Zostań mistrzem interpunkcji
Kolorowa ruchoma grafika przedstawia trzy szare zamkowe wieże. Na dachach wież powiewają białe chorągwie z literkami "U, Ó, Ż". Ponad wieżami przelatuje czerwony smok (widać fragment paszczy) oraz małe ptaszki. Pod środkową wieżą stoi biały koń, a po sznurze wspina się rycerz. W oknie wierzy stoi księżniczka. Między wieżami rosną nietypowe, kolorowe "kwiatki" – na zielonych, ulistnionych łodyżkach, w miejscu pąków, widać litery reprezentujące trudności ortograficzne: Ó, U, Ż, RZ, H, CH.
Zasób interaktywny dostępny pod adresem https://zpe.gov.pl/b/P8iuqWHSl
Interpunkcja to zbiór znaków przestankowychznaków przestankowych oraz zasad używania ich w piśmie.
W języku polskim mamy 10 znaków przestankowych.
Tak jak znaki drogowe regulują ruch i poprawne zachowania na jezdni, tak znaki interpunkcyjne (przestankowe) pomagają poruszać się
po zdaniach. Ułatwiają ich zapisywanie i odczytywanie. Dzięki nim wiadomo, w którym miejscu wziąć oddech w czasie czytania, zmienić intonacjęintonację lub zrobić dłuższą pauzę.
Rajd wśród znaków
Czy wiesz, jakie funkcje pełnią znaki przestankowe? Na przykład do czego służy średnik albo po co używa się dwukropka? Odpowiedz na poniższe pytania i przekonaj się, jak dobrze znasz interpunkcję.
Przeczytaj podane objaśnienia. Powiedz, jakie znaki przestankowe opisuje każde z tych objaśnień:
a) wskazuje na pytanie –
b) kończy zdanie –
c) poprzedza wyliczenie lub cytat –
d) wydziela cytat lub tytuł –
Spośród podanych znaków przestankowych wskaż te, które oddzielają od siebie części zdania:
a) wielokropek,
b) wykrzyknik,
c) przecinek,
d) średnik.
Przeczytaj opisy funkcji, jakie pełnią znaki przestankowe, i dopisz do nich odpowiednie nazwy znaków.
.................... – wskazuje na silne uczucia (gniew, radość)
...................... – oznacza niedokończoną wypowiedź
.................. – dzieli zdanie na mniejsze części
...................... – służy do wyodrębniania przytoczonych w tekście cudzych słów
................ – jest umieszczany na początku każdej wypowiedzi w zapisie rozmowy
Przez wiele wieków w starożytnej Grecji pisano w sposób ciągły, nawet nie oddzielając słów. Odczytaj myśli Greków i je zapisz. Uwzględnij zasady współczesnej ortografii i interpunkcji. Przy zdaniach masz wszystkie potrzebne ci znaki przestankowe.
WIEMŻENICNIEWIEM – Sokrates
,. ..............................................
ODWAGAJESTTOWIEDZAOTYMCZEGOSIĘBAĆACZEGONIE – Platon
,,. ........................................................................................................................
PRAWDZIWIPRZYJACIELETOCIKTÓRZYBEZINTERESOWNIEPRAGNĄDOBRASWOICHPRZYJACIÓŁ – Arystoteles
,. ..............................................................................................................................................................................
KTOMÓWISIEJEKTOSŁUCHAZBIERA – Pitagoras
,,,. ............................................................................
Przez wiele wieków w starożytnej Grecji pisano w sposób ciągły, nie oddzielając słów. Nie używano również znaków przestankowych. Uzupełnij myśli znanych Greków przecinkami i kropkami. Uwzględnij zasady współczesnej interpunkcji. Sprawdź, kto jest autorem tych sentencji.
Wiem że nic nie wiem
Odwaga jest to wiedza o tym czego się bać a czego nie
Czy to możliwe, żeby znaleźć się w kropce? Co znaczy to powiedzenie? Przeczytaj uważnie powiedzenia, a następnie dopasuj do nich wyjaśnienia.
znaleźć się w skomplikowanej sytuacji, w trudnym położeniu, mówiąc mimochodem, przy okazji, taki sam, identyczny, czuć się zbędnym, nie brać w czymś udziału
| znaleźć się w kropce | |
| nawiasem mówiąc | |
| kropka w kropkę | |
| znajdować się poza nawiasem czegoś |
Wybierz z poprzedniego ćwiczenia dwa powiedzenia i ułóż z nimi krótkie dialogi lub zdania. Zapisz swoją odpowiedź poniżej lub w zeszycie.
Poetycki znak zapytania
Uzupełnij wiersz Jana Brzechwy pt. „Znaki przestankowe” nazwami znaków interpunkcyjnych. Skorzystaj z podpowiedzi w nawiasach. Pamiętaj o odpowiednich formach gramatycznych i rozpoczynaniu wersu wielką literą.
Prowadziły raz rozmowę
Różne znaki przestankowe.
