Role społeczne i role grupowe. Relacje między grupami społecznymi
Ja wśród moich najbliższych
Podzielcie się na cztery grupy – według roli, jaką odgrywacie wśród swoich najbliższych, np. rodziny:
grupa 1 – jedynacy,
grupa 2 – dzieci najstarsze,
grupa 3 – dzieci „środkowe”,
grupa 4 – dzieci najmłodsze.
Zastanówcie się, jakie są zalety i wady zajmowanego przez was miejsca wśród najbliższych.
Przygotujcie plakat i przedstawcie wnioski pozostałej części klasy.
Role społeczne. Kim byłem?
Kim jestem? Kim będę?
rozpoznać typy więzi społecznych,
opisać relacje między jednostką a grupą,
wyjaśnić wpływ społeczeństwa na osobowość człowieka i jego zachowanie.
poznawać role społeczne, które może odgrywać człowiek,
rozumieć zagrożenia i możliwości płynące z odgrywania różnych ról społecznych,
porównywać wpływ odgrywanych ról społecznych na funkcjonowanie grupy,
wyjaśniać, na czym polega konflikt ról społecznych.
Role społeczne
Odgrywając role społeczne, staramy się spełniać oczekiwania stawiane nam przez grupy, w których funkcjonujemy. Jesteśmy jednak osobami o określonych cechach i doświadczeniach. Tym samym, w odgrywanej przez każdego z nas roli społecznej spotykają się uniwersalne normy (oczekiwania wobec roli) i nasza niepowtarzalność jako jednostki (czyli konkretne działania i zachowania).
to oczekiwania, które kierowane są wobec osób zajmujących określoną pozycję społeczną; role społeczne są ustalonymi i powszechnie akceptowanymi sposobami zachowań w danym społeczeństwie
Podzielcie się na trzyosobowe grupy i odpowiedzcie na pytanie: Co zyskam,
co stracę, będąc osobą dorosłą. Przygotujcie plakat i przedstawcie wasze wnioski pozostałej części klasy.
Jeśli chcesz wiedzieć więcej
Etapy życia
Przyjrzyjmy się rolom społecznym dziecka i dorosłego. Oczekiwania wobec każdej z tych ról odwołują się zarówno do cech, które uważa się za wrodzone, jak i cech
oraz umiejętności, które powinno się nabyć.
JESTEM DZIECKIEM
Już w dzieciństwie spędzamy czas poza domem i wchodzimy w relacje z grupą rówieśniczą. Uczymy się bycia kolegą: wspólnej zabawy, wymyślania sposobów spędzania wolnego czasu, pomocy innym. Dorośli mają swoje oczekiwania wobec dzieci, np. posłuszeństwa, gotowości do uczenia się i zdobywania kolejnych umiejętności. Jako wnuczek lub wnuczka w określony sposób wyrażamy swoje uczucia, przywiązanie do dziadków i babć, np. przygotowując upominki i wręczając
je w dniach 21 i 22 stycznia. W przedszkolu i szkole stajemy się uczniami. Zaczynamy podlegać obowiązkowi edukacji - większości z was rola ucznia kojarzy się zapewne z mnóstwem zadań, koniecznością podejmowania kolejnych wyzwań. Jednak jako nastolatkowie macie dostęp do wielu możliwości, prawo do rozwijania swoich zainteresowań. Nikt nie oczekuje (a polskie prawo nawet tego zabrania) podejmowania pracy zarobkowej przez osoby poniżej 15. roku życia.
JESTEM DOROSŁYM
Kolejnym etapem życia jest dorosłość. Zmieniają się wtedy nasze role w rodzinie i społeczeństwie. Sami zaczynamy decydować o własnej przyszłości i ponosimy odpowiedzialność (np. prawną) za nasze decyzje. Mamy zobowiązania wobec życiowych partnerów oraz dzieci, a w pewnym okresie również w stosunku do swoich rodziców. W dorosłym życiu odgrywamy też rolę pracodawcy lub pracownika.
Bez względu na to, w jakim zawodzie pracujemy i jaka rola społeczna jest nam przypisana, powinniśmy pamiętać, że od jej właściwego wypełniania zależy nie tylko pomyślność i bezpieczeństwo ekonomiczne naszej rodziny, ale też dobro innych ludzi. Dlatego bardzo często poszczególne zawody tworzą własne kodeksy etyczne.
Z biegiem lat zaczynamy odgrywać kolejne role społeczne, np. w życiu rodzinnym stajemy się dziadkami i babciami. Możemy też podejmować inne zobowiązania społeczne, np. zaangażować się w działalność polityczną.
Wybierz jeden z przedstawionych zawodów. Zastanów się, jakie cechy charakteru mogą istotnie utrudniać wykonywanie tego zawodu.
Przedyskutuj problem z osobą siedzącą obok. Ustalcie listę obejmującą pięć cech.
Przedstawcie opracowaną listę pozostałej części klasy. Uzasadnijcie dokonany wybór.
Wybierz jeden z podanych zawodów: ratownik, nauczyciel, kierowca autobusu lub informatyk. Zastanów się, jakie cechy mogą istotnie utrudniać wykonywanie tego zawodu.
