Wydrukuj Pobierz materiał do PDF Pobierz materiał do EPUB Pobierz materiał do MOBI Zaloguj się, aby skopiować i edytować materiał Zaloguj się, aby udostępnić materiał Zaloguj się, aby dodać całą stronę do teczki

Ekosystem to układ ekologiczny złożony z dwóch podstawowych komponentów: organizmów żywych i materii nieożywionej. Występowanie wielu gatunków w ekosystemie gwarantuje prawidłowe krążenie materii oraz regulację liczebności populacji, a w konsekwencji gwarantuje ich przetrwanie oraz zachowanie naturalności ekosystemu. Populacje organizmów powiązane są ze sobą różnymi zależnościami.

R8oyk1jpsG1Yx
Jezioro to naturalny ekosystem wodny
Źródło: pfly, Flickr, licencja: CC BY-SA 2.0.
Aby zrozumieć poruszane w tym materiale zagadnienia, przypomnij sobie:
  • Czym jest ekosystem?

  • Jakie zależności pokarmowe zachodzą w ekosystemie?

Twoje cele
  • Zdefiniujesz, czym jest ekologia.

  • Opiszesz rodzaje oddziaływań między gatunkami.

  • Wskażesz przykłady organizmów pełniących określone funkcje w ekosystemie.

  • Opiszesz cechy populacji: rozrodczość, śmiertelność, liczebność, zagęszczenie, struktura przestrzenna, struktura płciowa i struktura wiekowa.

  • Dokonasz obserwacji liczebności, rozmieszczenia i zagęszczenia wybranego gatunku rośliny zielnej w terenie.

iNV8KNjiMM_d5e299

1. Ekologia – nauka o środowisku przyrodniczym

Wszystkie elementy ekosystemu oddziałują na siebie. Należą do nich organizmy, które są nazywane ożywionymi elementami przyrody (biocenoza), i elementy nieożywione (biotop), takie jak składniki mineralne zawarte w glebie, światło, woda, wilgotność, temperatura powietrza, obecność tlenu i dwutlenku węgla, zasolenie wody i gleby. Organizmy mają określone wymagania wobec środowiska. Dany gatunek zasiedla tylko taki teren, na którym może zaspokajać swoje potrzeby. Organizmy są powiązane wieloma zależnościami zarówno z innymi osobnikami, jak i ze składnikami przyrody nieożywionej.

RbyofHhYH0N3f
Elementy ekosystemu
Źródło: Andrzej Bogusz, licencja: CC BY 3.0.

Więcej informacji znajdziesz w e‑materiale pt. Poznawanie świata organizmówhttps://zpe.gov.pl/b/poznawanie-swiata-organizmow/PEwyNQmf1Poznawanie świata organizmów.

11
Ćwiczenie 1

Porównaj warunki życia w środowisku lądowym i wodnym, uwzględniając 3 wybrane czynniki oraz zapisz swoje obserwacje.

RxCvG65iTCHwT
(Uzupełnij).
Źródło: GroMar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
iNV8KNjiMM_d5e340

2. Relacje między gatunkami

Organizmy zamieszkujące to samo środowisko wzajemnie na siebie oddziałują. Oddziaływania te mogą być dla nich korzystne (nieantagonistyczne) lub niekorzystne (antagonistyczne). Korzystną relację między dwoma osobnikami należącymi do różnych gatunków, w wyniku której zwiększają się szanse na przeżycie obu z nich, nazywa się mutualizmem. Mutualizm może być bezwzględnie konieczny do przeżycia organizmów (wtedy jest to symbioza) lub mieć charakter okresowy (protokooperacja). Relacja, która przynosi korzyści jednemu organizmowi, a dla drugiego jest obojętna, to komensalizm. Niekorzystne relacje między gatunkami występują, jeśli osobniki jednego z gatunków osłabiają, wywołują chorobę bądź uśmiercają osobniki drugiego gatunku. Przykładami niekorzystnych relacji są drapieżnictwo, pasożytnictwo, roślinożerność i konkurencja.