Rzekł [:] ..................: „Mógłbym przysiąc,
Że tu jest [:] ...................... z tysiąc,
Bo beze mnie nie ma zdania...”
„A bez [?] ..............................?...”
„Też pomysły – rzekł [„”] ....................... –
Śmiać się można z tych pomysłów,
Bo kto czytał różne wiersze,
Wie, że mam w nich miejsce pierwsze”.
„O, przepraszam – rzekł [,] .................. –
Mógłbym wziąć to za przycinek,
Bez [,] .................. nie ma zdania...”
„A bez [?] ..............................?...”
„Niezły komik, niezły zbytnik! –
Zirytował się [!] .................... –
Nie chcę chwalić się przed nikim,
Ale jestem [!] ..........................!”
[–] ................, leżąc, milczał smutnie,
A tu [;] ................ wdał się w kłótnię:
„Jak ze wszystkich zdań wynika,
Nie ma wiersza bez [;] ..................,
Bez [;] .................. nie ma zdania...”
„A bez [?] ..............................?..."
[.] ............, słysząc te hałasy,
Sprowadziła dwa [()] ..............:
„Cni panowie, zacne panie,
Zamykamy całe zdanie!
Koniec! [.] ............! Odpoczynek!”
„Znów przycinek!” –
Rzekł [,] ...................
Wymień znaki przestankowe, które są bohaterami poniższego fragmentu wiersza. Określ ich funkcję w zdaniu:
»Niezły komik, niezły zbytnik!«–
Zirytował się wykrzyknik. –
»Nie chcę chwalić się przed nikim,
Ale jestem wykrzyknikiem!«
Myślnik, leżąc, milczał smutnie,
A tu średnik wdał się w kłótnię:
»Jak ze wszystkich zdań wynika,
Nie ma wiersza bez średnika,
Bez średnika nie ma zdania…«
»A bez znaku zapytania?…«
Posłuchaj wiersza Jana Brzechwy pt. Znaki przestankowe. Zwróć uwagę na intonacjęintonację i sposób interpretacjiinterpretacji. Zastanów się i powiedz, na co należy zwrócić uwagę podczas pięknego czytania wiersza.
Nagranie dostępne pod adresem https://zpe.gov.pl/b/P8iuqWHSl
Recytacja wiersza w wykonaniu Elżbiety Golińskiej.
Zastanów się i powiedz, jaką informację dla osoby czytającej lub recytującej wiersz niesie wstawienie: kropki, przecinka, wykrzyknika?
Jan Brzechwa
właściwie Jan Wiktor Lesman; z zawodu prawnik, jeden z najbardziej znanych polskich pisarzy tworzących dla dzieci. Do najbardziej znanych jego utworów należą wiersze: „Kaczka Dziwaczka”, „Pomidor”, „Ptasie radio”, „Na straganie*, „Leń”, „Kwoka”, „Samochwała” oraz powieści: „Akademia Pana Kleksa”, „Podróże Pana Kleksa”, „Tryumf Pana Kleksa”. Na podstawie książek o przygodach Ambrożego Kleksa reżyser Krzysztof Gradowski nakręcił trzy filmy.
Interpunkcja na wiele głosów
Przeczytajcie z podziałem na role uzupełniony wiersz Jana Brzechwy. Zwróćcie szczególną uwagę na znaki przestankowe i rolę narratora. Bawcie się intonacją, odpowiednio modulującmodulując przy tym głosy.
Znaki przestankoweProwadziły raz rozmowę
Różne znaki przestankowe.
Rzekł dwukropek: »Mógłbym przysiąc,
Że tu jest dwukropków z tysiąc,
Bo beze mnie nie ma zdania…«
»A bez znaku zapytania?…«»Też pomysły – rzekł cudzysłów. –
Śmiać się można z tych pomysłów,
Bo kto czytał różne wiersze,
Wie, że mam w nich miejsce pierwsze«.
»O, przepraszam – rzekł przecinek –
Mógłbym wziąć to za przycinek,
Bez przecinka nie ma zdania…«
»A bez znaku zapytania?…«»Niezły komik, niezły zbytnik!« –
Zirytował się wykrzyknik. –
»Nie chcę chwalić się przed nikim,
Ale jestem wykrzyknikiem!«
Myślnik, leżąc, milczał smutnie,
A tu średnik wdał się w kłótnię:
»Jak ze wszystkich zdań wynika,
Nie ma wiersza bez średnika,
Bez średnika nie ma zdania…«
»A bez znaku zapytania?…«Kropka, słysząc te hałasy,
Sprowadziła dwa nawiasy:
»Cni panowie, zacne panie,
Zamykamy całe zdanie!
Koniec! Kropka! Odpoczynek!«
»Znów przycinek!« –
Rzekł przecinek.Źródło: Jan Brzechwa, Znaki przestankowe, [w:] tegoż, Kaczka Dziwaczka i inne wiersze, Kraków 2008.
Naucz się wiersza Znaki przestankowe na pamięć. To wspaniały trening dla twojego mózgu!