Przedyskutuj problem z koleżanką / kolegą. Ustalcie listę obejmującą pięć cech.
Przedstawcie zebrane cechy pozostałej części klasy. Uzasadnijcie dokonany wybór.
Znaczenie więzi społecznych w odgrywaniu ról społecznych
Pierwsze więzi łączą nas z członkami rodziny. Mają one przede wszystkim charakter emocjonalny i dotyczą wzajemnego zaspokajania potrzeb w gronie najbliższych. Dzięki więziom w rodzinie uczymy się empatii i odpowiedzialności, które są fundamentem większości ról społecznych. Więzi koleżeńskie sprawiają, że współpraca czy życzliwość okazują się naturalnym elementem odgrywania roli kolegi/koleżanki. Jeśli podzielamy z naszymi nauczycielami pasje czy zainteresowania, to rola ucznia okazuje się fantastyczną przygodą. Można powiedzieć, że więzi stanowią serce ról społecznych, które dzięki naszym związkom z innymi ludźmi stają się formą doświadczania świata, nie zaś narzuconymi odgórnie obowiązkami.
Zastanów się, które z wypisanych poniżej zachowań ułatwiają współpracę, a które ją utrudniają.
spóźnianie się na spotkania, pomaganie słabszym członkom grupy, otwartość na propozycje kolegów, szukanie i udzielanie informacji, pytanie o opinię innych członków grupy, brak zaufania do kolegów, uważne słuchanie innych, wykazywanie inicjatywy, przekonanie o własnej nieomylności, skłonność do kłótni, przekazywanie plotek, niestaranne wykonywanie obowiązków
| UŁATWIAJĄ | |
|---|---|
| UTRUDNIAJĄ |
problemy wynikające z konieczności odgrywania kilku, wzajemnie się wykluczających lub trudnych do pogodzenia, ról, które zostały nam przypisane
lub które sami wybraliśmy
Na podstawie ilustracji ukazującej różne role społeczne odgrywane przez ludzi, wyjaśnij w ogólny sposób, kiedy może dochodzić do konfliktu ról społecznych u każdej z tych osób.
Jedna osoba to dziecko grające w piłkę, druga - kobieta z dzieckiem na ręku, trzecia- pracownik idący do pracy z aktówką. Na podstawie charakterystyki przedstawionych osób, z których każda pełni określone role społeczne, wyjaśnij w ogólny sposób, kiedy może dochodzić do konfliktu ról społecznych u każdej z tych osób.
Wyjaśnij, jakie mogą być skutki konfliktu ról społecznych. Odnieś się do wszystkich osób przedstawionych na ilustracji.
Wyjaśnij, jakie mogą być skutki konfliktu ról społecznych. Odnieś się do wszystkich wymienionych osób.
Podaj przykłady innych sytuacji, w których występuje konflikt ról społecznych.
Jeśli chcesz wiedzieć więcej
Specyficznym rodzajem ról są odgrywane przez nas role grupowe.
Wykonajcie zadanie, pracując w parach.
Nazwijcie i krótko scharakteryzujcie, inne niż wymienione, rodzaje ról grupowych.
Wyróżniamy różne role grupowe, takie jak: przywódca, szara eminencja, błazen, kozioł ofiarny, ekspert. Nazwijcie i krótko scharakteryzujcie, inne niż wymienione, rodzaje ról grupowych.
Podsumowanie
Przez całe życie odgrywamy różne role społeczne. Wynikają one np. z naszego wieku, płci, sytuacji życiowej czy dokonywanych wyborów i predyspozycji. Przygotowanie
do odgrywania większości ról społecznych zaczyna się już w dzieciństwie. Abyście mogli z sukcesem odgrywać różne role społeczne, powinniście być do nich przygotowani i przekonani o ich wartości i znaczeniu. Nie zawsze jest to możliwe. Pamiętajcie, że niejednokrotnie będziecie musieli sprostać kilku zadaniom jednocześnie. Będziecie godzili wymagania wynikające z odgrywania kilku ról społecznych, dokonywali wyborów, rozwiązywali konflikty. To bardzo trudne zadanie, ale potrafi sprawić, że życie to pasjonująca przygoda.
Literatura uzupełniająca
Goffman E., Człowiek w teatrze życia codziennego, Aletheia, Warszawa 2008. Goodman N., Wstęp do socjologii, Zysk i S‑ka, Poznań 2001.
Sztompka P., Socjologia. Analiza społeczeństwa, Znak, Kraków 2012.
Jest to rola społeczna, w której oczekuje się działania opartego na miłości i zaufaniu. Właściwe lub niewłaściwe wypełnianie jej bardzo mocno wpływa na życie i rozwój drugiego człowieka. Pełniąc tę rolę, powinniśmy być autorytetem, wzorem i mądrym opiekunem jednocześnie. Zazwyczaj rola raz przyjęta trwa do końca naszego życia. Rola społeczna opisana w tekście to...
- pracodawca.
- nauczyciel.
- przyjaciel.
- rodzic.