Oddziaływania między populacjami

Typ oddziaływania

Oddziaływanie

Populacja A

Populacja B

Korzystny

symbioza

symbiont I

symbiont II

protokooperacja

protokooperant I

protokooperant II

komensalizm

komensal

współpartner

Niekorzystny

roślinożerność

roślina

roślinożerca

drapieżnictwo

ofiara

drapieżnik

pasożytnictwo

żywiciel

pasożyt

konkurencja

konkurent I

konkurent II

Więcej informacji znajdziesz w e‑materiale pt. Zależności pokarmowe w ekosystemiehttps://zpe.gov.pl/b/zaleznosci-pokarmowe-w-ekosystemie/P15IF0B1LZależności pokarmowe w ekosystemie.

11
Ćwiczenie 2

Na dowolnym przykładzie pary zwierząt – drapieżnika i jego ofiary – opisz ich przystosowania do polowania (drapieżnik) i uniknięcia schwytania (ofiara).

REWXFexru1hn5
(Uzupełnij).
Źródło: GroMar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
11
Ćwiczenie 3

Wskaż zasoby środowiska, o które konkurują drzewa w lesie i określ skutki tej konkurencji.

R24EaafPr2iOm
(Uzupełnij).
Źródło: GroMar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
11
Ćwiczenie 4

Przystosowania zwierząt do pobierania pokarmu zależą od rodzaju ich pożywienia. Niedźwiedź brunatny jest zwierzęciem wszystkożernym. Żywi się głównie jagodami i grzybami, nie gardzi padliną. Zdarza się, że poluje na drobne zwierzęta, a nawet ryby. Opisz przystosowania niedźwiedzia do jego sposobów odżywiania się.

RhJsHlOLjLhJT
(Uzupełnij).
Źródło: GroMar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
11
Ćwiczenie 5
RSLlNsZ3oK0sn
(Uzupełnij).
Źródło: GroMar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
21
Ćwiczenie 6

Łuskiewnik różowy jest pozbawioną chlorofilu rośliną żyjącą na korzeniach drzew liściastych i szpilkowych. Czerpie z nich pokarm oraz wodę za pomocą ssawek. Większą część roku znajduje się pod ziemią. Na wiosnę wypuszcza nadziemny pęd kwiatowy koloru różowego, pokryty mięsistymi łuskami.  

  1. Określ rodzaj relacji międzygatunkowej, jaka zachodzi między łuskiewnikiem a drzewami różnych gatunków.

  2. Wymień przystosowania w budowie łuskiewnika do jego trybu życia.

R73cY4P6Ryo7p
(Uzupełnij).
Źródło: GroMar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
iNV8KNjiMM_d5e380

3. Zależności w ekosystemie

Mieszkańcy ekosystemów powiązani są wzajemnymi zależnościami, z których najważniejsze są zależności pokarmowe, przedstawiane graficznie w postaci łańcuchów i sieci pokarmowych. W łańcuchach organizmy tworzą szereg: każdy z nich zajmuje odpowiedni poziom troficzny (pokarmowy). Pierwsze miejsce (ogniwo) łańcucha pokarmowego zajmują producenci materii organicznej – zwykle są to rośliny. Następne ogniwa zajmują cudzożywni konsumenci, najczęściej zwierzęta. I jedni i drudzy po śmierci stają się pokarmem destruentów (bakterii i grzybów). Rozkładają oni materię organiczną do prostych substancji nieorganicznych, będących składnikiem biotopu. Gdy substancje te zostaną pobrane przez rośliny, wracają do łańcucha pokarmowego. W ten sposób materia nieustannie krąży w ekosystemie między organizmami a ich środowiskiem.

RlCvE3ZFEmMcw1
Materia krąży w przyrodzie
Źródło: Andrzej Bogusz, licencja: CC BY 3.0.

W ekosystemie, w którym producentami są rośliny, energia słoneczna przekształcana jest przez nie w energię wiązań chemicznych związków organicznych. Jej część jest wykorzystywana przez organizmy do budowy ciała i prowadzenia procesów życiowych. Duża jej część jest rozpraszana w postaci ciepła.

R1QLeoB7RQDVG1
Obieg materii, przepływ energii
Źródło: Andrzej Bogusz, licencja: CC BY 3.0.

