten sposób nerki uczestniczą w utrzymaniu homeostazyhomeostazahomeostazy.

Galeria ikonografik dotyczących gospodarki wodnej organizmu człowieka

Podsumowanie

• Wydalanie to proces fizjologiczny, którego celem jest usunięcie z organizmu zbędnych i szkodliwych produktów przemiany materii.

• W usuwaniu z organizmu zbędnych i szkodliwych produktów przemiany materii uczestniczy układ moczowy, skóra i układ oddechowy.

• Przez płuca (wraz z wydychanym powietrzem) wydalany jest dwutlenek węgla oraz woda, a przez skórę (wraz z potem) wydalane są sole mineralne oraz woda.

• Za pomocą nerek (wraz z moczem) usuwane są z organizmu: mocznik, woda, sole mineralne, kwas moczowy, toksyny i produkty rozkładu leków.

• Układ moczowy składa się z nerek, moczowodów, pęcherza moczowego oraz cewki moczowej.

• Nerki regulują ilość wody i stężenie soli mineralnych w organizmie.

• Podstawową jednostką budulcową i czynnościową nerki jest nefron.

• W kłębuszku nerkowym zachodzi proces filtracji, w kanaliku nerkowym – proces odzyskiwania substancji potrzebnych organizmowi.

• Przesącz osocza krwi powstały w torebce kłębuszka nerkowego to mocz pierwotny.

• Mocz powstający z moczu pierwotnego po odzyskaniu składników potrzebnych organizmowi to mocz ostateczny. Jest on usuwany z organizmu.

Praca domowa

Słownik

Zadania

2

Ćwiczenie 5

RM8gpsnuMr5ht

Ilustracja przedstawia schemat procesu filtracji krwi, w której powstaje mocz pierwotny, zaś po zagęszczeniu mocz ostateczny.

R15TJ8PE32GCu

Proces 1. - 1. nadmiar wody, 2. mocznika, 3. amoniaku, 4. filtracja, 5. odzyskiwanie wody, 6. osmoza, 7. kwasu moczowego
Proces 2. - 1. nadmiar wody, 2. mocznika, 3. amoniaku, 4. filtracja, 5. odzyskiwanie wody, 6. osmoza, 7. kwasu moczowego
Krew zawierająca 3. - 1. nadmiar wody, 2. mocznika, 3. amoniaku, 4. filtracja, 5. odzyskiwanie wody, 6. osmoza, 7. kwasu moczowego
Krew pozbawiona 4. - 1. nadmiar wody, 2. mocznika, 3. amoniaku, 4. filtracja, 5. odzyskiwanie wody, 6. osmoza, 7. kwasu moczowego

Proces 1. - 1. nadmiar wody, 2. mocznika, 3. amoniaku, 4. filtracja, 5. odzyskiwanie wody, 6. osmoza, 7. kwasu moczowego
Proces 2. - 1. nadmiar wody, 2. mocznika, 3. amoniaku, 4. filtracja, 5. odzyskiwanie wody, 6. osmoza, 7. kwasu moczowego
Krew zawierająca 3. - 1. nadmiar wody, 2. mocznika, 3. amoniaku, 4. filtracja, 5. odzyskiwanie wody, 6. osmoza, 7. kwasu moczowego
Krew pozbawiona 4. - 1. nadmiar wody, 2. mocznika, 3. amoniaku, 4. filtracja, 5. odzyskiwanie wody, 6. osmoza, 7. kwasu moczowego

R1FOkgo3PlSnx

Uzupełnij poniższy tekst w taki sposób, aby przedstawiał prawdziwe informacje.

Uzupełnij poniższy tekst w taki sposób, aby przedstawiał prawdziwe informacje.