Więcej informacji znajdziesz w e‑materiałach pt. Ekosystem – obieg materii i przepływ energiihttps://zpe.gov.pl/b/ekosystem–obieg-materii-i-przeplyw-energii/P1H3WxPMQEkosystem – obieg materii i przepływ energii oraz Ekosystem – współzależność środowiska i organizmówhttps://zpe.gov.pl/b/ekosystem–wspolzaleznosc-srodowiska-i-organizmow/PgV5MZGqwEkosystem – współzależność środowiska i organizmów.

11
Ćwiczenie 7

Oceń, czy prawdziwe jest zdanie: Organizmy zajmują w ekosystemie stałe poziomy troficzne. Uzasadnij swoją opinię, podając odpowiednie przykłady.  Zapisz swoją odpowiedź.

R1DsiNWnVGIZh
(Uzupełnij).
Źródło: GroMar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
11
Ćwiczenie 8

Przedstaw funkcję producentów w krążeniu materii i przepływie energii przez ekosystem.

R1XcaviHTdK0B
(Uzupełnij).
Źródło: GroMar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
21
Ćwiczenie 9

Przeczytaj poniższy tekst i wykonaj zadania.

Bałtyk stanowi ekosystem ubogi gatunkowo. Dorsz pełnił w nim funkcję ostatniego drapieżnika. Jednak jego nadmierne połowy spowodowały znaczący wzrost liczebności populacji głównych ofiar dorsza: śledzi i szprotek. Są to gatunki ryb żywiące się głównie planktonem zwierzęcym, dla którego pożywienie stanowią jednokomórkowe, samożywne bakterie i protisty. W efekcie pojawiły się obszerne zakwity sinic, których szczątki opadają na dno i tworzą obszary beztlenowe.

  1. Ustal, które z opisanych w tekście organizmów są producentami, a które konsumentami, ułóż z nich łańcuch pokarmowy.

  2. Opisz skutki nadmiernego połowu dorsza w Bałtyku.

R11pyJNND5ug0
(Uzupełnij).
Źródło: GroMar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
21
Ćwiczenie 10

W tabeli przedstawiono liczebność populacji cudzożywnych gatunków (A‑D), które tworzą łańcuch pokarmowy w pewnym ekosystemie.

Liczebność populacji

Gatunek

Liczba osobników

A

1000

B

127

C

30

D

1

  1. Określ liczbę poziomów troficznych w tym ekosystemie.

  2. Wskaż gatunek roślinożerny i gatunek, który w tym ekosystemie zajmuje ostatni poziom troficzny w łańcuchu pokarmowym.

R7A4MI0SQaJUJ
(Uzupełnij).
Źródło: GroMar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
21
Ćwiczenie 11

Ilustracja przedstawia fragment sieci pokarmowej na skraju lasu.

RgyRdJdD0lmSD
Sieć pokarmowa na skraju lasu
Źródło: Andrzej Bogusz, licencja: CC BY 3.0.
  1. Podaj nazwy poziomów troficznych A‑D.

  2. Znajdź na ilustracji jak najwięcej łańcuchów pokarmowych.

  3. Wybierz dwa organizmy, które mogą ze sobą konkurować o pokarm.

  4. Wybierz (z podanych niżej) wszystkie właściwe określenia dotyczące lisa:
    roślinożerca, drapieżnik, producent, konsument I rzędu, konsument II rzędu, konsument III rzędu, saprobiont.

RuVFzpuuFUCRI
(Uzupełnij).
Źródło: GroMar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
21
Ćwiczenie 12

Wykresy przedstawiają zmiany liczebności osobników populacji A i B oraz C i D w dwóch różnych ekosystemach.

ReveatUzqgdlS
Zmiany liczebności gatunków w dwóch ekosystemach
Źródło: Dariusz Adryan, licencja: CC BY 3.0.
  1. Określ rodzaj zależności, jaka zachodzi między populacjami A i B oraz C i D.

  2. Wyjaśnij, w jaki sposób regulowana jest liczebność populacji w obu ekosystemach.

RHzWKfzTHTlcD
(Uzupełnij).
Źródło: GroMar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
21
Ćwiczenie 13

Na ilustracji przedstawiono najważniejsze elementy ekosystemu jeziora.

RcN8OvfQsn0eF
Ilustracja ekosystemu jeziora
Źródło: Andrzej Bogusz, licencja: CC BY 3.0.
  1. Wskaż gatunek, który zajmuje najwyższy poziom troficzny, oraz gatunek, który ma najwięcej konkurentów.

  2. Wskaż populację, na której liczebność negatywnie wpłynie wzrost populacji szczupaka.

  3. Wyjaśnij, czy usunięcie błotniarki może spowodować całkowite wyginięcie populacji konsumentów wyższego rzędu w tym ekosystemie.

  4. Wskaż przedstawionych na ilustracji producentów.

RpZ53I6MYibJ0
(Uzupełnij).
Źródło: GroMar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.

4. Cechy populacji

Do cech populacji należą rozrodczość, śmiertelność, liczebność, zagęszczenie, struktura przestrzenna, struktura płciowa i struktura wiekowa.

Rozrodczość to liczba potomstwa wydanego na świat w określonym czasie.

Śmiertelność to liczba osobników, które giną w określonym czasie.

Liczebność – liczba osobników, które tworzą populację; wpływają na nią m.in. rozrodczość i śmiertelność.

Zagęszczenie – liczba osobników przypadających na jednostkę powierzchni.

Struktura przestrzenna (rozmieszczenie) – sposób, w jaki osobniki należące do danej populacji są rozmieszczone na zajmowanym przez siebie obszarze. Wyróżnia się trzy podstawowe rodzaje rozmieszczenia:

  • skupiskowe – osobniki danej populacji skupiają się w pewnych rejonach zajmowanego obszaru;

  • losowe – osobniki danej populacji są przypadkowo rozlokowane w przestrzeni;

  • równomierne – osobniki danej populacji są równomiernie rozlokowane w przestrzeni.

Struktura płciowa – wzajemny stosunek osobników męskich i żeńskich w populacji.

Struktura wiekowa to zróżnicowanie osobników populacji pod względem wiekowym. Osobniki dzieli się na:

  • osobniki młode, w wieku przedrozrodczym, które są jeszcze niezdolne do rozmnażania;

  • osobniki dojrzałe, w wieku rozrodczym, które są zdolne do rozmnażania;

  • osobniki stare, w wieku porozrodczym, które utraciły zdolność do rozmnażania.

Strukturę wiekową populacji przedstawia się graficznie w postaci piramidy wieku. Kształt piramidy wieku określa stan populacji, na podstawie którego można prognozować jej dalsze losy: rozwój, stabilizację bądź wymieranie.

1
Ćwiczenie 14
RxdRCxfnDOcoG
Struktura płci i wieku populacji Polski, 2023
Źródło: populationpyramid.net, licencja: CC BY 3.0.

Na podstawie powyższego schematu określ stan populacji Polski. Zapisz i uzasadnij swoją odpowiedź.

R3X7x6Lcu9WC5
(Uzupełnij).
Źródło: GroMar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
iNV8KNjiMM_d5e421

Zadania

11
Ćwiczenie 1
R1a7wfONNmw6G
Wskaż poprawne dokończenie zdania.

Producentem jest organizm, który: Możliwe odpowiedzi: 1. wytwarza związki organiczne ze związków nieorganicznych pobranych ze środowiska., 2. wytwarza pokarm ze związków organicznych pobranych od innych organizmów., 3. pozyskuje od innych organizmów substancje organiczne., 4. za pomocą korzeni czerpie substancje nieorganiczne z ciał innych organizmów.
Źródło: GroMar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
1
Ćwiczenie 2
RtZPvg5cipT73
Wybierz zestaw nazw elementów środowiska, który zawiera wyłącznie nazwy czynników nieożywionych. Możliwe odpowiedzi: 1. skały, woda, światło słoneczne, 2. sosny, trawa, woda, 3. opady, wiatr, plankton, 4. bakterie, gleba, dżdżownice
Źródło: Alicja Kasińska, licencja: CC BY 3.0.
1
Ćwiczenie 3
RVeGENbC508BO
Łączenie par. Oceń prawdziwość zdań.. Mikroorganizmy, które wytwarzają substancje organiczne z substancji nieorganicznych z wykorzystaniem energii chemicznej, pełnią w ekosystemach funkcję producentów.. Możliwe odpowiedzi: Prawda, Fałsz. Przepływ energii w ekosystemie kończy się na destruentach.. Możliwe odpowiedzi: Prawda, Fałsz. Krążenie materii w ekosystemie zachodzi pomiędzy producentami i konsumentami.. Możliwe odpowiedzi: Prawda, Fałsz
Źródło: Alicja Kasińska, licencja: CC BY 3.0.
1
Ćwiczenie 4
RW28Z4rhv7KQj
Połącz w pary organizmy z typem oddziaływania, jaki między nimi zachodzi. dąb – borowik Możliwe odpowiedzi: 1. pasożytnictwo, 2. drapieżnictwo, 3. symbioza, 4. konkurencja lis – kuropatwa Możliwe odpowiedzi: 1. pasożytnictwo, 2. drapieżnictwo, 3. symbioza, 4. konkurencja kleszcz – borsuk Możliwe odpowiedzi: 1. pasożytnictwo, 2. drapieżnictwo, 3. symbioza, 4. konkurencja szczur śniady – szczur wędrowny Możliwe odpowiedzi: 1. pasożytnictwo, 2. drapieżnictwo, 3. symbioza, 4. konkurencja
Źródło: Alicja Kasińska, licencja: CC BY 3.0.
1
Ćwiczenie 5
Rp6VqdxU7ALn1
Łączenie par. . Zależności pokarmowe ilustruje się za pomocą łańcuchów pokarmowych.. Możliwe odpowiedzi: Prawda, Fałsz. We wszystkich ekosystemach organizmy roślinożerne tworzą drugi poziom troficzny.. Możliwe odpowiedzi: Prawda, Fałsz. W stabilnym ekosystemie żyje wiele gatunków organizmów.. Możliwe odpowiedzi: Prawda, Fałsz
Źródło: Alicja Kasińska, licencja: CC BY 3.0.
2
Ćwiczenie 6
R1XoIDSCJGyLv
Szpaki żywią się włochatymi gąsienicami, które są omijane przez inne ptaki, dżdżownicami, ślimakami, owadami i ich larwami oraz nasionami i owocami roślin, także tych uprawianych przez człowieka, takich jak czereśnie, wiśnie, śliwy.

Zaznacz elementy, które są prawidłowym dokończeniem zdania. Szpaki pełnią w ekosystemach funkcje: drapieżnikówsymbiontówkonsumentów I rzędu, konkurentów człowieka.
Źródło: Alicja Kasińska, licencja: CC BY 3.0.
2
Ćwiczenie 7
RWRCY9doq1GrV
Ekologiem, w ścisłym znaczeniu tego słowa, jest ten, kto prowadzi badania ekosystemów: ustala zależności między populacjami oraz między populacją a środowiskiem. Badacz taki formułuje hipotezy, a następnie przygotowuje i przeprowadza doświadczenia i obserwacje.

Wskaż pytania, na które odpowiadają ekolodzy. Możliwe odpowiedzi: 1. Dlaczego niektóre gatunki występują razem, a inne nie tolerują swojego towarzystwa?, 2. Od czego zależy budowa organizmów?, 3. Od czego zależy tempo fotosyntezy?, 4. Czym żywi się puchacz zwyczajny?, 5. Dlaczego niektóre gatunki mają małą liczebność, a inne są liczne?, 6. Do jakiego gatunku dinozaura należą znalezione szczątki?, 7. W jaki sposób organizmy bronią się przed drapieżnikami?, 8. Dlaczego niektóre gatunki powinny być chronione, a inne nie?
Źródło: Alicja Kasińska, licencja: CC BY 3.0.

Ilustracja do ćwiczeń 8 i 9.

Rfkjs3HND2jCL
Źródło: Tomorrow Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
2
Ćwiczenie 8
RyE5qFmptsRqQ
Uzupełnij tekst, zaznaczając właściwe cyfry i litery. Do ekosystemu dociera z zewnątrz 1/2. Jako pierwsi wykorzystują ją A/B/C/D, którzy przekształcają ją w 1/2. Część tej energii jest zużywana do budowy ciała i procesów życiowych przez A/B/C/D, a pozostała część jest rozpraszana w postaci ciepła w środowisku.
Źródło: GroMar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
2
Ćwiczenie 9
R1UUUanpFNelG
Uzupełnij tekst, zaznaczając właściwe cyfry i litery. W ekosystemie materia jest wytwarzana ze związków nieorganicznych przez A/B/C/D, a przetwarzana przez A/B/C/D. Martwą materię organiczną A/B/C/D zamieniają na proste substancje nieorganiczne, z których korzystają ponownie A/B/C/D.
Źródło: GroMar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
2
Ćwiczenie 10
R1TOjyRc5gfC2
Wskaż łańcuch pokarmowy, w którym dochodzi do największych strat energii. Możliwe odpowiedzi: 1. plankton roślinny – płoć – szczupak, 2. kapusta – mszyca – biedronka – sikorka – krogulec, 3. sosna – kornik – dzięcioł – jastrząb, 4. orzech laskowy – wiewiórka – kuna leśna – wilk
Źródło: GroMar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.

Projekt

Obserwacja 1

Problem badawczy: Od czego zależy liczebność, rozmieszczenie i zagęszczenie wybranych gatunków roślin zielnych?

Hipoteza 1

Liczebność, zagęszczenie i sposób rozmieszczenia osobników w populacji zależy od gatunku rośliny zielnej.

Hipoteza 2

Liczebność, zagęszczenie i sposób rozmieszczenia osobników w populacji nie zależy od gatunku rośliny zielnej.

Co będzie potrzebne
  • taśma miernicza;

  • palik i sznurek;

  • atlas lub klucz do oznaczania roślin;

  • duży arkusz szarego papieru;

  • pisaki;

  • wybrane gatunki roślin zielnych.

Instrukcja
  1. W parku, lesie lub na łące o znanej powierzchni wybierz 1 roślinę zielną dziko rosnącą i ustal jej nazwę gatunkową za pomocą klucza, atlasu do oznaczania roślin lub specjalnej aplikacji do rozpoznawania gatunków.

  2. W wybranym losowo miejscu odmierz kwadrat o boku 1 m.

  3. Policz, ile osobników wybranego przez ciebie gatunku występuje w obrębie tego kwadratu.

  4. Cztery takie same kwadraty (1 mIndeks górny 2) wyznacz w innych losowo wybranych miejscach o podobnych warunkach siedliskowych w obrębie twojego obszaru i policz, ile osobników obserwowanego gatunku tam występuje.

  5. Wydrukuj kartę, która jest do pobrania pod instrukcją. Zapisz dokumentację obserwacji: jej cel, nazwę gatunkową obserwowanej rośliny i wyniki w postaci tabeli.

  6. Oblicz średnie zagęszczenie roślin (liczba osobników na powierzchni 1 mIndeks górny 2).

  7. Oszacuj liczebność populacji badanego gatunku. W tym celu pomnóż wartość średniego zagęszczenia przez wielkość powierzchni twojego obszaru.

  8. Opracuj wykres kolumnowy przedstawiający liczbę osobników na każdym poletku.

  9. W karcie zanotuj, jaki jest typ rozmieszczenia wybranego gatunku na podstawie przeprowadzonej przez ciebie obserwacji.

  10. Wyszukaj w dowolnych źródłach informacje na temat typu rozmieszczenia obserwowanego przez ciebie gatunku; w razie rozbieżności między ustalonymi przez ciebie danymi i danymi ze źródeł sformułuj hipotezę, która będzie próbą wyjaśnienia różnic.

  11. W karcie zapisz swoje refleksje. Odpowiedz na pytania:

  • Dlaczego przed policzeniem roślin wyznacza się w terenie poletka (kwadraty) o powierzchni 1 mIndeks górny 2?

  • Dlaczego położenie poletek powinno być wyznaczone w sposób losowy?

  • Jak zapewnić losowy wybór miejsca kolejnych poletek?

  • Ile poletek należy wyznaczyć, by otrzymać wiarygodne wyniki?

R1MJ3aQs0yATu

Źródło: Alicja Kasińska, licencja: CC BY 3.0.
Plik PDF o rozmiarze 159.71 KB w języku polskim
bg‑azure

Notatnik

RaZWIXZZEb4Tt
(Uzupełnij).
Źródło: GroMar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.